Грузія - найпрыгажэйшая краіна з масай вядомых славутасцяў, але не шматлікія ведаюць, што ў самым цэнтры Тбілісі стаіць модны сёння арт-аб'ект "Вулічнае піяніна". І гэта наш інструмент!
Тое самае піяніна "Беларусь", якое лічылася народным у сэнсе даступнасці для ўсіх. Пры гэтым клавішам не даюць адпачыць: іграюць і дзеці, і дарослыя.
На тыдні тэма вытворчасці музычных інструментаў прагучала на сустрэчы беларускага лідара з моладдзю. Гэтая падзея дала падставу дзясяткам журналісцкіх матэрыялаў па самых розных тэмах. Бо пытанні паднімаліся не толькі філасофскія, але і асабліва практычныя. Гаварылі аб школьных нагрузках, сацыяльных сетках, "Еўрабачанні"… І адраджэнні вытворчасці ўласных інструментаў.
Мы вырашылі на ўласныыя вочы зірнуць на заводы, слава аб якіх грымела на ўвесь кантынент. Аб савецкай спадчыне, унікальных майстрах і беларускіх талентах, якія вучацца яшчэ на тых інструментах, Алеся Высоцкая.
Часам мастацтва - лепш за дыпламатыю. І задача палітыкі - своечасова разглядзець талент. Той самы выпадак, калі санкі рыхтаваць варта летам. І аб паспяховым заўтра клапаціцца сёння.
Як развіваць таленты для роднай зямлі? Якія інструменты патрэбныя для стварэння духоўнага каркаса нацыі? Тэмы вечныя і больш аб высокім! Але пачынаюцца з зямнога. І для кожнага таленту - з інструмента не палітычнага, а музычнага, на якім ён толькі вучыцца спасцігаць вяршыні. Быў такі і ў Пятра Пашкевіча - выпускніка Гродзенскага музычнага каледжа.
Гэты дыялог падняў пласт праблем. Інструменты старыя - чаму няма новых, хоць не так даўно Беларусь забяспечвала сябе хоць і не канцэртнымі, але інструментамі высокага класа.
І што стала, напрыклад, з барысаўскім піяніна, сапраўдным народным! І вядомым нават па гуку беларускім брэндам.
Гэтае месца больш нагадвае палігон для сталкераў. І аб былой славе завода гавораць толькі плакаты са знакам якасці. Тут даўно не чутныя акорды, хутчэй, гук піларамы за акном. Хоць як гучыць піяніна з Беларусі, ведалі нават за акіянам.
Для Аляксандра Казачонка - гэта як падарожжа ў мінулае. На кожным квадратным метры ўспаміны. Ён прыйшоў простым майстрам. А пайшоў кіраўніком. І львіная доля станкоў створаная была яго рукамі. Тут расцілі і кадры, ствараючы ўласную школу. І кожны майстар унікальны, як і галасы піяніна.
На базе простага мэблевага цэха лесакамбіната імя Молатава ў 1935 годзе пабудавалі вялізную фабрыку. 3 тысячы працоўных месцаў.
Адзіны на той момант завод з поўным цыклам вытворчасці. Нават клавішы лічыліся ўнікальнымі: такіх не рабілі нідзе ў той час.
Тут нават вопратку для піяніна рабілі самі. Прычым фарба і лак - толькі ніжні клас. Піяніна апраналі ў шпон каштоўных парод драўніны. У свой час менавіта такі, з трэндам - падсвечнікамі - набыла для дзяцей Галіна Шуміла. На заводзе прапрацавала без малога тры дзясяткі гадоў. Прыехала па размеркаванні. Так і засталася на "Піянінцы".
Брэнд "Беларусь" ведалі, цанілі і куплялі. Заказаў хапала нават з радзімы Баха і Бетховена, успамінае Галіна. Рукі дагэтуль памятаюць дэталі і механізмы.
Пасля развалу вялікай краіны завод пратрымаўся на плаву гадоў з дзясятак. Да пачатку 2000-х у ведамасцях - страты. А ў калідорах - усе прыкметы пахавальнага маршу.
