Першы ў Беларусі каменны абарончы будынак з жылымі функцыямі
Замак-кастэль у Крэве будавалі ў 14 стагоддзі. Але як ён выглядаў у момант здачы - сёння можна толькі меркаваць. Дакументальных крыніц таго перыяду з аўтэнтычным выглядам замка не захавалася. Ёсць пазнейшыя малюнкі. Іх і бяруць за аснову рэстаўратары. З некалькіх веж да нашых дзён часткова захавалася толькі адна - Княжая. Яе вышыня дасягала 25 метраў і складала шэсць паверхаў. Але якую паверхавасць адновяць, пакуль сказаць складана.Таццяна Ражава, начальнік аддзела культуры Смаргонскага райвыканкама: "У той момант, калі будзе выконвацца другая чарга працы, а гэта рэстаўрацыя Княжай вежы, будуць кансервацыйныя накрыўкі знятыя і будуць працягвацца работы па аднаўленні баявых галерэй".
Кансервацыя з рэстаўрацыяй - афіцыйнае азначэнне работ у Крэўскім замку. Яны разбіты на дзве чаргі, кожная з якіх складаецца з некалькіх пускавых комплексаў. Зараз ідуць работы па першым і другім першай чаргі аднаўлення. Гэта паўночна-заходняя сцяна, якая найбольш захавалася. Дзесьці яе нарошчваюць, у некаторых месцах яна ў ранейшых аб'ёмах. Адновяць уязныя вароты.
Захаваць - галоўная задача сучаснікаў
Камяні, якія з моманту разбурэння замка ляжалі ля яго падножжа, выкарыстаюць для нарошчвання сцен. Але яго, відавочна, не хопіць, таму ў ход ідзе яшчэ бутавы камень. Ён па сваіх характарыстыках вельмі блізкі да таго, які выкарыстоўвалі пры будаўніцтве замка-кастэлі 700 гадоў назад. Працы ідуць уручную, тэхніка выкарыстоўваецца толькі для падачы матэрыялаў і вырабу раствораў. Таму на аб'екце адначасова могуць знаходзіцца не больш за 25 чалавек.Склад раствора для замка - камерцыйная таямніца
Бутавы камень укладваюць на раствор, выраблены па індывідуальным заказе для крэўскіх сцен. Праводзіўся хімічны аналіз сумесі, якую выкарыстоўвалі пры будаўніцтве замка, па выніках якога і быў распрацаваны раствор. Склад якога - камерцыйная таямніца. Спецыяльна для Крэўскага замка выраблялі рэстаўрацыйную цэглу. Як і раней, яе рабілі ўручную. Яе можна бачыць у адрэстаўраванай частцы сцен.Таццяна Ражава, начальнік аддзела культуры Смаргонскага райвыканкама: "З фонду Прэзідэнта сёлета вылучана 991 тыс. беларускіх рублёў. 800 - гэта будуць сродкі рэспубліканскага бюджэту і 191 тыс. - гэта за кошт адлічэнняў ад прадпрымальніцкай дзейнасці, якая аказвае ўздзеянне на гісторыка-культурную спадчыну - гэта пазабюджэтныя сродкі".
Аднаўленне праводзяць у суправаджэнні археолагаў Нацыянальнай акадэміі навук. Паралельна ідуць працы па праектаванні рэстаўрацыі процілеглай сцяны - яна захавалася толькі часткова, усе баявыя галерэі згубленыя. Але гэта будзе наступны пускавы комплекс. Таксама будзе праводзіцца работа і па распрацоўцы канцэпцыі музейнай экспазіцыі.
