Пытанне вострае, шмат у чым цяжкае. Знайсці адказы на тыдні спрабавалі і лідары АДКБ на саміце ў Астане. Форум арганізацыі запланаваны, але пры гэтым і своечасовы.
Бо выклікаў хапае: так, візаві ў асобе НАТА за апошнія тры гады прыкметна ўмацаваў усходнія межы - гэта з дзясятак ваенных баз ля нашых меж. На пастаянную дыслакацыю Альянс перакінуў 11 тысяч салдат, сотні адзінак тэхнікі. Усё гэта суправаджаецца словамі: а-ля не вінаватыя мы… прыходзім, каб Пуцін не прыйшоў. І ў цэлым здаецца ўсё так: маўляў, мы нясём вам волю, моцны долар, а вы ўсё не жадаеце. Абяцаюць і зоркі… вядома, амерыканскія.
Словам, усё выглядае так, нібыта краіны бяздумна нясуцца ў прорву, трымаючы перад сабою засланку, за якой - ямы не відаць, а яна, як зіма - набліжаецца няўмольна. Як не відаць і дагавора аб ядзерных ракетах і пачатку геапалітычнай адлігі.
На адвечнае рускае пытанне "хто вінаваты?" адказаў шмат: Дональд Трамп упэўнены - CNN, Уладзімір Пуцін - гаворыць пра Пентагон і "санкцыі з пекла". А ў цэнтры Еўропы Беларусь з заклікам - хопіць, давайце жыць дружна. Чаму або ад каго кіпіць планета? Разбіраўся Аляксей Волкаў.
Мабыць, з пор першай халоднай вайны Еўропа не была так насычаная алюзіямі на старажытнагрэчаскія міфы. Вісіць і Дамоклаў меч ХХІ стагоддзя - ядзерная зброя. За ўсім гэтым з сапраўды мефістофельскай усмешкай назіраюць тытаны - Трамп і Пуцін, разумеючы, што тысячы гадоў назад - людзі гінуць за метал.
Еўрапейцы бачаць вучэнні НАТА ў сваіх краінах - часцей, чым зарплату. У сярэднім дзве ваенныя аперацыі ў месяц праводзіць Альянс у Старым Свеце. Даць агеньчыку Праметэй у асобе Енса Столтэнберга - генсакратара арганізацыі - вырашыў на зямлі вікінгаў - у Нарвегіі. Найбуйнейшыя манеўры пад розай вятроў з канца 80-х.
Енс Столтэнберг, Генеральны сакратар НАТА:
"Мы сутыкнуліся з вялікімі выклікамі за некалькі пакаленняў, і НАТА адказвае самым сур'ёзным умацаваннем калектыўнай абароны за дзесяцігоддзі. Свет мяняецца, змяняемся і мы. Адзіны трызубец - найбуйнейшае ваеннае вучэнне з заканчэння халоднай вайны. 65 караблёў, 250 самалётаў і больш за 50 тысяч салдат з трох дзясяткаў краін".
Ці то задума, ці то так супала, але ключавы дзень баявой аперацыі супраць выдуманай дзяржавы "Мурынус" прыпаў на 7 лістапада - чырвоны дзень календара. Зрэшты, ваенныя эксперты, разабраўшы манеўры заявілі: відавочна - гэта антырасійскія вучэнні - ад Масквы ледзь больш за тысячу кіламетраў. Зрэшты, пускаюць на вецер не толькі снарады, але і грошы - каб захапіць нарвежскае ўзбярэжжа, неабходна падрыхтаваць аперацыю на ўзроўні "Оверлорда" - знакамітай высадкі саюзнікаў у Нармандыі ў 44-м. Пракруціць падобнае хутка і неўзаметку, усё роўна, што Калідонскае паляванне завяршыць без ахвяр - а там палі не ад мядзведзя, але вепрука, лепшыя воіны Элады.
Ключавы тэзіс апошніх дзесяцігоддзяў - глабалізацыя. Якая і працаваць павінна для ўсіх, і карысць прыносіць усім. Але сітуацыя ў Еўропе ўсё больш паходзіць на гульню з "нулявой сумай". Гэта значыць, абавязкова павінен быць той, хто прайграў, і пераможца. І як бы Беларусь не заклікала астудзіць запал, сітуацыя нагадвае 1914 год, калі заходнія кіраўнікі стварылі механізм страшнага суда - кожны крызіс станавіўся цяжэйшы за мінулы. Вынік - Першая сусветная. І дапусціць такі сцэнарый - неймаверна.
Бо расчысціць яшчэ раз пасляваенныя "аўгіевы стайні" - наўрад ці атрымаецца. Сімвалічна ў Хельсінкі аб гэтым заявіла і "дзяўчынка Коля" - пераемніца былога канцлера Ангелы Меркель.
Ангела Меркель, федэральны канцлер Германіі:
"Як еўрапейцаў, нас будуць успрымаць сур'ёзна, толькі калі мы загаворым гэтак жа гучна як Расія, ЗША і Кітай. У нас свой погляд на сусветны парадак дня. Але Еўропа павінна гаварыць адным - агульным - голасам. Толькі тады да нас праявяць павагу - толькі так мы зможам уплываць на знешнюю палітыку, бяспеку і стабільнасць на кантыненце".
