Галоўныя палітычныя навіны гэтага тыдня прыходзілі з Чарнаморскага ўзбярэжжа Расіі. У Сочы прайшлі саміты СНД і ЕАЭС. Калі сумаваць вынікі дзвюх сустрэч, прэзідэнты падпісалі 26 дакументаў. Сярод іх пашырэнне ўзаемадзеяння ў эканоміцы, бяспецы, ваеннай сферы, культуры.
Але калі прагартаць шматлікія інфармацыйныя стужкі і выданні, ледзь ці не самай папулярнай тэмай у СМІ сталі не вынікі перамоў, а тое, як правільна трымаць Вернага? За каўнер, як Гурбангулы Бердымухамедаў, або на руках, як Уладзімір Пуцін? Калі хто не ведае, Верны - шчаня сярэднеазіяцкай аўчаркі, падарунак прэзідэнту Расіі.
Уся гэтая гісторыя - добрая ілюстрацыя таго, што Садружнасці сапраўды не хапае рэальных дзеянняў і глабальных праектаў. СНД зарэкамендавала сябе ідэальнай дыскусійнай пляцоўкай, клубам прэзідэнтаў постсавецкіх краін. Альтэрнатывы гэтай пляцоўцы сёння няма, што прызнаюць усе дзяржавы-ўдзельнікі. Але важная не толькі форма, але і змест, які час перафарматаваць.
Вядома, гаварыць аб праблемах і, галоўнае, прызнаваць іх - гатовыя не ўсе. Але замоўчваць пытанні, якія патрабуюць вырашэння, не ў правілах беларускага лідара. Аляксандр Лукашэнка, мабыць, адзіны, хто за круглым сталом у Сочы публічна і адкрыта назваў усе самыя вострыя моманты інтэграцыі. Наш карэспандэнт Вольга Макей сачыла за перамовамі. Яе рэпартаж з Расійскай рыўеры.
Сёлета месцам саміту СНД стаў Сочы, хоць насамрэч кіраўнікі дзяржаў сустракаюцца за 30 кіламетраў ад цэнтра курортнага горада - у Адлеры. Гэта адзін з сочынскіх раёнаў. Уся справа ў тым, што сталіца зімовай Алімпіяды 2014-га - самы доўгі горад у Расіі. Працягласць Сочы ўздоўж берагавой лініі Чорнага мора - 145 кіламетраў. Па сваёй тэрыторыі горад-курорт пераўзыходзіць 28 дзяржаў.
Сочы - адзіны горад на прасторах неабсяжнай, дзе растуць пальмы, інжыр і эўкаліпты… Яго яшчэ завуць Расійскай рыўерай за тое, што размешчаны на адной шырыні з Ніцай і Канамі. Зрэшты, і цэннік у некаторых гатэлях на Чарнаморскім узбярэжжы таксама ў шырыні берагу Блакітнага. Тым не менш, у сезон насельніцтва Сочы павялічваецца ў 7 разоў, вядома, за кошт турыстаў, якіх нямала і ў кастрычніку. На гэтым тыдні месца ў гасцініцах браніравалі і шматлікія дэлегацыі краін Садружнасці незалежных. А адпачывальнікі мясцовых санаторыяў здзіўлена глядзелі на людзей у дзелавых касцюмах. Аб тым, што Сочы прымае адразу два саміты - СНД і ЕАЭС - даведваліся хіба што з выпускаў навін.
Аб падзеях палітычных у Сочы нічога не нагадвае, затое ёсць сімволіка Алімпіяды. Яна засталася на памяць аб зімовых Гульнях - 2014, і, нарэшце, надышоў момант, калі з ёй можна спакойна сфатаграфавацца. Узімку 2014-га да кольцаў выстройваліся вялізныя чэргі. Літаральна за два крокі - рэклама маючага адбыцца чэмпіянату свету па футболе, ён пройдзе ў 2018 годзе. І самая вялікая ўвага ў горадзе нададзена рэкламе моладзевага фэсту. Ён стартуе ўжо ў канцы гэтага тыдня.
На ўвесь наступны тыдзень да насельніцтва Сочы дададуцца 20 тысяч удзельнікаў фэсту больш чым з 180 краін і яшчэ пяць тысяч валанцёраў. Праграма - ад спартыўных спаборніцтваў да палітычных дыскусій. Зрэшты, актуальныя тэмы для моладзі (а ў тым ліку і ёй у будучыні працягваць інтэграцыйнае будаўніцтва) у Сочы ж агучылі прэзідэнты.
