Кірунак, які з'яўляецца адным з ключавых у эканоміцы краіны, зараз перажывае спад. Перапрацоўка вуглевадародаў сур'ёзна залежыць ад сітуацыі на сусветным рынку, дзе апошнія гады назіраюцца частыя ваганні цэн на сыравіну і гатовую прадукцыю. Кіраўнік дзяржавы паставіў дакладную задачу - пераадолець негатыўныя тэндэнцыі і забяспечыць энергетычную незалежнасць і бяспеку краіны. На нарадзе была дадзена і ацэнка мадэрнізацыі НПЗ, у якую дзяржава ўклала немалыя грошы, тут аддачы пакуль няма. Завяршыць яе павінны ў 2019 годзе. Пытанне жыццёва важнае - гэта дапаможа максімальна сысці ад энергазалежнасці і зарабляць на якасці, палепшыць эфектыўнасць працы прадпрыемстваў і ў сваю чаргу акажа прамы ўплыў на эканоміку краіны. На гэтыя мэты могуць быць накіраваны і крэдытныя рэсурсы, у тым ліку з Кітая.
Падрабязнасці нарады - у Андрэя Лапцёнка. Хутка 70 гадоў як Беларусь развівае свой нафтахімічны комплекс. Стаўшы часткай савецкага канвеера, здавалася б, не сыравінная дзяржава ўмудрылася даваць у агульную скарбонку нафту ў рэкордных для сябе аб'ёмах. У 1975 годзе рэкорд краіны - гадавы ўзровень здабычы нафты без малога 8 мільёнаў тон. Але каласальныя для Беларусі тэмпы адбору прывялі да рэзкага скарачэння здабычы. Бо пампавалі не для сябе, у адваротным выпадку і зараз нафтахімічны комплекс краіны быў бы загружаны сваім рэсурсам.
За дзесяцігоддзі распрацоўкі нафтавых радовішчаў Беларусі здабыта звыш 130 мільёнаў тон нафты і 14 мільярдаў куб. м спадарожнага нафтавага газу. І гэта ў месцы, дзе залягаюць пароды, несумяшчальныя па ўмовах свідравання. Перапад ціску, няўстойлівасць грунта, соль, гліна. Новая рэальнасць - змагаемся за кожную тону нафты. Невыпадкова беларускія радовішчы сталі аптымальнай пляцоўкай для выпрабаванняў, адаптацыі і ўкаранення перадавых тэхналогій. Тут было ўсё: развітая інфраструктура, свая навука, складаная геалогія, падрыхтаваныя кадры.
У зацверджаным яшчэ ў 2011 годзе "Прагнозе асваення рэсурсаў гаручых выкапняў Беларусі да 2050 года" пастаўлена амбіцыйная задача - не толькі захаваць наяўныя гадавыя аб'ёмы здабычы нафты, але і нарасціць іх. Наверсе разумелі, каб яе рэалізаваць, са старымі тэхналогіямі прыйдзецца развітацца. Укаранялі перспектыўныя, якія дазваляюць у некалькі разоў скараціць выдаткі на свідраванне, уладкаванне і эксплуатацыю радовішчаў. За кошт гэтага сёння эканомія для бюджэту краіны ідзе на мільёны долараў. Але наўрад ці свая нафта ў цяперашніх аб'ёмах магла падтрымаць неабходны рост эканомікі.
Аб’яўленая ўжо ў суверэннай краіне вялікая мадэрнізацыя нафтавай галіны была скіравана ў першую чаргу на нафтаперапрацоўку. Справа прыбытковая, але толькі ў тым выпадку, калі забяспечым канкурэнтаздольнасць беларускіх НПЗ. Сённяшняя нарада ў Прэзідэнта - не проста заклапочанасць станам айчыннай нафтаперапрацоўкі, але і спроба ацаніць аддачу ад мадэрнізацыі, выявіць магчымыя пралікі ў стратэгіі, вызначыць перспектывы.
Тым больш выклікае занепакоеннасць, што ўнёсак стратэгічнай галіны ў беларускую эканоміку зніжаецца. У звароце да ўдзельнікаў нарады Прэзідэнт не прамінуў нагадаць, якое значэнне галіна мае для краіны.
2016 год правалілі. Шэраг прычын. Былі і аб'ектыўныя - найскладанейшыя знешнія ўмовы, зацяжное падзенне сусветных цэн на нафту і нафтапрадукты, дэвальвацыя валют, зніжэнне інвестыцыйнага попыту. Спад эканомікі ў асноўных партнёраў у Расіі і Украіне. Працаваць прыбыткова нават у выпадку павелічэння ўваходных цэн на нафту магла дапамагчы толькі далейшая мадэрнізацыя заводаў, у якія толькі за апошнія 6 гадоў укладзена амаль 3,5 мільярда долараў. Але замест чаканых дывідэндаў нафтаперапрацоўка з флагмана эканомікі ператвараецца ў стратную галіну.
Давялося звярнуцца нават да кадравых ракіровак. Ужо сёлета ля руля "Нафтана" і Мазырскага НПЗ паставілі новы менеджмент. Зноў прызначаным генеральным дырэктарам абавязалі фактычна адну задачу - завяршыць абнаўленне прадпрыемстваў у самыя кароткія тэрміны. Канчатковая мэта - перапрацоўка чорнага золата любой маркі з любой нафтаздабыўной дзяржавы. Атрымаўшы глыбіню перапрацоўкі сыравіны да 90 %, пачнуць разлічвацца па крэдытах, узятых на мадэрнізацыю. Такой магла быць бясстратная перспектыва.
