Завяршыўся афіцыйны візіт Кіраўніка беларускай дзяржавы ў Малдову. У аэрапорце Аляксандра Лукашэнку праводзіў сам Ігар Дадон, што ў сусветнай практыцы - рэдкасць, і падкрэслівае асаблівую павагу і сяброўства. А значыць, не толькі на словах, але і на справе бакі гатовы да ўсебаковага прадуктыўнага дыялогу.
Другі перагаворны дзень у Кішынёве выдаўся насычаным. Прэзідэнты прынялі ўдзел у цырымоніі, прымеркаванай да старту пасяўной кампаніі. Вясна ў Малдову, як і ў Беларусь, прыйшла са спазненнем, а таму аграрыі краіны нядаўна прыступілі да палявых работ. Свой уклад у будучы ўраджай кукурузы зрабілі і лідары дзвюх краін - у полі пад Кішынёвам на справе выпрабавалі тэхніку. І запэўнілі - гэта насенне абавязкова дасць добры ўраджай. Такой жа аддачы чакаюць і на іншых палях супрацоўніцтва. Мінск і Кішынёў настроеныя дадаваць у гандлі, а таксама брацца за новыя праекты ў самых розных сферах. Зборка тралейбусаў і трактароў ужо дае свой плён, цяперашні год можа стаць годам запуску зборачнай вытворчасці пасажырскіх аўтобусаў. Беларусь гатова зрабіць і ўклад у мадэрнізацыю камунальнай гаспадаркі - ад паставак ліфтаў да будаўніцтва дарог.
Пра пэўныя сумесныя праекты прадоўжылася размова і на сустрэчы Прэзідэнта з кіраўніком урада Малдовы. Усе дамоўленасці замацавалі дакументамі. Сярод іх - пагадненні ў сферы юстыцыі, ахове здароўя і навуцы. Развіваць кантакты будуць і рэгіёны. Вынікі другога перагаворнага дня - у Вольгі Макей.
Чуеш Малдова, уяўляеш вінаграднікі. Сельская гаспадарка гэтай краіны асацыюецца ў першую чаргу з вінаробствам. Па аб'ёме экспарту гэтага напою рэспубліка - на 13 месцы ў свеце, і менавіта тут сканцэнтраваны 2 працэнты сусветных плошчаў гэтай культуры. Нібыта невыпадкова абрысы Малдовы на карце падобныя на гронку вінаграду. Ужо не адно дзесяцігоддзе ў вытворчасці каштоўнага напою фермерам дапамагаюць "Беларусы", такую тэхніку збіраюць у Кішынёве.
Гэта пра беларускія трактары расказвае кіраўнік зборачнай вытворчасці. Але пра якасць тэхнікі лепш спытаць у тых, хто на ёй працуе. І хоць па Кішынёве на такім транспарце рухацца забаронена - ёсць нават асаблівыя дарожныя знакі, у цэнтры горада ўсё-такі сустракаем тых, хто без "Беларуса" абысціся не можа: машыны ўдзельнічаюць у азеляненні сталіцы.
Зрэшты, беларускія трактары мясцовым аграрыям дапамагаюць яшчэ з савецкіх пор. Ледзь не 95 % тэхнікі ў палях - нашай вытворчасці. Бо сельская гаспадарка для Малдовы - стратэгічная галіна, якая дае пятую частку ВУП. Прыкладна траціну палёў Малдовы традыцыйна засяваюць кукурузай. Клімат добра падыходзіць гэтай цеплалюбнай культуры, а мясцовыя аграрыі называюць яе ледзь не найважнейшай для краіны. Гэта і кармы для жывёлагадоўлі, і птушкагадоўлі, і мука для любімай стравы малдаван - мамалыгі. Вывядзеннем новых гатункаў займаецца цэлы інстытут.
