Гістарычны тыдзень для Казахстана

Галоўныя палітычныя навіны гэтых сямі дзён прыходзілі з Астаны. Гаворым "Астаны", таму што гэты горад толькі ўчора быў афіцыйна перайменаваны ў Нур-Султан. Размова, вядома, пра Казахстан, для якога гэты тыдзень стане гістарычным. 

Па-першае, пасля амаль 30 гадоў на пасадзе лідара краіны Нурсултан Назарбаеў аб'явіў пра складанне паўнамоцтваў. Для жыхароў рэспублікі гэта стала сапраўднай нечаканасцю. Па-другое, свае абавязкі ўжо на наступны дзень, у чацвер, пачаў выконваць новы кіраўнік дзяржавы - Касым-Жамарт Такаеў. 

Тым не менш за Нурсултанам Назарбаевым застаецца важны статус Першага прэзідэнта Казахстана і Лідара нацыі - на казахскай мове гэта гучыць "Елбасы". Акрамя таго, ён застанецца на пасадзе старшыні Савета бяспекі і ў руля партыі "Нур-Атан".

Наперадзе нас чакае вялікі рэпартаж пра тое, што Нурсултан Назарбаеў зрабіў для станаўлення дзяржавы, які шлях прыйшлося прайсці, каб стаць Лідарам нацыі, дзе зараз будзе рэзідэнцыя Елбасы і, вядома, ці захаваецца пераемнасць у знешняй палітыцы і адносінах у тым ліку з нашай краінай з прыходам Касыма-Жамарта Такаева?

У Беларусі Нурсултан Назарбаеў бываў не раз, але вось на адну важную сустрэчу 27 гадоў таму не прыехаў. Размова пра тое, што лідар Казахстана выступаў за захаванне Савецкага Саюза і на падпісанне Белавежскіх пагадненняў не з'явіўся. 

Тым не менш вялікай краіны ўжо няма, але Назарбаеў прасоўваў ідэі інтэграцыі на постсавецкай прасторы, стаўшы разам з лідарамі Беларусі і Расіі заснавальнікам Мытнага, а пасля і Еўразійскага эканамічнага саюза, эфект ад якога сёння адчуваюць не толькі вытворцы і бізнес, але і простыя грамадзяне.

Дарэчы, для нашага карэспандэнта Вольгі Макей гэта 10-я камандзіроўка ў Казахстан.

Часам сярод сваіх Першы прэзідэнт Казахстана спявае песню з любімага кінафільма "Вясна на Зарэчнай вуліцы". А радкі сугучныя і з біяграфіяй Нурсултана Назарбаева. Ён пачынаў гарнавым на Карагандынскім металургічным. Зараз гэты доменны цэх - мясцовая славутасць, куды абавязкова прыводзяць пачаткоўцаў, каб разумелі, дзе працуюць. 

На заводзе ён прайшоў усе прыступкі доўгай кар'ернай лесвіцы, як пасля і партыйнай. У руля яшчэ савецкай рэспублікі Назарбаеў стаў у 89-м, тады першым сакратаром ЦК Кампартыі, а пазней ужо прэзідэнтам незалежнага Казахстана. Як сталь, у першыя гады кіравання гартавалася і дзяржава. 

У 97-м годзе рабочыя будні прэзідэнта Казахстана пачыналіся тут. Гэта самы першы рабочы кабінет Нурсултана Назарбаева ў тады новай сталіцы Астане. Тут кіраўнік дзяржавы працаваў да 2004 года. На гэтым тэлефоне можна пабачыць, хто быў на кнопцы ў прэзідэнта. Тут і прозвішча Такаеў, у тыя гады ён узначальваў МЗС.

Сёння сюды водзяць экскурсіі, але ў першай рэзідэнцыі становішча не музейнае (за шклом толькі некаторыя экспанаты), усё тут так, як пакінуў Назарбаеў. Вось нават для экскурсавода цікаўнасць здымачнай групы - магчымасць даведацца нешта новае.

Калідоры, залы - усё тут замерла, калі прэзідэнт пераехаў у новы палац "Ак-Арда". Але сцены гэтага будынка яшчэ памятаюць, як ствараліся ідэі стратэгічнай праграмы "Казахстан-2030",  рэалізаванай датэрмінова ў 2012. "Забудоўшчыку Казахстана" - такі надпіс і на падоранай Назарбаеву кельні. Многае ў сталіцы пабудавана паводле задумкі прэзідэнта.  

