Пытанні прызыву ў армію сёння абмяркоўвалі на нарадзе ў Прэзідэнта. Як павысіць прэстыж воінскай службы і цалкам укамплектаваць Узброеныя сілы маладым папаўненнем. Бо толькі зараз пачынаюць выяўляцца вынікі дэмаграфічных праблем з 90-х. Плюс да ўсяго, новае пакаленне ўсё часцей карыстаецца шматлікімі адтэрміноўкамі. У такой сітуацыі і пытанні матывацыі выходзяць на першы план.
Над цывільнымі льготамі і прэферэнцыямі для тых, хто адслужыў, ужо думаюць у Міністэрстве абароны. Паралельна і над жорсткімі мерамі барацьбы з ухілістамі. Але перш навесці парадак на ўсіх узроўнях - ад урокаў дапрызыўнай падрыхтоўкі ў школах і працы медкамісій у ваенкаматах да службы ў арміі ў цэлым. Гэта ключавое патрабаванне Прэзідэнта.
Наступны этап - удасканаленне правіл прызыву. Прэзідэнт патрабуе яшчэ раз прааналізаваць адтэрміноўкі, якія даюцца. Пры неабходнасці адмовіцца ад некаторых. Тым больш што па колькасці падстаў не служыць беларусы ўпэўнена ў лідарах постсавецкай прасторы. Пры гэтым ніякай карэннай ломкі ў армейскай сістэме быць не павінна. Арыенцір на паступальны рух і якасць новых метадаў. Падрабязна Андрэй Крывашэеў.
Пытанне ў стылі хакі аб прызыве на тэрміновую службу ўзнікла не раптам і не зверху, ад людзей з вялікімі пагонамі і лампасамі. Уводныя тут тыя ж, што ў дэмаграфіі - прызыўнікоў менш, іх здароўе слабейшае. Плюс тыя, хто служаць сёння (на тэрміновай службе і курсанты), выступаюць за новую якасць прызыву і дапрызыўнай падрыхтоўкі. Каб школьная праграма рыхтавала не ўхіліста, а абаронца Радзімы з базавымі навыкамі і маральным стрыжнем. Каб служылі з гонарам і па прызванні, а не толькі тыя, хто не паступіў у ВНУ і не адкасіў па здароўі. Афіцэры старэйшыя успамінаюць савецкі прызыў і прапануюць узяць лепшае, дапоўніўшы пад патрэбы часу. Адным словам, пытанне комплекснае і не на адно абмеркаванне. А таму сёння на нарадзе капнулі глыбока, але толькі ў першым набліжэнні.
Пытанне абароны Радзімы і камплектавання арміі ў гісторыі суверэннай Беларусі ніколі не вырашалася рыўкамі. Адгэтуль і некалькі этапаў мадэрнізацыі - ад шырокіх франтоў перайшлі да мабільнай і кампактнай ваеннай машыны. Адгэтуль глыбокая рэформа ВПК: самі робім узбраенне ад брані і ракет да "Паланэзаў", беспілотнікаў і сістэм кіравання. У той жа логіцы тэрытарыяльная абарона і абноўленая вышэйшая ваенная школа. Акадэмію лідар наведваў напярэдадні, пытанне матывацыі там гучала як раз знізу - ад курсантаў і выкладчыкаў. Добра, калі служым у нагу з часам: створаная IT-рота, працуюць аналітыкі сучасных канфліктаў і навука. Але без матывацыі, без стрыжня, асабліва за грошы ні адна ваенная машына ў свеце сёння не гарантуе абароны Радзімы.
Адгэтуль і тэзіс Прэзідэнта ў самым пачатку нарады з пастаяннымі членамі Савета бяспекі - народную армію па прызыве цалкам на кантракт не перавесці. Абавязак, мужнасць і служэнне Айчыне грашыма не вымераць.
Кантракт або прызыў - гэта дылема яшчэ з ранніх 90-х. Тады марылі аб 100-працэнтнай кантрактнай ваеннай сіле. Ліберальная ўтопія і зусім была за прыватныя ваенныя кампаніі - ПВК. Калі наёмнікі аказваюць ваенныя паслугі па абароне дзяржаве, грамадству і нават асобным мецэнатам. Утопія правалілася і ў Іраку, і ў Афганістане, і ў сучасных Украіне і Сірыі. Калі ў абароне Айчыны ўдзельнічае народ, яго не перамагчы. А пабеглі наёмнікі з поля бою - якое з іх спагнанне? Яны ж за грошы. У Беларусі інакш - асабліва па кантракце або на звыштэрміновай.