Мы за 20 кіламетраў ад Кішынёва. Гэта поле інстытута "Парумбень". Тут навукоўцы займаюцца тэсціраваннем гатункаў гэтай культуры. На гэтых землях вырошчваецца і насенне для Беларусі. Працэс няпросты, спачатку трэба вырошчваць так званыя бацькоўскія формы. А зрабіць гэта можна толькі ў асаблівых кліматычных умовах. У Малдове - прыдатныя.
Нягледзячы на тое, што ў Беларусі ёсць два кукурузакалібровачныя заводы, штогод наша краіна імпартуе 220 тон насення. Супрацоўніцтва з Малдовай дазволіла закрыць гэтую патрэбнасць на палову. Летась на гэтых землях вырасцілі 140 тон насення, сёлета плануюць не менш. Дырэктар інстытута распавядае - нават сумесныя гатункі тут называюць Бел-Ма, скарочана ад Беларусі і Малдовы.
Зараз фермеры Малдовы пачынаюць сеяць кукурузу. Пачатак такіх прац традыцыйна адзначаюць Днём поля. Але так мясцовыя аграрыі гэтае свята яшчэ не праводзілі ніколі. У полі - два прэзідэнты - Аляксандр Лукашэнка і Ігар Дадон.
У паўсядзённым жыцці яны ля руля дзяржавы, сёння - за рулём трактароў. Здаецца, такога мерапрыемства ў сусветнай практыцы афіцыйных візітаў яшчэ не было. Але хто лепш Прэзідэнта Беларусі пакажа, як кіраваць жалезным "Беларусам". Ды і майстар-клас - для агульнай справы: насенне, вырашчанае на гэтым полі, перададуць нашым аграрыям, пра гэты ўчора дамовіліся прэзідэнты і замацавалі адказнага - губернатара Гомельскай вобласці.
Адразу двух прэзідэнтаў больш звычна бачыць на палях палітычных, але на сельскагаспадарчых - упершыню. Таму і небывалая цікавасць у рэпарцёраў, якіх сабралася вялізная колькасць. А словы Аляксандра Лукашэнкі аб Малдове сустрэлі апладысментамі.
Прэзідэнт Малдовы скончыў аграрны ўніверсітэт, эканаміст у сферы сельскай гаспадаркі. Нарадзіўся ў вёсцы, таму з трактарам знаёмы. Але прызнаўся: за рулём не сядзеў гадоў 6, таму да такой сустрэчы прыйшлося рыхтавацца, у адрозненне ад беларускага лідара. Як вядома, Аляксандр Лукашэнка на такой тэхніцы працуе часта на ўласным падворку. Дарэчы, заняўшы прэзідэнцкую рэзідэнцыю, Ігар Дадон таксама стварыў там невялікую гаспадарку: ёсць каровы, козы, перапёлкі. У вольны час малдаўскі лідар займаецца вінаробствам, нават выкладвае ў Сетку ролікі з уласным рэцэптам вытворчасці. Напярэдадні правёў экскурсію для Аляксандра Лукашэнкі, спускаліся ў вінныя скляпы. А ўвосень запрасіў у госці ў роднае сяло.
Ігар Дадон, прэзідэнт Малдовы: "Я запрашаю Вас у маё роднае сяло ў канцы верасня - пачатку кастрычніка, каб мы сабралі вінаград і разам прыгатавалі віно, каб Вы пазнаёміліся бліжэй і з гэтым сегментам. Мяркую, будзе вельмі цікава. І я з задавальненнем пакажу вам родны дом, дзе нарадзіўся, сваё роднае сяло".
Ігар Дадон заняў пасаду прэзідэнта Малдовы ў 2016 годзе, змяніўшы Нікалаэ Цімофці. Экс-прэзідэнт рэспублікі зараз на пенсіі. А ў 2012-м ён стаў ля руля краіны ў няпросты час, калі больш як 3 гады Малдова жыла без прэзідэнта, былі толькі выконваючыя абавязкі. Пры Цімофці беларуска-малдаўскія адносіны атрымалі новы імпульс, менавіта ён прымаў Аляксандра Лукашэнку ў 2014-м з афіцыйным візітам. Дарэчы, той год стаў рэкордным па ўзроўні тавараабароту - больш як 400 мільёнаў долараў.
