Беларуская эканоміка ў цэлым пераадолела негатыўныя наступствы сусветнага эканамічнага крызісу і за найбліжэйшыя 3 гады павінна нагнаць адставанне ад параметраў пяцігадовай праграмы. У першую чаргу па занятасці, даходах, устойлівасці фінансавай сістэмы, кошце крэдытаў і інфляцыі. Такія высновы і задачы сёння вызначыў Кіраўнік дзяржавы, разглядаючы ключавыя эканамічныя дакументы на 2018 год - праекты прагнозу сацыяльна-эканамічнага развіцця, бюджэту і грашова-крэдытнай палітыкі.
"Рост ёсць, але падстаў для самазаспакаення ў урада быць не павінна", - адзначыў лідар. Прынцыповымі з'яўляюцца замацаванне сярэдняй зарплаты па краіне на ўзроўні 1000 рублёў і далейшы яе рост па выніках 2018 года. Рост ліку занятых - на гэта нацэленыя і праграма падтрымкі дзелавой ініцыятывы, і абноўлены Дэкрэт №3. Таксама ключавымі задачамі вызначаныя пытанні скарачэння інфляцыі, ставак па крэдытах і "дрэнных даўгоў" у рэальным сектары.
У цэлым на нарадзе падрабязна абмеркавалі як дзяржава, бізнес і грамадства будуць жыць у 2018 годзе і які падмурак пад мэты пяцігоддзя закладваецца сёння. Эканамічныя прагнозы ў першым набліжэнні выслухаў наш палітычны аглядальнік Андрэй Крывашэеў.
Традыцыйна бюджэт краіны параўноўваюць з кашальком. Колькі зарабілі і пазычылі - на тое і жывем. Але гэтае вельмі грубае параўнанне. Куды больш дакладна было б апісаць фінансы краіны як электраправодку ў доме. Яна ахоплівае ўсю гаспадарку і можа як ажывіць той або іншы сектар - пакой, дзе ўключылі святло, так і выключыць сілкаванне зусім. Разумна, калі эканомім. Небяспечна, калі замкнула і пажарыць. Мяркуючы па лічбах бягучага года, наш дом, Беларусь, ужо прыстасаваўся да эканомнага спажывання. І сёння галоўная задача - эканоміку зазямліць. Калі ў зарплатах, то павышаць на базавым узроўні - бюджэтнікам. Калі ў новых рабочых месцах, то ўпор на высокатэхналагічныя. Гэта як новы тэлевізар, хоць калі стары спраўны, яму ёсць месца ў доме. У крэдытах і працэнтных стаўках, як у тарыфах на электрычнасць, усё празрыста, падштурхоўвае да эканоміі, але не абдзірае да ніткі. Менавіта такое зазямленне эканомікі прапанавана ў праекце бюджэту і прагнозе развіцця на 2018 год.
Працягваючы метафару з электрычнасцю. Сёлета Беларусь яшчэ не да канца аднавіла ўсё электраланцугі. Асабліва з Расіяй і Еўрасаюзам. Хоць дынаміка адчуваецца. Валютны рынак стабільны. Знешні гандаль з плюсам па экспарце. На амаль 7 з паловай мільярдаў долараў золатавалютных рэзерваў. Але галоўная задача - выйсці на параметры пяцігадовага плана, г.з. не стаяць на месцы, а расці і ў эканоміцы, і ў даходах. На гэта галоўны акцэнт Прэзідэнта.
Нераўнамернасць занятасці - вострая праблема ўсіх сусветных эканомік. У Расіі яркі прыклад - цэнтральная паласа і Каўказ. У Еўрасаюзе - Грэцыя і ўвесь поўдзень еўразоны. У Штатах - дэпрэсіўны Дэтройт. У Беларусі не так паказальна, але ёсць Астравец, Барысаў і Жодзіна, дзе рук і мазгоў не хапае.
А ёсць Орша або Маладзечна, дзе патрэбныя спецыяльныя праграмы мадэрнізацыі і занятасці. Маладзечна на нарадзе як раз і прыводзяць як прыклад. Прытым што надвор'е ў Беларусі створаць нават не 50, а 70 тысяч вакансій (50 ужо ёсць), у Маладзечне моцных паляпшэнняў не прыкметна.
Пераламаць сітуацыю на рынку працы ў правінцыі плануюць трыма інструментамі. Па-першае, прадпрымальніцтва. Новая хваля лібералізацыі бізнес-асяроддзя на падыходзе, для малога і сярэдняга бізнесу рэгулярна папаўняюцца недарагія крэдытныя лініі. Апошняя з Арабскіх Эміратаў. Гэта самазанятасць.
