Новы, без залішняга пафасу гістарычны этап у развіцці паўднёвага ўсходу Магілёўскай вобласці і дыктат тэхналогій у вобласці Мінскай і па ўсёй рэспубліцы ў сельскай гаспадарцы. Плюс, вядома, новыя пункты ці (як модна гаварыць) кластары росту для людзей, рэгіёнаў, дзяржавы ў цэлым. Пра гэта дзве ключавыя рабочыя паездкі Прэзідэнта на тыдні - у Касцюковічы і Старыя Дарогі. Не выпадковая геаграфія і зусім не выпадковыя прадпрыемствы, якія следам за Аляксандрам Лукашэнкам праінспектавала наша аўдыторыя гледачоў.
Як жыве і развіваецца правінцыя? Да гэтай вялікай тэмы мы вернемся літаральна праз некалькі хвілін. А пакуль адно назіранне: рабочыя паездкі Кіраўніка дзяржавы ў абодвух выпадках пачыналіся не з дакладаў міністраў і губернатараў і нават не на палях і прадпрыемствах. Яны стартавалі ў паветры - адтуль, адкуль усё відаць як на далоні. З салона прэзідэнцкага верталёта, з вышыні адкрываецца самая аб'ектыўная карціна і ўборачнай, і ў цэлым гаспадарання на зямлі.
Тыя, хто працуе з Прэзідэнтам, ведаюць, наколькі аб'ектыўны погляд зверху. Тут усё, што не дабудаваў, не засеяў і не прыбраў, прыгожым плотам не прыкрыеш, запушчаныя абалоны рэк або няўдобіцу не схаваеш, палі і дарогі на паперы не намалюеш. Усё як на далоні. Адсюль зразумелае хваляванне кіраўнікоў, якія сустракаюць борт нумар адзін, бо кожны гектар як пад лупай. Самі паглядзіце. Вясной-летам, у самыя гарачыя поры года ў сельскай гаспадарцы ў Прэзідэнта вельмі насычаны графік інспекцый па рэгіёнах. У асноўным якраз па паветры. Рыхтуючыся да сённяшняй праграмы, мы звярнулі ўвагу, што літаральна за апошні час Аляксандр Лукашэнка аб'ехаў, а дакладна абляцеў ледзь не ўсю краіну.
Далёка ў мінулае мы не зазіралі. Узялі цяперашні сезон - як снег сышоў, з сярэдзіны сакавіка. Мы налічылі 9 пералётаў. Тых, што былі публічнымі. У сакавіку і красавіку - Баранавічы, Шклоў і Лагойск. Сумарна кіламетраў 800 туды - назад. Ільвіная доля цэнтральнай паласы Беларусі, Брэсцкая, Мінская і Магілёўская вобласці. Успомніце: тут буйныя райцэнтры атрымалі "аршанскую" праграму. У Шклове "страцілі" магілёўскага губернатара і яшчэ дзясятак кіраўнікоў. У Лагойску задалі тон пасяўной па краіне.
У пачатку лета, здавалася б, было не да інспекцый з паветра. Буйныя міжнародныя фарматы, замежныя візіты, там і Еўрапейскія гульні. Але Прэзідэнт паспеў злятаць у Наваполацк - абмяркоўвалі мадэрнізацыю нафтахіміі і наступствы атрутнай нафты з Расіі. Плюс фестывальныя Купалле ў Александрыі і віцебскі "Славянскі базар". Зрэшты, гэта толькі фармальна адпачынак. Рэальна ж двойчы вывучаны з паветра стан спраў у Мінскай, Віцебскай і Магілёўскай абласцях.
У гарачую ва ўсіх сэнсах пару ўборачнай кампаніі паветраны кантроль набірае тэмп і пашырае геаграфію. 25 ліпеня - ад Веткі (усходу беларускага Палесся) борт нумар 1 на зваротным шляху робіць вялікі крук па ўсім усходзе рэспублікі. А гэта плюс да Гомельскай яшчэ і Магілёўская, Віцебская і Мінская вобласці. Рэкордны пералёт, сумарна звыш 800 кіламетраў.
Але, здаецца, рэкорд быў пабіты на гэтым тыдні - пералёт у Касцюковічы і Старыя Дарогі. Пад тысячу кіламетраў туды і назад і зноў паўднёвы ўсход краіны.