Гэтае відэа з традыцыйнай цырымоніі фатаграфавання журналісты разбяруць літаральна па кадрах. Вось, на агульным плане адсутнічаюць Нурсултан Назарбаеў і Эмамалі Рахмон, затрымаліся ў кулуарах. Побач з флагам Кыргызстана - не прэзідэнт, а прэм'ер. Атамбаеў застаўся ў Бішкеку кантраляваць падрыхтоўку да выбараў. Адсутнічае і флаг Украіны, як і прадстаўнік краіны. Зрэшты, гэты факт нікога не здзівіў.
А вось Шаўкат Мірзіееў у якасці прэзідэнта Узбекістана на саміце СНД упершыню. У гэтай дзяржавы на Садружнасць вялікія спадзяванні. Гэта пацвярджае і той факт, што Ташкент заявіў аб гатоўнасці прыняць старшынства ў аб'яднанні ў 2020 годзе, чаго не было за ўсю гісторыю прысутнасці Узбекістана ў СНД.
Новы погляд у гэтай краіны і на партнёраў. Гэта адчувалася на перамовах з Аляксандрам Лукашэнкам. Мінск і Ташкент нарошчваюць тавараабарот. Ва Узбекістане збіраюць нашу дарожную тэхніку, актыўна купляюць самазвалы для металургічных камбінатаў. Гатовыя стварыць і сумеснае прадпрыемства ў тэкстыльнай прамысловасці. Шаўкат Мірзіееў нават гатовы даслаць у Мінск асобнага пасла Узбекістана, пакуль дыпламаты працуюць з Масквы, па сумяшчальніцтве.
Гэтак жа хутка, як у двухбаковых адносінах, вырашаць пытанні ў "Клубе 11-ці" атрымліваецца далёка не заўсёды. Хоць, па сутнасці, менавіта для гэтага і стваралася СНД. Гісторыя Садружнасці ўжо размяняла другую чвэрць стагоддзя, даказаўшы за гэты час, што лепшай дыскусійнай пляцоўкі такога высокага, прэзідэнцкага, узроўню на постсавецкай прасторы не знайсці. Так, за гады зроблена нямала, але мэта кожнага аб'яднання - адкрытасць рынкаў і роўныя ўмовы для ўсіх ігракоў. Падмурак ёсць - Дамова аб зоне свабоднага гандлю. Па ідэі, наступным крокам павінен стаць роўны доступ да дзяржзакупаў. Але пускаць на свае рынкі гатовыя не ўсе краіны Садружнасці.
Мінск, а менавіта ў сталіцы размешчаны Выканкам СНД, на гэтай міжнароднай пляцоўцы ніколі не быў статыстам. Аляксандр Лукашэнка не раз паўтараў: Садружнасць не павінна таптацца на месцы, а ісці ў нагу з часам, трансфармавацца і станавіцца ўплывовым гульцом.
Так, СНД і так нярэдка называюць элітным клубам. Але такі статус трэба падмацоўваць рэальнымі справамі.
Са структурай органаў СНД наўрад ці знаёмы неспецыяліст. Вышэйшы - Савет кіраўнікоў дзяржаў. На прыступку ніжэй - Савет кіраўнікоў урадаў. А яшчэ ёсць саветы міністраў замежных спраў, абароны, камандуючых пагранвойскамі, эканамічны суд і савет, Міжпарламенцкая асамблея, Савет паўнамоцных прадстаўнікоў. Плюс да гэтага 67 органаў галіновага супрацоўніцтва. Кожны з іх, безумоўна, выконвае сваю функцыю. Але нярэдка паўнамоцтвы дубліруюцца, а гэта зніжае эфектыўнасць. На ўтрыманне кожнага такога апарата выдзяляюцца немалыя сродкі, а рэальная аддача бачная не заўсёды. Як прыклад, Парламенцкая асамблея.