Другі інструмент - спецыяльныя дзяржаўныя праграмы для асобных раёнаў. Прадпрыемствы ствараюцца кропкава, там, дзе для іх ёсць вольныя рукі (як у Оршы або Барысаве). Трэцяе - абноўлены Дэкрэт № 3, ён знізіць цяжар на працоўных. Новая канцэпцыя дакумента падрыхтаваная.
Наталля Качанава, Кіраўнік Адміністрацыі Прэзідэнта Рэспублікі Беларусь: "Зараз мы рыхтуем і практычна заўтра ўнясём новую канцэпцыю Дэкрэта № 3. Мы аналізуем гэтую сітуацыю, яна сапраўды сур'ёзная. Тыя звесткі, якія нам падалі аблвыканкамы, гэта каля 500 тысяч непрацуючых чалавек.
Мы бачым і па ацэнках інфармацыйна-аналітычнага цэнтра, што гэта асноўнае пытанне, якое хвалюе жыхароў нашай краіны. У розных рэгіёнах сітуацыя розная, але яна сапраўды сёння мае месца. Самазаспакойвацца тут нельга".
На думку Прэзідэнта, 3 пытанні - занятасць, зарплаты і цэны - галоўныя і палітычныя. Па іх людзі ацэньваюць свой дабрабыт, менавіта яны лепш за любыя прагнозы характарызуюць эканоміку.
Сярэдняя заработная плата. Па разліках урада за 9 месяцаў яна ўжо дадала 3,8 % з улікам інфляцыі, якая, дарэчы, на мінімальным за ўсю гісторыю суверэннай Беларусі ўзроўні. Пры гэтым зарплата расце не пентхаусам - прыбыткамі банкіраў і кіраўнікоў, а падмуркам эканомікі - бюджэтнікамі, супрацоўнікамі малодшага і сярэдняга звяна.
Дасягнуць 1000 рублёў - адно, зусім іншае - утрымаць і нарошчваць заробленыя даходы сістэмна. Гэта і ўнутраны попыт, і сацыяльная гарантыя для рэгіёнаў, і дзяржаўная палітыка. Пытанне настолькі важнае, што Прэзідэнт літаральна і асабіста выводзіць жорсткі графік зарплатных ваганняў.
Скрупулёзнасць з лічбамі апраўданая. Бюджэт і гадавы прагноз - найважнейшыя дакументы краіны. Яны вызначаюць, як і чым будзем жыць і зарабляць у 2018. Ад макраўзроўню - ВУП краіны - да асобнай сям'і.
Георгій Грыц, намеснік старшыні Беларускай навукова-прамысловай асацыяцыі: "Ёсць сур'ёзнае пытанне - драйвер росту на ўзроўні даходаў. Ва ўсім свеце, у тым ліку ў ЗША, стымулявалі эканоміку праз зарплату, каб выйсці са стагнацыйнага стану… Я думаю, што не трэба ставіць крыж на гэтай праграме.. Мы рэанімавалі іпатэчнае крэдытаванне. Іншая справа, што гэтая сістэма павінна арыентавацца на айчынныя будматэрыялы, і закупка тэхнікі, мэблі павінна арыентавацца на айчынных вытворцаў. І таксама стымуляванне экспарту".
Сённяшняе абмеркаванне - арыенцір і сістэма. За 9 месяцаў ужо бачна, з чым падыходзіць краіна да канца года, а ўлада адточвае інструменты стымулявання эканомікі.
Ва ўрада традыцыйна два сцэнарыі - кансерватыўны і мэтавы. У першым нафта падае ў цане, а Расія і Еўразона, нашы ключавыя партнёры, растуць меней як 1,5 працэнта за год.
У другім крыху больш аптымістычна, але ўсё роўна ніжэй за сучасныя рэаліі. З плюсаў - устойлівасць цэн на ключавы беларускі экспарт, дакладная праца еўразійскай інтэграцыі (гэта гандаль без бар'ераў) і адсутнасць знешніх эканамічных шокаў.
Пры такіх умовах Беларусь у 2020 дагоніць планавы паказчык пяці гадоў. Бюджэт пры гэтым застанецца гарантавана сацыяльным, а фінансавы сектар - стабільным.