Такім чынам, у сераду настаў момант ісціны для паўднёвага ўсходу Магілёўскай вобласці. Гэта сем найбольш пацярпелых ад чарнобыльскай катастрофы раёнаў. Вось іх райцэнтры: Касцюковічы, Слаўгарад, Крычаў, Клімавічы, Чэрыкаў, Краснаполле і Хоцімск. Да паскоранага развіцця гэтага края дзяржава падступалася не аднойчы, але гістарычным днём стала серада, 21 жніўня. Прэзідэнт на месцы ацаніў, што паспелі зрабіць урад і вобласць па сваёй праграме за 4 гады, і даў старт новай актуальнай праграме, папярэдзіўшы: больш ніякіх адтэрміновак, апраўданняў і планаў. На нарадзе ў мясцовым выканкаме гэта пачула ўся вертыкаль. У пятніцу ў літаральным сэнсе ў полі зроку Прэзідэнта была ўжо Міншчына. На прыкладзе Старых Дарог яшчэ раз прасачылі выкананне ўсіх аграрных тэхналогій - ад узворвання да ўборкі і захаванасці ўраджаю ў дзяржаўным рэзерве. А каб у выканаўцаў не засталося сумненняў, што сказанае датычыцца кожнага, прайшлі па ўсім ланцужку - ад коласа да мяса-малочных брэндаў.
Былі ў гэтых дзвюх паездках і свае адметнасці - экзатычная для нашых вод стронга пад Касцюковічамі і пакуль рэдкая для нашай дрэваапрацоўкі пілетная справа. Гэта калі з адходаў робяць экалагічна чыстыя паліўныя гранулы.
Пра гэтыя і не толькі навацыі, а заадно і пра атмасферу дзвюх рабочых паездак Прэзідэнта мы спытаемся ў тых, хто назіраў за імі на месцы. У студыі нашы карэспандэнты Наталля Брэвус і Андрэй Крывашэеў. Старыя Дарогі і Касцюковічы адпаведна.
Добры вечар, калегі. Давайце пачнём з паўднёвага ўсходу Магілёўшчыны. Андрэй, ты быў у Касцюковічах. Чаму гэты край менавіта зараз атрымаў такую канцэнтраваную ўвагу ад Кіраўніка дзяржавы? Усё так дрэнна?
Праблемы, вядома, ёсць, як і ўсюды, дзе працуюць людзі. Але не гэта галоўнае. Нельга сказаць, што за апошнія гадоў 20 краю не надавалі ўвагі з Мінска. Дзясяткі праграм рэалізаваныя. Гэта і ўсе постчарнобыльскія праекты па аднаўленні, гэта і мадэрнізацыя дрэваапрацоўкі і цэментавай галіны. Зараз, дарэчы, ААТ "Крычаўцэментнашыфер" адзін з лакаматываў у маштабах усёй краіны. А былі яшчэ праекты для малога бізнесу ў правінцыі, льготы для аграэкатурызму, жыллёвага будаўніцтва.
Нарэшце, амаль 5 гадоў таму падчас наведвання гэтага края Прэзідэнт даў даручэнне звярстаць асобную праграму развіцця. Але моцна на вобласць і ўрад лідар не ціснуў. Усё зрабілі самі. Выйшла, шчыра кажучы, не вельмі. Гэта, дарэчы, прызнаў і новы губернатар Леанід Заяц. Зарплаты растуць, людзі з края не ўцякаюць, прадпрыемствы і сацыяльныя аб'екты будуюцца. Але гэтыя сем раёнаў усё роўна адны з самых складаных у краіне і па эканоміцы, і па ўзроўні даходаў, і па дысцыпліне таксама. Для мяне гэта, дарэчы, удвая крыўдна. Там пад Хоцімскам малая радзіма майго бацькі. Я памятаю гэта яшчэ з дзяцінства. Прыедуць госці з Заходняй Беларусі ці з-пад Мінска, паглядзяць на палі і хаты і скажуць: "Усё з вамі зразумела, не ўмееце гаспадарыць". Пагадзіцеся, крыўдна. Зямля цяжкая, ад сталіцы далёка, пад бокам дэпрэсіўныя з пачатку 90-х Смаленск, Бранск і Чарнігаў - шмат не прадасі і не заробіш. А тут яшчэ свае такое гавораць.