Зараз узаемны гандаль - гэта ледзь больш за 220 мільёнаў долараў. Як вярнуць ранейшыя аб'ёмы, сёння Прэзідэнт Беларусі абмяркоўваў і з прэм'ерам Малдовы Паўлам Філіпам. У калідорах Дома ўрада палітыкі робяць прыпынак ля слуцкага пояса. Гэта падарунак беларускага лідара. Дарэчы, ва ўрадавым будынку зусім нядаўна скончылі рамонт. Беларуская дэлегацыя першая, каго прымаюць у гэтых сценах пасля рэканструкцыі. І першае, што прымячаеш на цэнтральным праспекце побач, - плён сумеснага супрацоўніцтва: тралейбусы Белкамунмаша.
Павел Філіп, прэм'ер-міністр Малдовы: "Вельмі часта простыя людзі, калі гаворыш аб двухбаковых адносінах паміж дзяржавамі, не разумеюць. Ім здаецца, што гэта такая абстрактная фаза. Але ў Кішынёве трэба толькі паглядзець у акно, і на вуліцах горада можна ўбачыць наш агульны прадукт - тралейбусы. Калі Малдове было цяжка, Беларусь нам дапамагла. Я гавару аб рынках збыту. Таму жадаю запэўніць вас, што мы ўмеем цаніць сяброўства".
Вядома, памятаюць у Кішынёве і сяброўскі жэст афіцыйнага Мінска. Калі асноўны рынак збыту для Малдовы быў закрыты, Беларусь адкрыла дзверы. Наогул, Павел Філіп узначальвае ўрад з праеўрапейскім курсам. Прэзідэнт Дадон бачыць перспектывы ў Еўразійскай пяцёрцы. Кішынёў ужо ў маі разлічвае атрымаць статус назіральніка пры ЕАЭС. Але, нягледзячы на разыхожасць курсаў, палітычная эліта адзіная ў адным - неабходнасці супрацоўніцтва з Мінскам.
Сёння двухбаковыя адносіны змацавалі яшчэ дзясяткам дакументаў у галіне фінансаў, праваахоўнай сферы, у супрацоўніцтве, энергетыцы, навуцы, медыцыне. Тэма аховы здароўя для Малдовы актуальная, цэны на лекі высокія, у некаторых бальніцах не хапае медыкаментаў. Дамовіліся пачаць з аптовых паставак, а ў перспектыве стварыць сумеснае фармацэўтычнае прадпрыемства. Акрамя таго, беларускія спецыялісты гатовыя дапамагчы малдаўскім калегам у павышэнні кваліфікацыі.
Двухбаковыя адносіны - гэта ўжо тры зборачныя вытворчасці - трактароў і тралейбусаў. У планах - разам выпускаць патрэбныя Малдове аўтобусы. Пакуль закупляюць 50 адзінак, у цэлым трэба каля 300. Ёсць цікавасць і да электробусаў - такі транспарт больш экалагічны і эканамічны. Але важна, як будзе эксплуатавацца гэтая тэхніка. Зараз у Малдове востра стаіць пытанне з якасцю дарог. Абнавіць палатно трэба па ўсёй краіне. Ужо аб'яўлены тэндар для гэтага маштабнага праекта, удзельнічаюць у ім і беларусы.
Павел Філіп, прэм'ер-міністр Малдовы: "На працягу 5 гадоў у Кішынёве сабралі больш як 120 тралейбусаў. На чарзе вытворчасць аўтобусаў. Парк Кішынёва мае патрэбу ў абнаўленні. Ёсць добрыя перспектывы прадукцыю, якая вырабленая ў Малдове, але мае беларускія карані, экспартаваць без мытных збораў на рынак Еўрапейскага саюза дзякуючы пагадненню аб зоне свабоднага гандлю з ЕС".