На нарадзе падрабязна разабралі і вузкія месцы эканомікі, каб у будучым годзе яны не сталі непрыемнай нечаканасцю. Прычым выслухалі як урад, так і альтэрнатыўныя пункты гледжання: групу маніторынгу з сенатараў і экспертаў, Адміністрацыю Прэзідэнта, дзяржкантроль і губернатараў. Па меркаванні міністраў, болевыя месцы - гэта закрэдытаванасць і праблема з заказамі. Характэрны прыклад - будаўнічая індустрыя. Вырашаць маюць намер комплексна: гэта і дзяржзаказ (новыя аб'екты, дарогі, заводы, жыллё), і ўзбуйненне будтрэстаў.
У цяжкіх выпадках і кропкава прапаноўваюць вяртаць даўгі банкам акцыямі. Тады банк не проста ліхвяр, а фундатар.
Георгій Грыц, намеснік старшыні Беларускай навукова-прамысловай асацыяцыі: "Сёння шматлікія прадпрыемствы - асабліва дзяржаўныя - закрэдытаваныя. Іх кошт, які з'яўляецца гарантам выдачы крэдытаў, перазаложаны. Адзін з варыянтаў - гэта т. з. метад праектнага фінансавання, калі не абавязацельствы з'яўляюцца гарантам звароту рэсурсаў, а банкі ўдзельнічаюць на роўных з крэдыторам і крэдытуюць праект з пункта гледжання эфектыўнасці пад будучыя грашовыя даходы, струмені. На нарматыўным узроўні гэты прынцып не вырашаны. Трэба вырашаць".
Дадатковыя праблемы - гэта слабая аддача ад інтэграцыйных структур, камісія Еўразійскага саюза павінна больш актыўна здымаць гандлёвыя бар'еры і адстойваць інтарэсы сваіх вытворцаў. Плюс фіскальныя манеўры ў рэгіёнах. Дэпутатамі і сенатарамі сумесна прапанавана - усё заробленае звыш плана ў рэгіёнах пакідаць на мясцовае развіццё.
Валерый Барадзеня, намеснік старшыні Пастаяннай камісіі Палаты прадстаўнікоў Нацыянальнага сходу: "Пераразмеркаванне праз дзяржбюджэт - гэта добра, гэта дае магчымасць кіравання больш выразнага, больш жорсткага, але каб матывы ўзнікалі, каб мясцовыя супольнасці маглі самі вырашаць, сёння тут агароджу пабудаваць або мост узвесці, дарогу падрамантаваць - трэба шукаць магчымасці, каб некаторую частку даходу пакідаць у распараджэнні мясцовых Саветаў. І можа быць, нават пераразмяркоўваць той даход, які на больш высокіх узроўнях генеруецца, на карысць мясцовых Саветаў. Гэта сур'ёзная задача, яна не вырашаная ні ў адной краіне свету, але мяркую, што ў нас цэнтралізацыя залішняя. І мы павінны думаць аб тым, як стварыць сістэму матываў, каб на ўзроўні любога сельскага савета, пасялковага, горада людзі адчувалі тое, як развіваецца рэгіён, як развіваецца эканоміка, якія ёсць магчымасці на мясцовым узроўні".
Дэцэнтралізацыю фінансаў на нарадзе Міхаіл Мясніковіч называе "падатковай аўтаноміяй". І гэтую ідэю лідар падтрымаў, праўда, удакладніўшы пра адказнасць мясцовай улады.
У цэлым бюджэт-2018 звярстаны эканомна. Хоць лічбы пакуль не канчатковыя. Напрыклад, ёсць прамое даручэнне Прэзідэнта Мінфіну скараціць выдаткі на Адміністрацыю Прэзідэнта і ўрад на 10%. Гэта дадатковы рэзерв на зарплаты і развіццё. Або пратэрмінаваная запазычанасць беларускім вытворцам за ўжо пастаўлены тавар або аказаныя паслугі - даручэнне вяртаць у казну і ў бюджэты прадпрыемстваў.
На дапрацоўку ключавых дакументаў 2018 года Прэзідэнт адвёў зусім крыху часу. У сярэдзіне снежня праекты павінны быць у парламенце.
Арыенціры-2018 вызначаныя, хоць сённяшняя гутарка далёка не апошняя планавая і прадметная аб эканоміцы ў найбліжэйшыя месяцы. Асобна да фінальных лічбаў за 2017-ы плануецца выслухаць бізнес і навуку. Бо там таксама трэба "зазямляць" сістэму развіцця на інтарэсы грамадства.
Фінальныя ж вынікі за год лідар, як і трэба па канстытуцыі, падвядзе ў канцы лютага на пашыраным пасяджэнні ўрада.