Так, у нас на Гродзеншчыне такое гаварылі, праўда, у пачатку 90-х. Але, Андрэй, чаму Прэзідэнт, даўшы даручэнне вобласці і ўраду, з першага дня не націскаў на вертыкаль, як па іншых праектах?
На гэтае пытанне сам Кіраўнік дзяржавы адказаў асабіста, прычым гледзячы людзям у вочы на цэнтральнай плошчы. Калі падсумоўваць - мясцовая ўлада павінна была за гэтыя 4 гады сама паглыбіцца ў праблемы края і сама вызначыць пункты росту. Так і здарылася.
Другое - мы долары не друкуем, нафта фантанам з зямлі не б'е. Трацім тое, што зарабляем. Трэба было завяршыць іншыя маштабныя праекты - дрэваапрацоўку, цэментавыя заводы, перапрацоўку мяса і малака. Вытворчасць - аснова, з гэтага ўсё пачынаецца.
Трэцяе - значныя рэсурсы пайшлі на буйныя раённыя цэнтры - па прыкладзе Оршы. А значыць у вобласці з'явіўся вопыт і рэсурс, каб перазагрузіць эканоміку паўднёвага ўсходу. Вось так шчыра і без папулізму Прэзідэнт растлумачыў усё людзям. Запатрабаваў і папрасіў уключыцца ў агульную справу дзеля роднага края. Людзі пачулі і ацанілі шчырасць. Вось як гэта было.
Дарэчы, звярніце ўвагу, як людзі рэагуюць на крытыку - спакойна, з годнасцю. На паўднёвым усходзе гатовыя вучыцца культуры земляробства. І калі ў Старых Дарогах, дзе была Наташа, - эталон, значыць такі ж узровень пры жорсткім і пастаянным кантролі будзе і на маёй малой радзіме.
Калегі, хачу толькі некалькі слоў сказаць як працяг таго, што мы ўбачылі ў Касцюковічах. Далёка не ўсім журналістам падабаецца такі фармат, калі працаваць прыходзіцца без падрыхтоўкі, без прапрацоўкі тэмы. Менавіта так і адбываецца ў тым выпадку, калі ў рэгіёне людзі прыходзяць, каб пагаварыць з Прэзідэнтам. Аляксандр Лукашэнка заўсёды адкрыты. Не раз даводзілася бачыць, як ён ужо амаль у машыну сеў, але мясцовыя жыхары ўсяляк прыцягваюць яго ўвагу, завуць, машуць - ніколі наш Прэзідэнт не ігнаруе. Я такія моманты вельмі люблю - непратакольныя, жывыя. Як гаворыцца, можна адчуць нерв грамадства. Рэгіёны адрозніваюцца, людзі розныя, але адчуваецца, што ў невялікіх гарадах цэняць увагу і неабыякавасць улады. Так, не без праблем, так, гучаць просьбы, але ніколі без падзякі і добрых слоў не абходзіцца. Калі Кіраўнік дзяржавы на адлегласці выцягнутай рукі, вядома, хочацца даўжэй пагутарыць. Чаго не скажаш пра чыноўнікаў, якія ў гэты момант прэзідэнцкай інспекцыі хацелі б апынуцца далей.
Абедзве паездкі Прэзідэнт пачаў з самай гарачай тэмы дня сённяшняга - завяршэнне ўборачнай кампаніі. Здавалася б, усё ўжо даўно вырашана з агратэхналогіямі - дзе і што сеяць і ўбіраць, як перапрацоўваць і нават куды прадаваць. Чаму ж вяртаюцца да гэтай тэмы і наколькі эталоннай глядзіцца і з верталёта і ад зямлі Мінская вобласць.