Дарэчы, сыход фрау Меркель з пасады канцлера - не толькі заход апошняга магутнага палітыка Еўропы - яна - адзіная ў ЕС, хто мог паказваць кіпцюры Вашынгтону. Асудзіў напрыканцы Берлін і навіны з Варшавы. Да 100-годдзя незалежнасці Польшча вырашыла зрабіць сабе незвычайны падарунак: а іменна, падпісалася пад амерыканскай базай. І гэта - першая спроба ўвекавечыць Мільярдэра-Прэзідэнта ў гісторыі: Форт-Трамп абыдзецца нашым суседзям два мільярды долараў і галаўны боль - Беларусь маўчаць не будзе. Рыторыка Мінска простая: ваяваць не жадаем, але і свайго - не аддадзім. Ды і ў цэлым эксперты ацэньваюць польскі падыход няйначай, як "сізіфаву працу" - палітычныя камяні ўсё роўна прыйдзецца збіраць з зайздроснай пастаяннасцю і штораз.
Петэр Шульцэ, загадчык кафедры міжнароднай палітыкі Геттынгенскага універсітэта, навуковы дырэктар НДІ "Дыялог цывілізацый" (Германія):
"Крокі Польшчы, Румыніі і краін Балтыі я не ўспрымаў бы як выклік або недавер да Беларусі або Расіі. Для мяне гэта паказчык, што яны не давяраюць НАТА і амерыканцам як ваенным саюзнікам. Яны ўцягваюць амерыканскія кантынгенты на сваю тэрыторыю з галоўнай мэтай - чым больш салдат, тым больш падстаў у ЗША абараняць іх. Гэта логіка гарантаванага ядзернага знішчэння: "Калі вы заб'яце маіх салдат - я заб'ю вашых. Таму, калі ласка, не нападайце на нас". Я спадзяюся, што, атрымаўшы 3 - 4 тысячы дадатковых амерыканскіх салдат у сябе, краіны Балтыі і асабліва Польшча на гэтым супакояцца і з імі можна будзе дамовіцца".
Свет скалынае, і з гэтым трэба нешта рабіць: плавіцца Блізкі Усход, трывожна цвыркае на Данбасе. І накшталт як пачалі забываць пра галоўную чуму дваццаць першага стагоддзя - тэрарызм. Затое не забылі аб гэтым у АДКБ. Саміт у Астане ўзняў самыя вострыя пытанні бяспекі. Але з алімпійскім спакоем кіраўнікі дзяржаў шукалі прабоіны ў лодцы пад назвай "міжнародная стабільнасць".
Лякала свету сёння не сшыць ніткамі аднаго колеру - ён стаў складаней, чым два або тры палюсы. Беларусь паўтарала і працягвае - выпусціць ядзерную хімеру са скрыні Пандоры - і ўжо не важна будзе, хто мае рацыю, а хто вінаваты.
Тым часам адгрымелі 45 ваенных подзвігаў Альянсу - сярод якіх вучэнні "Анаконда", "Дракон" і нават "Чыстае неба" - шмат у чым паэтычнае правасуддзе ў рэцэптах НАТА прыводзіць да сур'ёзнай нагрузкі і на эканоміку "блакадных краін" - да 24 года ўдзельнікі будуць плаціць звыш трыльёна долараў штогод - непасільная ноша для шматлікіх, асабліва дробныя ўдзельнікі асцерагаюцца - ідзем да дэфолту, але, падаецца, Фаўст ужо падпісаў свой кантракт… з Трампам.
І пакуль Дональд Трамп асвойвае рамяство Арэса - бога вайны, памахваючы ядзерным дубцом і Кітаю, журналісты з ЗША асвойваюць навыкі Гермеса - з неверагоднай хуткасцю падлоўліваючы лідара Дома Адважных… на супярэчнасцях. Здаецца, што вадэвіль "Трамп і Журналісты" - пісалі лепшыя сцэнарысты свету… аб вайне.
Праз некалькі дзён Трамп - па сваім разуменні сябар народа - выгнаў з прэс-канферэнцыі журналіста за тое, што той - відавочна не сябар.
Пяцікласнік, які нічога не разумее ў геапалітыцы. Такую яркую характарыстыку Трампу і яго "мірным рашэнням" даў Боб Вудвард. Адзін з самых аўтарытэтных журналістаў зарабіў імя, раскрыўшы скандальны Уотэргейт - тады гэта каштавала Рычарду Ніксану прэзідэнцкага крэсла. І сёння спадар Вудвард упэўнены, Белы дом - прыстанак вар'ятаў, а Пентагон вядзе свет да вайны.
Панаванне ў свеце сёння - гэта верхавіна слупа, намазанага тлушчам - не ўтрымаешся напэўна. Зусім не "Боская камедыя", мараль якой: Кітай, ЗША і Расія - вядома, не трохгаловы Цэрбер. Але выйсці з лабірынта абвінавачанняў, скандалаў і ракет можна толькі пры дапамозе залатога клубка з перамоў і пагадненняў. І жадаецца верыць, што Беларусь, яе ініцыятывы ўсё-такі паслухаюць. Інакш шукаць аналогіі прыйдзецца ўжо ў міфалогіі скандынаўскай, дзе Рагнарок - ужо сапраўды не прыклад мірных рашэнняў.