Мы знайшлі рэдкія відэакадры з японскім горадабудаўніком. А вось і эскіз Байтэрэка - увасоблены, ён на ўсіх паштоўках Астаны.

Байтэрэк - візітная картка сталіцы Казахстана. Гэтую паркавую зону Назарбаеў лічыць упадабаным месцам. Вышыня манументальнага комплексу 97 метраў, гэта сімвалізуе 97-мы год  - пераезд сталіцы з Алматы. 

Тады рашэнне прэзідэнта ўразіла чыноўнікаў: пераязджаць з сонечнай Алматы ў халодную Акмолу?! Горад пабудавалі ў стэпе, таму галоўная асаблівасць - гэта заўсёды моцны вецер. Штормы і крызісы на сваім шляху пераадольваў і Казахстан. На світанку незалежнасці што толькі не прадракалі шматнацыянальнай рэспубліцы: і грамадзянскія войны, і развал. У пачатку 90-х у Казахстане, а гэта сугучна і з Беларуссю, некаторыя палітыкі прапаноўвалі не самыя дальнабачныя стратэгіі. Але дзякуючы ўпэўненай пазіцыі прэзідэнта атрымалася выйсці на ўстойлівы шлях развіцця. 

Варта адзначыць гістарычную ролю Елбасы, Першага прэзідэнта Казахстана. Пад яго кіраўніцтвам быў створаны незалежны Казахстан. Фактычна ён з'яўляецца архітэктарам сучаснай краіны. І эканамічныя поспехі і дасягненні ў будаўніцтве дзяржавы, прызнанне на сусветнай арэне, вядома, гэта заслуга Назарбаева.

Ён кіраваў краінай амаль 30 гадоў, але 19 сакавіка, за год да заканчэння прэзідэнцкіх паўнамоцтваў, вырашае пакінуць сваю пасаду. Гэтыя кадры сапраўды ўвойдуць у гісторыю: у прамым эфіры Нурсултан Назарбаеў падпісвае ўказ аб складанні паўнамоцтваў. 

Нурсултан Назарбаеў, прэзідэнт Казахстана (1990-2019): "Нашымі законамі я надзелены статусам Першага прэзідэнта - Елбасы (Лідар нацыі). Застаюся старшынёй Савета бяспекі, які надзелены сур'ёзнымі паўнамоцтвамі. Застаюся старшынёй партыі "Нур-Атан", членам Канстытуцыйнага савета. Гэта значыць, застаюся з вамі. Як грамадзянін, як чалавек, які любіць свой народ, сваю краіну".

Ужо на наступны дзень абавязкі прэзідэнта прымае спікер сената парламента Касым-Жамарт Такаеў. Пасаду кіраўніка дзяржавы ён будзе займаць да наступных выбараў, згодна з планам, яны праз год. Цырымонія займання пасады  і першае рашэнне ў якасці кіраўніка Казахстана - удастоіць Першага прэзідэнта знака Залатой зоркі і звання Народнага героя - гэта вышэйшая ступень адзнакі ў краіне. 

Але хто ж такі Такаеў? Назарбаеў пра яго сказаў шчыра: гэта чалавек, якому можна даручыць кіраванне Казахстанам. Палітыку - 65. Ён з сям'і пісьменніка і педагога. Вучыўся ў МДІМА, працаваў у савецкім МЗС, у пасольствах у Кітаі і Сінгапуры. Дзесяць гадоў займаў пасаду міністра замежных спраў Казахстана. З 2011 Такаеў працуе намеснікам генсака ААН, а ў 2013 яго абіраюць старшынёй парламента Казахстана (гэта другі чалавек у дзяржаве). 

Дарэчы, гэтай восенню Такаеў сустракаўся і з беларускім лідарам. Ужо тады дыялог прайшоў канструктыўна, што гаворыць пра тое, што з пераемнасцю добрых кантактаў на вышэйшым узроўні ў Беларусі і Казахстана не будзе праблем.

Гэта кадры менавіта таго афіцыйнага візіту. Вось пасля перамоў наш Прэзідэнт праводзіць сябра пад моцным снегападам.

