І гэта вынік не толькі і не столькі карпатлівай працы па дыпламатычнай лініі, якая вылілася ў падпісанне цэлага шэрагу міжнародных пагадненняў, прычым у самых розных сферах, колькі амаль натуральны вынік развіцця цесных даверных адносін, што злучаюць народы і лідараў дзвюх краін на працягу досыць працяглага часу. Афіцыйны візіт у нашу краіну прэзідэнта Азербайджана Ільхама Аліева пачаўся ўчора. Сёння - у асноўны перагаворны дзень - прайшлі сустрэчы на вышэйшым узроўні ў вузкім і пашыраным складах. Яны таксама былі працятыя і сімвалізмам, і цёплымі прызнаннямі. Па-першае, асаблівы знак, што менавіта Мінск стаў першым пунктам еўрапейскага турнэ кіраўніка Азербайджана. Па-другое, стратэгічны характар адносін і сэнс: няма нічога закрытага, мы абсалютна адкрытыя адзін для аднаго. І нарэшце, той трывалы падмурак, які цэментуе адносіны, і тое, што беларускі лідар сёння адзначыў асабліва: мы заўсёды будзем памятаць тую ролю, якую Азербайджан сыграў у цяжкія часы, падставіўшы нам плячо. І заўсёды гатовыя зрабіць тое ж, калі гэта будзе неабходна народу Азербайджана. З падрабязнасцямі афіцыйнага візіту ў нашу краіну азербайджанскага лідара Вольга Макей.
8.30 раніцы. Тэрмометр паказвае мароз -6. У Баку ў гэты час ужо плюс 10 і гэтак жа сонечна. Суботняй раніцай на мінскіх вуліцах няшмат людзей, але для палітыкі выхадных не бывае. Афіцыйную частку візіту Ільхам Аліеў пачынае на плошчы Перамогі. У гады Вялікай Айчыннай Азербайджан адправіў на фронт больш як 700 000 сваіх грамадзян, 300 000 не вярнуліся. Многія ваявалі ў тым ліку і за вызваленне Беларусі. Гэты вянок - даніна памяці ўсім, хто 70 гадоў таму абараніў мірнае неба.
У цяперашні неспакойны час, калі ў самых розных частках планеты абвастраюцца канфлікты, тэзіс пра тое, што без урокаў гісторыі нельга пабудаваць будучыню, асабліва актуальны. Музей гісторыі Вялікай Айчыннай вайны - знакавае месца не толькі для беларусаў, але і для самых ганаровых гасцей краіны. Наведванне адной з найбуйнейшых у свеце экспазіцый ставяць у сваю праграму першыя асобы дзяржаў, якія прылятаюць у нашу краіну з візітам. Тыдзень таму тут пабываў сербскі лідар Томіслаў Нікаліч, сёння па ўнікальных залах экскурсію праводзяць Ільхаму Аліеву. Дарэчы, і ў Мінску, і ў Баку ёсць вуліцы, названыя ў гонар Наджафгулу Рафіева. Танкіста, чыя машына першай уварвалася ў Баранавічы падчас вызваленчай аперацыі "Баграціён". За мужнасць, выказаную ў баях за вызваленне Беларусі, трое азербайджанцаў удастоеныя звання Героя Савецкага Саюза. Іх імёны - у зале Перамогі музея. Тут прэзідэнт Азербайджана пакідае запіс у кнізе ганаровых гасцей.
У Мінску з афіцыйнымі візітамі Ільхам Аліеў бываў тройчы, і тройчы беларускі лідар адказваў узаемнасцю. У Азербайджан Аляксандр Лукашэнка прылятаў у 2007, 2010 і 2013 гадах. Улетку 2015 палітыкі бачыліся ў Баку на цырымоніі адкрыцця Першых Еўрапейскіх гульняў, тады ж адбыліся і кароткія перамовы. Зараз надышоў час для больш грунтоўнай сустрэчы. Зрэшты, кожны візіт характарызуе менавіта стратэгічны характар адносін, як пазней падкрэслілі палітыкі.