Ва ўрадзе, у АПК працуюць прафесіяналы, людзі ведаюць, што рабіць. Але часам не хапае глабальнага погляду і паскарэння. Калі вы заўважылі, большая частка размовы з міністрамі, губернатарам і мясцовымі кіраўнікамі праходзіць на фоне верталёта. Гэта таму, што адразу пасля прылёту Прэзідэнт гаворыць пра тое, дзе і ў чым трэба паднаціснуць. Прынцыповая задача ў няпростых умовах надвор’я - не страціць ні каласка. Гэта залежыць ад разумнай стратэгіі ў арганізацыі ўборачнай. Збожжа, ды і не толькі яго, трэба ўбраць своечасова і якасна. У гэтым ланцужку важнае ўсё - і асабістая дысцыпліна, і строгае выкананне тэхналогій. Любы гаспадар разумее, што калі на зямлі працуюць з толкам, з розумам, будзе вынік. А Прэзідэнт хоча, каб так было па ўсёй краіне.
Што да мясцовай гаспадаркі - над ёй шэфствуе сталічны "Атлант". І жыццё паказвае: практыка, калі бізнес і буйныя прамыслоўцы падстаўляюць плячо, сябе апраўдвае, колькі б крытыкі не гучала. Бо гэта не проста ўліванні, а перанос падходаў, арганізацыі рабочага працэсу, кадраў, чаго часам так не хапае сялу. Ад гэтага залежыць рэнтабельнасць, а значыць і даходы мясцовых жыхароў.
Але не толькі наконт стратэгіі ўборачнай і АПК ішла размова. Гаварылі аб развіцці цэнтральнага рэгіёна. Такія паездкі даюць магчымасць намацаць, што трэба зрабіць у вобласці. Не адным жа Салігорскім калійным камбінатам падсілкоўваць эканоміку рэгіёна. Таму размова ішла пра тое, што хочаш - не хочаш, а прыйдзецца больш увагі надаваць развіццю гарадоў-спадарожнікаў, прамысловай стратэгіі вобласці, прадпрымальніцтву.
Улічваючы, што рэгіён сталічны, з гэтым будзе няпроста - бізнес цягнецца ў цэнтр. З другога боку, як раз тое, што да сталіцы рукой падаць, і можа павярнуцца бонусам. Напрыклад, дрэваапрацоўчыя прадпрыемствы ў сталіцы не размесціш. Дарэчы, аб лясной сферы. Пра яе таксама гаварылі. Лес - наша нацыянальнае багацце - гэта журналісцкі штамп, якім мы часта грашым. Але забываемся, што для многіх лес стаў у прамым сэнсе кландайкам. Быў час, калі, прадаючы волкую драўніну, людзі зараблялі вялікія грошы. Забарону на экспарт кругляка многія ўспрынялі ў штыкі. Але менавіта гэта ўсвядомленае рашэнне Прэзідэнта паўплывала на ўсю сферу. І зрухі ўжо адзначаюць у профільным ведамстве - расце дзелавая актыўнасць. Інвестары разумеюць, што Беларусь перастала быць банальнай сыравіннай зонай, а гэтае месца, дзе можна, а зараз ужо і трэба, размяшчаць вытворчасці, а гэта тыя самыя рабочыя месцы, занятасць рэгіёнаў, зарплата і развіццё. І інвестары падцягваюцца. Але для дзяржаўных лясных гаспадарак таксама ёсць, дзе разгарнуцца.
Якія праблемы выкрыліся ў лясной сферы? Гэта, напрыклад, з нізкаякаснай драўнінай. Аб'ём яе вялікі, перапрацоўка не спраўлялася. Частку такой драўніны прададуць, але гэта толькі часовая мера. Прэзідэнт даручыў распрацаваць праграму па ўцягванні ў абарот нізкаякаснай сыравіны. Што гэта дасць? Па-першае, эфектыўнае выкарыстанне мясцовых рэсурсаў, па-другое, экспарт. Усё разам - карысць для эканомікі. Важнае звяно ў гэтым ланцужку - будаўніцтва пелетных заводаў. Калі спадарожны дрэваапрацоўцы прадукт - шчэпкі - ужо экспартуюць як біяпаліва, то вось вытворчасць паліўных гранул толькі разгортваецца. Параўнайце - за кубаметр дранкі можна выгандляваць 20 еўра, за такі ж аб'ём дрэўных пелет - у пяць разоў больш. У краіне будзе на першым этапе шэсць такіх заводаў. Паліўныя гранулы - гэта прэсаваныя апілкі і дранкі. Ніякіх лішніх дадаткаў. А значыць і выдаткаў. Натуральны прадукт! Сусветны, і ў прыватнасці еўрапейскі трэнд на экалагічнасць, нам на руку - трэба і на гэта арыентаваць перапрацоўку. Прэзідэнт так і сказаў: "Калі гэта перспектыва - не зацягвайце!