А гэтае відэа з нефармальных. У Белавежскай пушчы Аляксандр Лукашэнка і Нурсултан Назарбаеў абдымаюць знакаміты дуб-патрыярх.

Такія шчырыя пажаданні звычайна адрасуюць самым блізкім, і менавіта сябрам у нядаўняй  тэлефоннай гутарцы Аляксандр Лукашэнка назаве Нурсултана Назарбаева. А як інакш: разам лідары прымалі найважнейшыя рашэнні як у двухбаковым фармаце, так і ў больш глабальным маштабе. 

Разам удзельнічалі ў самітах і міжнародных форумах. І разам у маі 2014 у Астане ставілі подпісы пад гістарычным дакументам - Дагаворам аб стварэнні ЕАЭС. Пасля "тройка" ператварылася ў "пяцёрку" і працягвае развівацца, застаючыся глабальнай сусветнай эканамічнай сілай.

Пасля весткі аб складанні паўнамоцтваў беларускі лідар свайму казахстанскаму калегу патэлефанаваў адным з першых. У гэтай цёплай размове душэўнасць, уласцівая далёка не ўсім палітыкам: такі крок свайго сябра беларускі лідар успрыме са шкадаваннем. 

Але яны дамовяцца абавязкова сустрэцца зусім хутка, ужо на юбілейным саміце ЕАЭС. Тэм для абмеркавання шмат, асабліва з улікам таго, што Назарбаеў застаецца старшынёй Савета бяспекі - моцнага і ўплывовага органа ў Казахстане. 

Галоўнае, што прэзідэнт гаворыць пра тое, што захоўваецца пераемнасць курсу, захоўваецца пераемнасць той палітыкі, якая праводзілася. Больш за тое, прэзідэнт захоўвае ключавыя паўнамоцтвы, звязаныя са стратэгіяй развіцця краіны, з яе знешняй палітыкай, унутранай палітыкай, бяспекай.

Безумоўная заслуга лідараў - узаемная эканоміка Беларусі і Казахстана. Стаіць задача давесці тавараабарот да мільярда. Засталося трохі - летась нагандлявалі ўжо на 896 мільёнаў долараў. Дарэчы, за развіццё стратэгічнага супрацоўніцтва Аляксандр Лукашэнка ўзнагароджваў Нурсултана Назарбаева ордэнам Дружбы народаў.  

Падарункі Нурсултан Назарбаеў захоўвае ў гэтым футурыстычным будынку, спраектаваным брытанцам Норманам Фостэрам. Сімвалізуе вока, накіраванае ў неба. Тут будзе знаходзіцца і рабочы кабінет Елбасы.

Наогул "Назарбаеў-цэнтр" - гэта вялізны музей. Тут захоўваюць усё, што звязана з прэзідэнтам Казахстана. Вось той самы ордэн Дружбы народаў, побач і мантыя прафесара нашага БНТУ, фатаграфіі з Аляксандрам Лукашэнкам і падарункі. Навідавоку. 

Тут жа на самым верхнім паверсе будзе і рабочы кабінет Першага прэзідэнта Казахстана.

Аб'ект - рэжымны. З экскурсіяй можна падняцца не вышэй за трэці паверх. Са спецыяльным пропускам едзем на шосты. Відаць, наверсе вядуць падрыхтоўчыя работы. Каля кабінета Елбасы будзе шмат неўласцівай гэтай мясцовасці зеляніны: пальмы і цытрусавыя дрэвы. Дарэчы, зверху сапраўды добра бачная "Ак-Арда", дзе 15 гадоў працаваў Нурсултан Назарбаеў. 

У гэтыя дні ў Казахстане адзначаюць Наўрыз - гэта свята вясны і абнаўлення. Так супала, што абнаўленні адбыліся і ў палітычным жыцці краіны. Рэспубліка сышла ў доўгія выхадныя, але відавочна, што рашэнне Елбасы стала самай папулярнай тэмай за любым святочным сталом. 

Рэзанансным стала і перайменаванне галоўнага горада Казахстана ў Нур-Султан. Афіцыйна - з учарашняга дня. Але, на думку ўлад, за мясцовымі жыхарамі застанецца назва астанчане - бо "Астана" ў перакладзе азначае "сталіца". Папярэднія захаваюць і ў ключавых назвах: "Астана-Опера", "Астана-Арэна", велакаманда "Астана".