У інжынерную базу Улад Белавусаў прыйшоў служыць 4 гады таму. Пабочным людзям уваход сюды забаронены, таму задачы тут выконваюць толькі падрыхтаваныя спецыялісты. Кантрактная сістэма - ідэальнае рашэнне. Праз паўтара года салдат не пойдзе на дэмбель, а значыць з кожным годам будзе выконваць сваю працу яшчэ больш дасведчана і эфектыўна. За час службы Улад атрымаў вышэйшую адукацыю завочна. Нядаўна паступіў у магістратуру Акадэміі пры Прэзідэнце Беларусі. Сумяшчаць вучобу і службу атрымліваецца без праблем.
Логіка і псіхалогія змяшанай кантрактна-прызыўнай арміі такая: на самых тэхнічна складаных пазіцыях, дзе за год навукай абароны не авалодаць, - кантрактнікі, але абавязак і святы доўг здаровых маладых мужчын гэта не адмяняе.
Па колькасці адтэрміновак, частку з якіх сама моладзь красамоўна называе "адмазкамі", Беларусь сапраўды далёка наперадзе былых саюзных і цяпер саюзнікаў. У нас іх без малога паўсотні. Для параўнання, у Азербайджане ўсяго тузін. У братоў па зброі ў АДКБ, гэта Арменія, Казахстан і Расія, у 2-3 разы менш. Бліжэй усіх Украіна. Але і там адтэрміновак усяго 30 супраць нашых 47.
Ёсць, вядома, аб'ектыўныя і зразумелыя для грамадства - першая вышэйшая, маленькія дзеці, але былі і адкрыта абсурдныя. Прыклад прыводзіць Галоўнакамандуючы.
Як ставяцца да прызыву і ўхілістаў маладыя мужчыны, мы пытаем у Віцебску. Мінулай восенню тут у вобласці больш за 3,5 тысячы хлопцаў атрымалі адтэрміноўку. Але тут жа кватаруе легендарная 103-я паветрана-дэсантная брыгада - мара прызыўніка з характарам. Тая самая, што адной з першых увайшла ў Кабул, пакрыўшы сябе славай, і апошняй выйшла, абараняючы аэрапорт.
Наш першы герой - Андрэй Шырыленкаў. Яму 18. Упэўнены, што пасля сярэдняй школы трэба абавязкова прайсці і суровую армейскую. Касіць - не па-мужчынскі. Будучы воін займаецца кікбоксінгам і лёгкай атлетыкай. Мэтанакіравана рыхтаваўся да ПДВ.
Армія - яшчэ і інстытут здаровага грамадства. Тут калектыў важны, сумуе ваенкам. Адна справа, калі атамізаваныя спажыўцы вырашаюць лёс першай суверэннай дзяржавы. Зусім іншае, калі пасталеўшыя мужчыны - грамадзяне бяруць на сябе адказнасць за краіну і яе абарону.
Руслану 25. Скончыў педагагічны, трэнер па футболе. Выхоўваць характар і гартаваць сілу духу ў падапечных працягне пасля дэмбеля. Гаворыць, што да жыцця па статуце гатовы і маральна, і фізічна. Родныя - за.
Першы скачок з парашутам - як нарадзіцца зноў, расказвае Алег Рамашкевіч. Студэнцкія будні ў сельгасакадэміі цяпер дэсантнік перапыніў свядома і не шкадуе. Армія дала загартоўку і прывучыла да дысцыпліны. Да дысцыплін аграрных вернецца, як адслужыць.
На жаль, не тое, што дэсантнікі - воіны з жалезным здароўем, але і менш стрэсавыя ваенныя спецыяльнасці не дабіраюць прызыўнікоў. Віной і дэмаграфічная яма - падаць будзем да 2025 года, і здароўе нацыі. Ужо падлічана, усяго за 10 гадоў колькасць прызыўнікоў скарацілася на 188 тысяч.