За апошні год гэта ўжо трэцяя асабістая сустрэча Аляксандра Лукашэнкі і Паўла Філіпа. Такую частату кантактаў можна растлумачыць. Каму, як не кіраўніку ўрада, каардынаваць выкананне дамоўленасцяў. Дарэчы, двухбаковая міжурадавая камісія звярае гадзіннікі двойчы за год, найбліжэйшая сустрэча ўжо ў чэрвені.
У планах і амбіцыйны праект па стварэнні ў Малдове сучаснай малочнай вытворчасці па беларускім узоры. З поўным цыклам - ад нарыхтоўкі кармоў да малака на прылаўках. Для пілотнага комплексу ўжо вызначылі пляцоўку пад Кішынёвам у сяле Максімаўка. Для мясцовых жыхароў гэта яшчэ і каштоўныя рабочыя месцы. Дарэчы, рыхтаваць кадры беларусы таксама гатовыя. Аляксандр Лукашэнка нават назаве гэта найважнейшым гуманітарным праектам.
Пакуль першыя асобы закладвалі зерне ў будучы сельскагаспадарчы і палітычны ўраджай, на бізнес-форуме ўжо прабіліся парасткі эканамічнага супрацоўніцтва. Поціскі рукі, абмены візітоўкамі і падпісанне кантрактаў на 20 мільёнаў долараў. І гэта толькі пачатак.
Адразу некалькі пагадненняў у партфелях кіраўнікоў рэгіёнаў. Гэты новы кірунак супрацоўніцтва, які дазволіць гарадам і раёнам дзвюх краін працаваць напрамую, а мясцовай прамысловасці – больш актыўна развівацца. Не абышлося без флагманаў. Буйныя кантракты ў МТЗ, МАЗа і Белкамунмаша. Сярод навічкоў кааперацыі - Магілёўскі вагонабудаўнічы, які паставіць 300 вагонаў, і некалькі прадпрыемстваў фармацэўтычнай галіны. Падпісаны дагаворы на пастаўку лекаў.
Традыцыі вінаробства ў Малдове захоўваюць. Гэта замак Шато Мімі недалёка ад Кішынёва. Сюды пасля перагаворнага дня Павел Філіп запрашае Аляксандра Лукашэнку. Гэтыя землі ў пачатку XX стагоддзя належалі апошняму губернатару Бесарабіі - Канстанціну Мімі. Ён стварыў тут шато на французскі манер, дзе жыллё, вытворчасць напоя і вінаграднікі знаходзяцца ў гэтым месцы.
Канстанцін Мімі першым у Малдове прымяніў пры будаўніцтве цэмент, завёз у краіну сорт белага вінаграда "алігатэ". Гэтыя землі зноў пачалі адраджаць 20 гадоў таму. Сёння комплекс складаецца з віннага завода, падвалаў і дэгустацыйных залаў.
Малдаване лічаць замак галоўнай славутасцю краіны. Рэстаўравалі на працягу 6 гадоў. Некаторыя матэрыялы выраблялі спецыяльна для рэканструкцыі маёнтка. Прымянялі нават метад сухой сушкі, калі цэглу пакідаюць пад адкрытым небам на працягу года.
За час візіту беларускі Прэзідэнт часта паўтараў, што Малдова - выдатная краіна, дзе жывуць добрыя людзі. Працавітыя, адкрытыя і гасцінныя. Гэта пацвярджаюць і гэтыя кадры: прэм'ер-міністр Малдовы праводзіць Аляксандра Лукашэнку ў аэрапорце. У сусветнай дыпламатычнай практыцы прысутнасць ля трапа першых асоб - гэта рэдкасць і таму знак асаблівай павагі і сяброўства.
