У Беларусі можа быць створана адзіная тавараправодная сетка ў сферы вытворчасці і продажу тытунёвых вырабаў. Сёння наконт гэтага гаварылі ў Палацы Незалежнасці. Як адзначылі на нарадзе ў Прэзідэнта, галіна развіваецца актыўна, і з'явіліся прапановы па яе карэкціроўках, а таксама прыходзе інвестара. І тут Аляксандр Лукашэнка асабліва падкрэслівае: любыя змяненні павінны адпавядаць інтарэсам дзяржавы. Для даведкі: тытунёвыя фабрыкі - гэта буйныя падаткаплацельшчыкі. Па выніках года чакаецца паступленне ў казну больш як мільярда рублёў. З пачатку двухтысячных галіна вырасла ўтрая. Экспарт павялічыўся ў 16 разоў. Пры гэтым попыт за межамі Беларусі не задаволены. Пра тытунёвы бізнес з нарады на вышэйшым узроўні - Андрэй Крывашэеў.
Рэзка негатыўнае стаўленне Прэзідэнта да курэння агульнавядома. Пра згубнасць звычкі лідар выказваўся і не раз. Таксама вядома, што Палац Незалежнасці - зона вольная ад тытунёвага дыму. Але мы знайшлі тройцу, якая злоўжывае рэгулярна, прычым ужо больш за стагоддзе. Гэта музыканты, праўда, яны ў бронзе, у мініяцюры і ў выкананні геніяльнага Аўраама Айзенберга. У дылеме - прапаганда тытуню і мастацтва - у гэтым выпадку перамагло апошняе, і скульптура курцоў упрыгожвае галерэю Палаца.
З такой дылемай сутыкнуліся і сёння на нарадзе аб развіцці тытунёвай галіны. Яна прайшла ўсяго за некалькі дзясяткаў крокаў адсюль. З аднаго боку, бясспрэчная шкода здароўю, з другога - такая ж бясспрэчная карысць для бюджэту і дзяржавы. Баланс знайсці атрымалася.
Пра тое, наколькі шкодная звычка, сказана дастаткова. Нават стагоддзе таму ў бронзе яе можна выстаўляць як антырэкламу і папярэджанне. Адна цыгарэта на траіх, змучаныя твары музыкантаў. З тых часоў, вядома, і медыцына, і культ здаровага ладу жыцця прасунуліся далёка наперад, але пытанне засталося - радыкальныя абмежавальныя меры даюць зваротны эфект (труцяцца самасадам або хіміяй). Плюс кантрабанда і гіганцкі недаатрыманы прыбытак. Бо месца на рынку, асабліва сусветным, з каласальным попытам пустым не бывае.
Адсюль дзве прычыны падрабязна разабраць тытунёвую справу на ўзроўні Прэзідэнта. Прычым разабраць публічна і кампетэнтна. На нарадзе ўсе ключавыя фігуры: тыя, хто вырабляе, пастаўляе, прадае, кантралюе і сочыць за папаўненнем дзяржаўнай казны.
Дзяржава ўжо не першы раз падыходзіць да вырашэння тытунёвага пытання. З аднаго боку, грамадства ўжо прывыкла да спецыяльна адведзеных месцаў, жорсткіх абмежаванняў у рэалізацыі, антырэкламы і ўсяго інструментарыю, які заахвочвае не пачынаць альбо кінуць. З другога - пасунуцца давялося і вытворцам, у асноўным, транснацыянальным кампаніям.
Міхаіл Русы, намеснік прэм'ер-міністра Беларусі: "У нас на ўзроўні дзяржавы пастаўлены жорсткі падыход: калі транснацыянальная кампанія хоча прадаваць на нашым рынку свае цыгарэты, яна павінна размясціць у нас гэту вытворчасць, паставіць лінію, перадаць яе ва ўласнасць фабрыкі. Асноўныя транснацыянальныя кампаніі размясцілі гэтыя вытворчасці і інвеставалі прыкладна $26 млн у развіццё свайго сектаральнага бізнесу, наладжана сістэма продажаў".
Кардынальныя змяненні ў галіне таксама адкрыта і публічна прымаліся ў 2000 і ў 2006. Эфект узяцця галіны пад дзяржкантроль праз 1,5 дзесяцігоддзя пераацаніць складана. Вытворчасць (не блытаць з унутраным спажываннем) вырасла больш як у 3 разы. І гэта нацыянальны вытворца. А значыць рабочыя месцы, зарплаты, сацыяльны пакет і дадатковыя сацыяльныя выплаты - на медыцыну, спорт, мецэнацтва і спонсарства.
Львіная доля вырабленага ў Беларусі не затрымліваецца. Свой рынак не агаляем і дэфіцыту не ствараем - на яго хваравіта рэагуюць курцы, а дзіркі з радасцю запаўняюць імпарцёры. Таму баланс - экспарт нарасцілі больш як у 16 разоў, імпарт скараціўся больш як у 25. Калі пераводзіць у зразумелыя для залежных велічыні, то кожныя 9 з паловай пачкаў з 10, што прадаюцца ў Беларусі, г.з. у блоку, - гэта айчынны выпуск.
Да мадэрнізацыі цяперашняй у цэлым вельмі эфектыўнай сістэмы вытворчасці і рэалізацыі падштурхоўвае сітуацыя на знешніх рынках і нацыянальны бізнес, які гатовы пры дзяржаўнай дамінанце і самым жорсткім кантролі інвеставаць у галіну. З такімі прапановамі выходзяць на прэзідэнцкі ўзровень.