"Для невялікай краіны вялізная лічба, а для нацыянальнай бяспекі яшчэ і новы выклік", - падкрэслівае Прэзідэнт.
Да галоўных фактараў, што зніжаюць лічбы прызыву, прэм'ер-міністр дабаўляе яшчэ і матывацыю.
У Беларусі менавіта Савет Міністраў адказвае за заклік і дапрызыўную падрыхтоўку. А таму словы прэм'ера - амаль самакрытыка. Даручэнне Прэзідэнта: на першым этапе навесці парадак ва ўсёй сістэме - ад школьнай парты і першай ваеннай падрыхтоўкі да падтрымкі пасля дэмбеля. Міністр абароны прапаноўвае ўжо прадуманыя стымулы для свядомых прызыўнікоў.
Самая захапляльная для хлапчукоў падрыхтоўка ў найбуйнейшым сталічным цэнтры. З чаго пачынаецца абарона Радзімы, тут даведваюцца амаль тры тысячы хлопцаў і дзяўчат. Гэта старшакласнікі з усяго Ленінскага раёна. Уменне звяртацца са зброяй, асновы страявой падрыхтоўкі, дысцыпліна і элементы патрыятычнага выхавання. Плюс для дзяўчат - асновы першай медыцынскай дапамогі. На жаль, але каштоўны навык, або па-моладзеваму лайфхак, нават у мірны час. Зрэшты, для хлопцаў трэнажор № 1 ужо многія дзесяцігоддзі - класічны і надзейны "Калашнікаў".
Кіруе цэнтрам ужо 5 гадоў палкоўнік у запасе, ветэран некалькіх баявых аперацый Аляксандр Тайдонаў. На гэтым трымаецца безумоўны асабісты і не фармальны аўтарытэт у хлопцаў. "Усюды трэба так", - ставіць задачу Прэзідэнт. Інакш урокі мужнасці ператвараюцца ў фармальнасць там, дзе фізрук або трудавік, якія не служылі, адбываюць нумар на такіх занятках. Дарэчы, многія "птушаняты" цэнтра Тайдонава "становяцца на крыло" як курсанты ваенных ВНУ. Так гэта працуе ў ідэале.
Яшчэ адна праблема, паднятая на нарадзе, - імідж службы і настрою ў грамадстве. Складана змагацца з фейкамі і гразнымі кампаніямі супраць арміі. Удвая складаней даказаць бацькам, якія самі служылі ў гады савецкага развалу, што сучасная армія цалкам іншая і дзяцей у яе адпраўляць не страшна, а ганарова. Адсюль падвойнае патрабаванне з сілавікоў за армейскую дысцыпліну і побыт.
Дзмітрый Адыкаеў служыць у прызыве ўжо 15 гадоў. Праз яго рукі праходзіць справа кожнага будучага абаронцы Айчыны. Гаворыць - псіхалогія змяняецца. Рэпутацыя арміі павольна, але аднаўляецца. Куды горш - здароўе прызыўнікоў.
Ёсць і іншая крайнасць - схавацца ад прызыву за ліпавай даведкай або плоскаступнёвасцю. Савет Міністраў прапаноўвае больш суровыя меры для ўхілістаў і дадатковыя бонусы для свядомых прызыўнікоў. Гэты падыход Кіраўнік дзяржавы падтрымлівае. Тым больш, і сам служыў, і ў старэйшых сыноў добрае здароўе і выпраўка.
Па выніках нарады вырашана правесці мадэрнізацыю прызыву за два этапы. Без мітусні, поспеху і радыкальных перамен. Сітуацыя не крытычная і адным навядзеннем парадку можна дабіцца многага. Гэта і стане першым этапам. На другім, але не аднамаментна, прааналізуюць усе адтэрміноўкі, і, цалкам магчыма, ад некаторых адмовяцца. Зрабіўшы ўпор на пазітыўную матывацыю моладзі. І гэта справядліва, бо, па-першае, у многіх цяперашніх хлопцаў ужо звярстаныя планы на жыццё і ламаць іх зараз нельга. А па-другое, уся гісторыя чалавецтва даказвае - лепшыя абаронцы Айчыны тыя, што самі выраслі да ўсведамлення свайго доўгу і прызначэння абараняць свае дом, сям'ю, блізкіх і Радзіму.