Ніхто не спрачаецца, праекты па мадэрнізацыі айчынных НПЗ тэхнічна складаныя і выдатковыя. Але ўкладзеныя сродкі ў такім бізнесе акупляюцца хутка. Блізкі прыклад: самы маштабны праект у гісторыі Мазырскага НПЗ - комплекс гідракрэкінгу цяжкіх нафтавых рэшткаў, па сутнасці, завод у заводзе. Адных металаканструкцый тут 6 тысяч тон. Гэтая першая і адзіная вытворчасць на постсавецкай прасторы. Ды і ў свеце такіх адзінкі.
Перспектыўны тэрмін уводу - 2019 год. Агульная сума інвестыцый - больш за мільярд 200 тысяч долараў. Магутнасць новай вытворчасці - 12 мільёнаў тон нафтапрадуктаў за год. Меркаваны тэрмін акупнасці праекта можа скласці ўсяго 5 гадоў.
Тут ужо як павядзе сябе цана на нафту. Але відавочна, з прадукцыяй такога сусветнага ўзроўню ў гэтым рэгіёне Беларусь амаль пры любым зыходзе яшчэ доўга магла б заставацца сярод асноўных гульцоў.
Для завяршэння мадэрнізацыі "Нафтану" і Мазырскаму НПЗ на дваіх неабходна каля 1,2 мільярда долараў. Ёсць сродкі беларускіх банкаў, адна з магчымасцяў фінансавання - гэта крэдыт Кітайскай Народнай Рэспублікі.Пра гэта ішла размова падчас нядаўняй сустрэчы старшыні КНР Сі Цзіньпіна з Прэзідэнтам Беларусі Аляксандрам Лукашэнкам у Пекіне. Акрамя таго, умовы жорсткай эканоміі і ўнутраныя рэзервы.
Важна памятаць. У выпадку калі сродкі на абнаўленне і знойдуцца, будучая праца НПЗ не павінна быць завязаная на расійскую сыравіну. Эксперты адзначалі, не выключана, што пад націскам свайго Мінфіна ўжо ў 2019-2020 гадах Расія завершыць падатковы манеўр. А ўнутраныя расійскія цэны на нафту будуць роўныя сусветным. Пошукі альтэрнатывы расійскай нафты - гэта дадатковая падушка бяспекі для эканамічнай устойлівасці галіны.
Згодна з прагнозамі, да 2019 года сусветная цана на нафту можа вырасці да USD 60-65 за барэль. Відавочна, што для ўнутранага рынку Беларусі выгадна танная нафта (на выхадзе атрымліваем таннае аўтамабільнае паліва), але для экспарту нафтапрадуктаў - дарагая. Чым даражэй нафта, тым вышэйшы кошт нафтапрадуктаў на знешніх рынках. Зрэшты, 2019 год павінен стаць знакавым для беларускай нафтаперапрацоўкі не толькі ў футурыстычных разліках кошту барэля. Для нашых НПЗ існуе зусім канкрэтная мэта, аб чым пасля нарады скажуць кіраўнікі НПЗ.
Задачы курыраваць мадэрнізацыю беларускіх НПЗ, як і іншыя стратэгічныя праекты, даручана нядаўна прызначанаму памочніку Прэзідэнта Аляксандру Косінцу.
Асноўная частка нарады прайшла ў закрытым рэжыме. Зрэшты, кіраўнік канцэрна "Нафтахім" распавёў журналістам, што парадак дня пасяджэння складаўся з двух блокаў. Акрамя канкрэтных пытанняў нафтаперапрацоўкі падрабязна закранулі і перспектыўную працу ўсёй нафтаперапрацоўчай галіны.
Наш актыў - гэта 500 відаў нафтахімічнай і хімічнай прадукцыі. За ўсім комплексам не толькі арганізацыя здабычы, перапрацоўка і транспарціроўка нафты. Гэта магутная сетка навуковых, праектна-канструктарскіх, будаўнічых, рамонтных і пусканаладжвальных арганізацый. Арганізацыі галіны забяспечваюць каля 30 % аб'ёму прамысловай прадукцыі краіны, у іх нафтаперапрацоўка складае больш за 13 %. У цэлым нафтахімічная галіна - гэта палова ўсяго экспарту нашых тавараў, прадукцыя нафтаперапрацоўкі тут больш за 17 %. Прадукцыя галіны экспартуецца больш як у 120 краін свету. На знешнім рынку рэалізуецца звыш 70 % прадукцыі, вырабленай нафтахімічным комплексам. Разам з тым неабходна ствараць і асвойваць новыя збытавыя нішы, пашыраць наменклатуру прадукцыі.
Беларускі бюджэт - 2017 сфарміраваны на аснове кансерватыўнага сцэнарыя ўмоў эканамічнага развіцця. Цана на нафту там 35 долараў за барэль, курс расійскага рубля - 75 рублёў за 1 долар, стаўка рэфінансавання - 15-17 %. Усе тры параметры ўжо якасна змяніліся. Нафта пакуль усё яшчэ вышэйшая за 50 долараў, расійскі рубель працягвае ўмацоўвацца да амерыканскай валюты. Пакуль гэта стабілізуючы фактар і для нашай эканомікі. З улікам павышэння яе знешняй устойлівасці і ўмацавання стабільнасці ў грашова-крэдытнай сферы Нацбанк ужо ў чэрвені пяты раз за год зніжае стаўку рэфінансавання да 13 % гадавых. Усё гэта ўскосна дапамагае спыніць сур'ёзнае тэхналагічнае адставанне галіны. Але наўрад ці спыніць, калі да нафтавай, нафтахімічнай галіны, наогул энергетыкі ва ўсіх, пачынаючы ад уладнай вертыкалі і заканчваючы працоўнымі калектывамі, не будзе адносін як да чагосьці, што з'яўляецца безумоўным гарантам нашай незалежнасці.