Вядома, размова не ідзе пра тое, што Парламенцкая асамблея не патрэбная. Дэпутаты ўсё ж вырашаюць важныя пытанні - ад збліжэння заканадаўстваў краін Садружнасці да назірання за выбарамі. Як раз у суботу ў Санкт-Пецярбургу парламентарыі СНД сустракаліся з дэпутатамі пяці кантынентаў. Своеасаблівы абмен вопытам. А сочынскі тэзіс беларускага лідара не проста абмяркоўвалі, а імкнуліся вырашыць, як узмацніць ролю парламентарыяў.
За 26 гадоў існавання СНД прэзідэнты падпісалі 2 з паловай тысячы дакументаў. Гавораць, адной шарыкавай ручкі хапіла б на 50 тысяч аўтографаў. Тым не менш з гэтага саміту вырашана разгрузіць парадак дня кіраўнікоў дзяржаў. Ды і вялікую частку пытанняў напярэдадні сустрэчы лідараў узгоднілі міністры замежных спраў. Вось і атрымлівалася своеасаблівае дубляванне функцый. Некаторыя тэмы з гэтага часу дэлегуюць Савету кіраўнікоў урадаў. Прэзідэнты больш сканцэнтруюцца на стратэгіі. Дарэчы, у эканоміцы краіны Садружнасці дадалі: з пачатку года на 25 % вырас агульны тавараабарот, а гэта 75 мільярдаў долараў.
Уладзімір Пуцін, Прэзідэнт Расіі:
"Каб забяспечыць далейшы ўстойлівы рост тавараабмену, трэба і далей удасканальваць рэжым свабоднага гандлю ў Садружнасці, паслядоўна знімаць бар'еры на шляху руху тавараў і паслуг, спрашчаць мытныя працэдуры, у тым ліку за кошт узаемадзеяння з Еўразійскай эканамічнай камісіяй".
Пытанні эканомікі лідары абмеркавалі ўжо ў фармаце "еўразійскай пяцёркі". Быццам не выпадкова, прэзідэнтаў Беларусі, Расіі і Казахстана - заснавальнікаў ЕАЭС - выдзяляюць гальштукі ў бардовым колеры. А вось чырвонай ніткай сустрэчы стаў рост эканомік, ды і тавараабарот у саюзе павялічыўся амаль на чвэрць. Захаваць гэтую тэндэнцыю дапаможа і пераход да лічбавізацыі. Паскорыць гэты працэс - адна з беларускіх ініцыятыў. Нашай краіне гэта дасць 1 % да ВУП штогод. Але першачарговая задача ўсё тая ж - ператварыць ЕАЭС у саюз роўных: без бар'ераў і з адзінымі рынкамі.
Васіль Мацюшэўскі, першы намеснік прэм'ер-міністра Беларусі:
"Бар'еры ўсё тыя ж. Ёсць абмежаванні ва ўзаемным гандлі, у транзіце санкцыйных тавараў па Расіі. Другое пытанне - фарміраванне агульных рынкаў. Вядзецца даволі не актыўна".
Вялікую частку перамоў у фармаце "пяцёркі" лідары правялі за зачыненымі ад прэсы дзвярамі. Журналісты, якія назіралі за самітам у прэс-цэнтры, куды ішла трансляцыя толькі адкрытай часткі, зачакаліся, хтосьці нават спаў на рабочым месцы, але баяўся яго пакідаць нават на перакус. Шматлікія прысмакі засталіся фактычна некранутымі. А раптам пачнецца "пашыранае" - так паміж сабою рэпарцёры называюць перамовы з удзелам дэлегацый. Неўзабаве на экранах аднавілася трансляцыя, у зале з'явіліся прэзідэнты, але былі нешматслоўныя і амаль адразу пачалі падпісанне. Стала зразумела, усе дакументы ўзгоднілі без праблем. Сярод іх бюджэт на 2018, стварэнне сумеснай сістэмы спадарожнікаў, запуск з 1 студзеня новага Мытнага кодэкса. Адзіны прэзідэнт за круглым сталом, подпісу якога не будзе пад дакументамі, - Ігар Дадон, на саміце Малдова ў якасці госця. Статус назіральніка афіцыйна пакуль не далі.
Пасля самітаў большая частка лідараў развітвалася ненадоўга. Зусім хутка палітыкі сустрэцца ў Мінску, але ўжо для таго, каб дэталёва абмеркаваць пытанні бяспекі. Беларусь сёлета старшыня ў АДКБ. Саміт прызначаны на канец лістапада.