Лес і, праўда, можна назваць нацыянальнай кладоўкай. Бо гэта не толькі драўніна - ёсць усё - ад грыбоў і ягад да бярозавіка і мёду. Дарэчы, лясны, гавораць, самы карысны, такі прэзентавалі Кіраўніку дзяржавы. Прэзідэнт расказаў, што тры лыжкі за дзень абавязкова з'ядае.
Вынаходствамі Прэзідэнта не здзівіш. "Плавалі, ведаем". Але самае галоўнае тут у тым, што гэта сваё, беларускае. Тая ж фарэль або ікра - гэта беларускае мора. Падумайце, колькі з нас пакеплівалі саюзнікі: "Маўляў, беларускія крэветкі … ха … ха". Але вось глядзіце - умеем вырабляць і крэветкі, і фарэль, і ікру чырвоную і чорную. Рынак адкрыты - унутраны і знешні. Рэнтабельнасць высокая. Адсюль і даручэнне Прэзідэнта - пашырыць "беларускае мора". Гэта значыць, дапоўніць і актуалізаваць праграму рыбагадоўлі - па-сучаснаму наш "рыбны кластар" для ўсёй краіны.
Падчас гэтых дзвюх паездак мы звярнулі ўвагу, што мясцовая ўлада не толькі прасіла дзяржаўнай падтрымкі, але сама генеравала і абараняла новыя праекты і дэманстравала паспяховыя ва ўсіх сэнсах распачынанні. У Вас, Наташа, у Старых Дарогах мы ўбачылі добрую дрэваапрацоўку, пелеты і новы падыход да экалагічна чыстых дароў лесу. У Андрэя ў Касцюковічах - нязвыклую для нашых шырынь фарэль, чырвоную ікру і адважныя амбіцыі пракласці новы транспартны калідор праз паўднёвы ўсход Беларусі праз Расію да Казахстана і далей на Усход. Слушнае пытанне - наколькі эфектыўныя і пралічаныя гэтыя праекты. Ці не пабудуем мы новыя "пацёмкінскія вёскі" пры тым, што на знешніх рынках ужо нават не бітва за спажыўца, а бязлітасныя баі без правіл і прынцыпаў?
Ніякіх фэйкавых праектаў. Прэзідэнт сказаў - мы ўжо ўсё ўмеем рабіць. Напрыклад, дарога. Новы Еўразійскі калідор. Зірніце на карту, яна ж праглядаецца. Выгадная і Еўрасаюзу, і Расіі, і Казахстану з Кітаем. Для Беларусі можа стаць узлётнай паласой для эканомікі нашага Палесся. Гэта ж не проста дарога. Гэта лагістычныя цэнтры, прыдарожны сэрвіс, турызм, прадпрыемствы з добрай лагістыкай на захад і ўсход. Сваю частку можам пабудаваць хутка - нават з бетону, як другую кальцавую, заводы побач. Але ёсць адно пытанне - Расія павінна на сваёй тэрыторыі паварушыцца. Каб наша магістраль не ўперлася пад Раслаўлем у бур’ян і калдобіны.
З іншымі праектамі прасцей - мясаперапрацоўка пралічана, сыравінныя зоны ёсць, перапрацоўка таксама на ўзроўні. Малая энергетыка - з немцамі ўжо будуем палі сонечных батарэй. Будаўніцтва - ёсць і планы, і рэсурсы. Дрэваапрацоўка - Наташа ўжо сказала, сыравіна літаральна пад нагамі. Тэхналогіі вядомыя. Ніякага космасу.
І апошняе, што я хацеў бы адзначыць, усе гэтыя праекты маглі б стаць "пацёмкінскімі", калі б не зараджанасць грамадства і ўлады давесці іх да канца. Я гэтую энергетыку ў людзях адчуў. Паглядзіце, з якой любоўю гавораць аб сучаснасці і будучыні свайго края. Сапраўды з такой зараджанасцю на тварэнне - горы можна зрушыць, не тое, што з добрай базы як трэніраваны спартсмен рывок зрабіць.