Прапанаванне не можа ўгнацца за знешнім попытам, які расце, тлумачыць профільны віцэ-прэм'ер. На гродзенскай фабрыцы дадалі новую лінію, выпуск кругласутачны, але значна дадаць без сур'ёзнага інвестара проста немагчыма.
Міхаіл Русы, намеснік Прэм'ер-міністра Беларусі: "Вытворчасць задзейнічана ў кругласутачным рэжыме, але паставіць на экспарт патрэбны аб'ём цыгарэт, не агаліўшы ўнутраны рынак, зараз не ўяўляецца магчымым. Але галоўнае тут - захаванне кантролю за рэалізацыяй тытунёвай прадукцыі, паўната выканання бюджэту, выключэнне шэрага імпарту, адзіная цэнавая палітыка, а таксама новыя рабочыя месцы".
Як зарабляе і на што траціць буйная тытунёвая фабрыка Беларусі - высвятляем у Гродне. Сёння гэта самы буйны плацельшчык падаткаў у краіне. Абганяе калій і нафтавую галіну. Экспартавалі ў 2 дзясяткі краін свету. Толькі пачынаюць адкрываць прэміяльны рынак Еўрасаюза, але за бягучы год ужо зарабілі каля 70 мільёнаў долараў. Патрацілі на мадэрнізацыю і сацыяльныя праекты.
Павел Язубец, намеснік гендырэктара ААТ "Гродзенская тытунёвая фабрыка "Нёман": "Сродкі, атрыманыя ад экспарту прадукцыі, укладваюцца ў сацыяльныя праекты, падтрымку сельскай гаспадаркі, хакейнага клуба "Нёман", які, дарэчы, летась стаў чэмпіёнам Беларусі. Яшчэ адзін значны сацыяльны праект - будаўніцтва і запуск базы адпачынку "Прывал". Яе наведалі больш як 80 тысяч жыхароў Беларусі".
Новыя лініі сапраўды эфектыўныя. Тая, якую ўсталявалі летам, павысіла гадавую выпрацоўку да 100 тысяч долараў за год. Гэта ўдвая вышэй, чым у сярэднім па Еўрасаюзе. Так што і лініі інвестара - плюс і для працоўнага калектыва, і для эканомікі фабрыкі, і для бюджэту. Аднак з рэалізацыяй усё вельмі строга - свая тавараправодная сетка, з аднаго боку, не плодзіць дэфіцыт, з другога, не прапагандуе курэнне і засцерагае дзяцей.
Павел Язубец, намеснік гендырэктара ААТ "Гродзенская тытунёвая фабрыка "Нёман": "Каб наша прадукцыя была прапанавана на рынку і мы не залежалі ад тавараправодных сетак, было прынята рашэнне ўвесці ў эксплуатацыю і ўсталяваць па ўсёй Рэспубліцы Беларусь кіёскі, дзякуючы гэтаму прадукцыя даступная. Але ёсць яшчэ кантроль за рэалізацыяй прадукцыі. Дзіцяці там няма чаго рабіць. Сістэма дазваляе бачыць, каму і калі прадалі цыгарэты".
Навацыі, якія сёння прапанавалі на суд Кіраўнікадзяржавы, такія.
Нацыянальны прыватны інвестар, кампанія "Энерга-Ойл", укладвае да 2020 года прыкладна 122 мільёны рублёў у пашырэнне вытворчасці. Гэта дзве новыя лініі. Плюс стварае адзіную тавараправодную сетку як унутры Беларусі, так і экспартнае плячо. І гэта пры поўным і пастаянным кантролі дзяржавы.
Па самых сціплых падліках, праект прынясе толькі бюджэту ад 205 да 400 мільёнаў рублёў. Плюс не менш чым 3 тысячы новых рабочых месцаў, абсалютная празрыстасць пры рэалізацыі і шырокі сацыяльны пакет.
Менавіта такія ўмовы перад галіной ставіць і Кіраўнік дзяржавы.
Прыход у тытунёвую справу прыватнага інвестара зусім не значыць, што дзяржава адмовіцца ад уласнай праграмы пашырэння вытворчасці і барацьбы за здароўе беларусаў. У праекце некалькі новых ліній на гродзенскай фабрыцы і комплексны дакумент, што ў дэталях прапісвае барацьбу за модны цяпер здаровы лад жыцця.
Міхаіл Русы, намеснік Прэм'ер-міністра Беларусі: "Нарматыўны дакумент будзе падрыхтаваны, каб са студзеня 2018 года гэты праект пачаў не рэвалюцыйна, а паэтапна развівацца. Завершыцца ён на першым этапе ў 2020 годзе. Далей будзем глядзець. Хоць мы ўсе гэтыя пытанні будзем суправаджаць. Гэта сур'ёзны крок да таго, каб у такія сферы ўваходзіў і бізнес. Але кантроль дзяржавы будзе вельмі сур'ёзны ў любым выпадку".
У цэлым такія падыходы Прэзідэнт падтрымаў, хаця ў нюансах праграма яшчэ будзе дапрацаваная, пралічаная і пераправераная не раз. Каб праз дзясятак-паўтара дзясятка гадоў, ацэньваючы бюджэт і здароўе нацыі, не прыйшлося гаварыць: "справа - тытунь".