Дужыя поціскі рукі - і палітыкі адразу пачынаюць гутарку. Але папярэднічае перамовам прадугледжаная пратаколам прыгожая цырымонія сустрэчы, паспрыяла і надвор'е: раніцай у атрыум прабіваюцца сонечныя промні. Дарэчы, у Палацы Незалежнасці Ільхам Аліеў бываў ужо двойчы - на самітах СНД. А вось гімн Азербайджана гучыць тут упершыню.
Знаёмства прэзідэнтаў з удзельнікамі перамоў - абавязковы пункт пратаколу. Але многіх з гэтых людзей называць не трэба: Мінск і Баку супрацоўнічаюць у самых розных сферах на працягу доўгага часу, - але пра гэта крыху пазней.
Некалькі секунд лідары пазіруюць для пратакольнай здымкі, перад тым як адасобіцца для гутаркі тэт-а-тэт. Дарэчы, Ільхам Аліеў менавіта з Мінска і перамоў з Аляксандрам Лукашэнкам пачынае сваё еўрапейскае турнэ. Ужо на заўтра ў прэзідэнта Азербайджана прызначаныя сустрэчы ў Парыжы. У Палацы Незалежнасці палітыкі перш за ўсё гавораць пра эканоміку. Нягледзячы на няпростыя часы дзве краіны захоўваюць тавараабарот на ранейшым узроўні.
Для пратакольных здымак - усяго некалькі хвілін. Пакуль палітыкі гутараць за зачыненымі дзвярамі, рэпарцёры ўжо перадаюць першыя нататкі. Адзін на адзін прэзідэнты гутараць дзве гадзіны. У гэты час у зале для перамоў у пашыраным складзе першых асоб чакаюць члены дэлегацый. Такая паўза - выдатная магчымасць абмеркаваць актуальныя пытанні і канкрэтызаваць прапановы. Вось, напрыклад, міністр прамысловасці пра штосьці доўга гутарыць з азербайджанскім калегам.
Як правіла, да сустрэчы ў фармаце адзін на адзін кіраўнікі дзяржаў пакідаюць найболей значныя пытанні - абмяркоўваюць актуальныя тэмы не толькі двухбаковага, але і сусветнага парадку. А вось ужо ў пашыраным складзе размова, як правіла, аб эканоміцы. Зрэшты, якія ключавыя акцэнты будуць расстаўленыя - можна вызначыць па складзе ўдзельнікаў. Апроч віцэ-прэм'ераў і міністраў замежных спраў, да перамоў далучаюцца тыя, хто адказвае за прамысловасць, сельскую гаспадарку, транспарт, навуку і ваенную кааперацыю.
Да трохзнакавых лічбаў у мільёнах тавараабароту Мінск і Баку прыйшлі ў 2008-м. Рэкордным стаў 2011-ы, калі Азербайджан дапамог Беларусі з пастаўкамі нафты. За мінулы год лічба - без малога 330 мільёнаў долараў.
Па колькасці насельніцтва Азербайджан падобны да Беларусі, па плошчы саступае Сінявокай удвая. Але прыкаспійскага эканамічнага тыгра вылучаюць, вядома, рэсурсы. Па запасах нафты і газу закаўказская рэспубліка ў 20-цы сусветных энергетычных тытанаў. Але ва ўмовах крызісу асабліва адчуваецца залежнасць эканомікі ад колькасці долараў за барэль. Пакуль эксперты спрачаюцца, на колькі гадоў (30 або 40) азербайджанцам хопіць чорнага золата, улады імкнуцца выстраіць альтэрнатыўную эканоміку.
Краіну сёння цікавяць новыя тэхналогіі, развіццё прамысловасці і інфраструктуры. І Беларусі ёсць што прапанаваць. А Азербайджан у Мінску бачыць надзейнага партнёра.
Ільхам Аліеў, Прэзідэнт Азербайджана: "За ўсе гады супрацоўніцтва, якое пачалося 10 гадоў таму, мы дастаткова адно аднаго выпрабавалі на надзейнасць, ніколі адно аднаго не падводзілі. Нашы словы маюць вялікую вагу, як і подпісы пад дакументамі. Мы радуемся, што Беларусь паспяхова развіваецца. Грамадская палітычная стабільнасць у Беларусі - галоўны паказчык поспеху".
