Праз 70 гадоў пасля Перамогі апублікаваныя спісы беларусаў, якія загінулі на тэрыторыі Еўропы ў гады Вялікай Айчыннай. Імёны загінуўшых, а таксама архіўныя дакументы, фатаграфіі і нават лісты ўвайшлі ва ўнікальнае выданне "Жыць і памятаць". Даследаванні занялі амаль год. Праваслаўнае духавенства, ваенныя гісторыкі адправіліся на пошукі беларускага следу з 1941-га па 1945-ы - пераадолелі тысячы кіламетраў, каб прывезці зямлю з месцаў масавых пахаванняў. Спісы тых, хто не вярнуўся, убачыла і Ніна Мажэйка.
У багажы протаіерэя Фёдара Поўнага духоўныя рэліквіі. Два падсвечнікі і памінальны стол дбайна ўпакаваныя для транспарціроўкі. Менавіта так гэтай вясной на Радаўніцу пачыналася не толькі духоўная, гістарычная экспедыцыя Беларускай праваслаўнай царквы ў Германію.
Паўтары тысячы кіламетраў па маршруце Мінск - Беліц - Лейпцыг - Дахау праехала і наша здымачная група. Па слядах воінаў Вялікай Айчыннай адправілася і прафесійная журналістка, жонка айца Фёдара Алена Поўная.
Праз два месяцы выдавецтва "Звязда" выпусціла кнігу "Жыць і памятаць". На вокладцы анёл - дакладная копія таго, што знаходзіцца ў крыпце храма-помніка Усіх святых.
Матушка Алена Поўная, суаўтар кнігі "Жыць і памятаць": "У нашай кнізе апісваецца гісторыя магілы № 33, якая знаходзіцца ў мясцовасці Астролінка ў Польшчы. Гэтая магіла так і магла б застацца безыменнай, калі б не намаганні сваякоў, якія пражываюць у Мінску. Яны доўга шукалі гэтую магілу, рабілі запыты, і толькі ў 1991 годзе яны атрымалі адказ ад Чырвонага Крыжа, што іх сваяк пахаваны менавіта ў гэтым месцы. Гэтая магіла № 33 атрымала сваё імя. Зараз там знаходзіцца таблічка "Гарачаў Міхаіл Афінагенавіч", які загінуў у 1944 годзе".
Сем еўрапейскіх краін: Германія, Аўстрыя, Польшча, Чэхія, Славакія, Італія і Венгрыя - тут знаходзіцца больш за ўсё пахаванняў беларускіх воінаў. Кніга - сапраўдны даведнік па мясцінах воінскай славы. Улічвалі не толькі салдат, але і ваеннапалонных, прымусовых рабочых і нават святароў. У канцы выдання спісы. У кожнай графе побач з прозвішчам нацыянальнасць - беларус.
Анатоль Шаркоў, доктар гістарычных навук, прафесар Акадэміі МУС Беларусі: "Ніхто не займаўся падлікам, колькі загінуўшых, але па асобных месцах пахавання гэта можна сказаць. У выніку нашых даследаванняў пахаванняў на месцы былога канцлагера Цайтхайн там загінулі і пахаваныя больш за 70 тысяч савецкіх вайскоўцаў, з іх ураджэнцаў Беларусі мы знайшлі амаль 600 чалавек".
У гэтых нішах будзе ўшанаваная зямля, што была прывезеная намі з месцаў пахавання нашых воінаў, якія загінулі за межамі нашай радзімы падчас Другой сусветнай вайны.
У беларускім магільным склепе астанкі салдат трох войнаў: Айчыннай 1812 года, Першай і Другой сусветных. Іх захоўваюць у сімвалічнай крыпце храма-помніка Усіх святых.
У адзінага ў Беларусі мемарыяльнага храма ёсць рэальны прататып у Лейпцыгу. Там у царкве Рускай славы амаль 8 гадоў служыў айцец Фёдар Поўны.
Вышыня храма-помніка разам з крыжом - 74 метры. Пры праектаванні дойліды абапіраліся на правіла "залатога сячэння" - новы белакаменны храм арганічна ўпісаўся ў гарадское асяроддзе. Царква мае форму шатра. Такое архітэктурнае рашэнне ў поўнай меры адпавядае прызначэнню храма-помніка.
50 хрустальных сасудаў з зямлёй змесцяць у спецыяльныя нішы ўжо гэтай восенню. Распрацоўкай дызайну займаліся студэнты з Акадэміі мастацтваў. Акрамя таго, у кожнага паглыблення з'явіцца мемарыяльная дошка, каб жылі і памяталі.