За кадрам нам растлумачылі: 20 гадоў таму хтосьці вырашыў, што акустычныя інструменты не ў трэндзе. Патрэбныя сінтэзатары. Так усё і пачало гінуць. Пра музычныя школы, бадай, тады забылі.
Адпраўляемся на занятак у той самы Гродзенскі музычны каледж. Анастасія - лаўрэат конкурсу ў Каўнасе. У родных сценах рэпеціраваць на гэтым баяне яшчэ можна, саромеючыся тлумачыць дзяўчына. Інструмент старэйшы за яе. І любы выязны канцэрт можа ператварыцца ў непрыемны сюрпрыз.
Працэнтаў 80 інструментаў патрабуюць рамонту. Колькі ім гадоў, ніхто ўжо і не ўспомніць. Гэтае піяніна вывучыла ігры некалькі пакаленняў музыкантаў. Але нават на флейтах, саксафонах і баянах, "якія адыгралі сваё", гродзенскія студэнты выйграюць конкурсы. Той выпадак, калі не дзякуючы, а насуперак.
Калі ў Барысаве быў адзіны беларускі завод, дзе выпускаліся цымбалы, гітары, піяніна, то Маладзечна старажылы памятаюць па вялікай вытворчасці баянаў. Магазіны, кафэ, за КПП - гандлёвы цэнтр. Новае пакаленне і не ведае, што калісьці сюды шторанку прыязджалі паўтары тысячы працаўнікоў. Шматлікія з іх дагэтуль жывуць музыкай.
Юрый Рабушка музычную кар'еру пачынаў школьнікам. Тата прывёз гармонік з камандзіроўкі. Захапленне перарасло ў прафесію. Юрый не стаў музыкантам, але навучыўся ствараць інструменты. Па іроніі лёсу настаўнікам стаў сусед, які быў адным з заснавальнікаў той самай фабрыкі. Пасля яе развалу майстар уладкаваўся ў прыватную фірму. І вось ужо 23 гады ў Маладзечне працуе такі міні-прататып калішняй вытворчасці. На маладзечанскіх баянах іграюць у Італіі, Германіі, Балгарыі, Польшчы.
Інструмент ствараюць як для конкурсаў, так і для заняткаў самых маленькіх музыкантаў. У раёне 9 музычных школ.
Аб беларускіх інструментах разважаем з чалавекам, якога шматлікія памятаюць па дарагім падарунку Прэзідэнту. "Крутому прэзідэнту ад Ігара Крутога". Эксклюзіўны баян ручной работы вядомы кампазітар падарыў беларускаму лідару. "Русіч" - адзіны ў сваім родзе. І вось ужо 15 гадоў ён у руках Аляксандра Шувалава. У 2002-м падчас візіту Прэзідэнта ў Акадэмію музыкі выпускнік магістратуры Шувалаў дэманстраваў сваё майстэрства. Зацікаўлены юным талентам беларускі лідар нават адбіваў рытм рукой. Персанальнага інструмента ва ўладальніка вышэйшай узнагароды прэстыжнага конкурсу ў сталіцы баяннай музыкі Германіі не было. Аляксандр Лукашэнка гэтую несправядлівасць выправіў. Шувалаў з гэтым баянам аб'ездзіў свет.
Але пачынаецца ўсё з малога. "Беларусь" у свой час выраблялі для пачаткоўцаў. Бо не адразу ж іграць на нямецкім "спяваючым раялі".
Эксперты зараз ацэньваюць ёмістасць рынку. Думаюць, як вярнуцца да таго, што мелі, і нашых, народных - у сэнсе даступных для ўсіх - інструментаў.
Адукацыйная сістэма краіны ў сферы культуры складаецца больш чым з 400 дзіцячых школ мастацтваў, 20 устаноў сярэдняй спецыяльнай адукацыі і трох вышэйшай. Гэта ўжо немалы рынак, хоць якасныя інструменты жывуць доўга.
Дарэчы… Пачынала ж Беларусь калісьці адраджаць дрэваапрацоўку, вытворчасць тканіны і яшчэ шэраг цэлых галін. Можа, і тут атрымаецца зайграць новую музыку.