Вядома, у цяперашнія глабальна няпростыя часы развіваць эканоміку значна лепш, маючы надзейных партнёраў. Прамысловасць. Кааперацыйныя праекты ў гэтай сферы паміж Мінскам і Баку стартавалі ў 2007-м. Трактары, грузавікі, аўтакраны, камунальная тэхніка, ліфты - усё гэта паспяхова збіраюць і прадаюць у Азербайджане. Лідарам завуць Гянджынскі аўтазавод. За 8 гадоў на гэтых канвеерах сабрана больш як 6 тысяч трактароў і каля 3 тысяч грузавікоў МАЗ. Старшыня наглядальнага савета прадпрыемства дзеліцца: зараз галоўная задача - выхад на рынкі трэціх краін.
Падчас выпрабаванняў гомельскія камбайны не саступілі фінскім, нямецкім і амерыканскім аналагам. Міністр прамысловасці раскрывае эканамічныя сакрэты - ужо на стадыі прапрацоўкі арганізацыя зборкі такіх машын у Азербайджане.
Улічваючы крызісныя з'явы ў сусветнай эканоміцы, стаўку варта рабіць на новых кірунках супрацоўніцтва. Беларусь гатовая дапамагчы ва ўдасканаленні транспартнай інфраструктуры Азербайджана. Напрыклад, у праектаванні ліній хуткаснай гарадской электрычкі. Пераехаць увесь Апшэронскі паўвостраў зараз можна на электрычках беларускай вытворчасці. Двухпавярховыя цягнікі з завода "Штадлер-Мінск" азербайджанскія чыгункі атрымалі ў верасні. Зараз тры саставы з пазнакай "Зроблена ў Беларусі" курсіруюць па маршруце Баку - Сумгаіт. Машыніст дзеліцца: дзякуючы хуткасным цягнікам час у дарозе скараціўся ўдвая.
Супрацоўнічаюць Мінск і Баку і ў будаўнічай сферы. Беларускія праектыроўшчыкі распрацоўваюць генплан горада Гобу для 70 тысяч вымушаных перасяленцаў. Акрамя таго, Азербайджан зацікаўлены ва ўзвядзенні аграгарадкоў па беларускім прынцыпе.
Да канца перагаворнага дня сфарміраваны цэлы партфель дакументаў. Галоўны з іх - сумесная дэкларацыя прэзідэнтаў дзвюх краін. На дыпламатычнай мове гэта свайго роду фармальнае пацверджанне партнёрства і выконвання раней вызначанага курсу. У тэксце - пункты аб супольнасці пазіцый у палітыцы і эканоміцы, аб гатоўнасці нарошчваць супрацоўніцтва, развіваць інвестыцыйную дзейнасць і шматлікае іншае. Падпісаная і дамова аб сацыяльна-эканамічным супрацоўніцтве паміж краінамі на найбліжэйшыя 10 гадоў.
Па меркаванні экспертаў, ва ўмовах крызісу, які працягваецца ў свеце, Азербайджан павінен разлічваць у першую чаргу на ўнутраныя рэсурсы і карэкціраваць нацыянальную эканамічную мадэль: скарачаць залежнасць ад нафтагазавага фактару і дыверсіфікаваць эканоміку. Таму Баку робіць стаўку на інфармацыйныя і камунікацыйныя тэхналогіі, развіццё касмічнай прамысловасці, імпартазамяшчэнне. На кожны пункт у Беларусі ёсць прапановы.
Не застаўся незаўважаным і асабісты ўклад у развіццё эканамічных адносін паміж Мінскам і Баку. Аляксандр Лукашэнка сёння ўзнагародзіў ордэнамі пашаны Ханлара Фатыева. Шмат у чым дзякуючы старшыні наглядальнага савета Гянджынскага аўтазавода ў Азербайджане і з'явілася сумесная зборка беларускай тэхнікі. Высокай узнагароды ўдастоены і першы віцэ-прэм'ер гэтай краіны. Ягуб Эюбаў неяк сказаў, што Беларусь для Азербайджана - прыярытэтная краіна. А дзякуючы менавіта "братэрскім адносінам можна выстройваць працу так, каб гэта было карысна абодвум бакам". Сёння гэты тэзіс пацвердзілі чарговы раз.
