У сучасным свеце, дзе ўсё больш спакус, прывіць моладзі стваральныя каштоўнасці, выхаваць у іх правільнае стаўленне да жыцця, краіны і справы ўсё больш складана. За значныя дасягненні ў патрыятычным выхаванні, захаванне гістарычнай спадчыны і ўвекавечанне памяці ўдзельнікаў Вялікай Айчыннай вайны мемарыяльны комплекс "Брэсцкая крэпасць-герой" атрымаў ордэн Францыска Скарыны. Указ на гэтым тыдні падпісаў Прэзідэнт.
Цытадэль памяці адкрылі 50 гадоў таму. 25 верасня 1971 года тут запалілі Вечны агонь. І з тых часоў пакланіцца подзвігу абаронцаў прыйшлі больш як 20 мільёнаў чалавек. У 60-х гадах мінулага стагоддзя мемарыял быў сапраўды маштабнай будоўляй - грошы збіралі ўсім Савецкім Саюзам. Да юбілею музейныя супрацоўнікі расказалі, як ствараліся манументы і паказалі нябачны для турыстаў бок крэпасці. Рэпартаж з эксклюзіўнага ракурсу - у Марыі Тройніч.
Там, дзе стаяў яго дом, зараз пустэча: жылыя кварталы сцерла з зямлі нямецкая артылерыя. Калі пачалася вайна, Уладзіміру Сёмачкіну было тры гады. Разам з сям'ёй ён апынуўся ў абхопленай агнём Брэсцкай крэпасці.
Уладзімір Сёмачкін, сын абаронцы Брэсцкай крэпасці:
Я памятаю, што было страшна. Бацька схаваў нас усіх у склеп, там было шмат людзей, жанчыны і дзеці ў асноўным, хаваліся ад снарадаў, куль. Ён сказаў: "Я пайшоў ваяваць, Таня. Ты беражы дзяцей".
Свайго бацьку, палітрука 127 стралковага палка, ён больш не ўбачыў. У будынак, дзе афіцэр трымаў абарону, трапіла бомба. Праз дзесяцігоддзі сына абаронцы запрасілі на адкрыццё мемарыяла.
Манументальны і велічны комплекс узвялі на зямлі, дзе стаялі да смерці героі цытадэлі.
Сюды не водзяць турыстаў і гэтыя рэдкія кадры - унікальная магчымасць убачыць самы вядомы сімвал Брэсцкай крэпасці з іншага ракурсу. Манумент "Мужнасць" знутры падобны на Эйфелеву вежу. Доўгія лесвічныя лабірынты сыходзяць увысь на 36 метраў.
Усярэдзіне вялізны помнік полы. Тут змесціцца некалькі прыватных дамоў. Манумент трымаецца на металічных канструкцыях, за станам якіх сочыць асобная служба.
І сёння аб'ект дзівіць сваім маштабам. А ў 1968 году ўзвядзенне мемарыяла было ўсесаюзнай будоўляй. Грошы на яе збіралі на дабрачынных канцэртах. У мемарыяльным комплексе дагэтуль захоўваюць жоўклыя ад часу афішы.
Усё пачыналася з невялікага пакоя ў ваеннай жаўнерні. Першымі экскурсаводамі сталі жонкі афіцэраў, якія ваявалі на фронце. Менавіта яны дапамагалі расчышчаць завалы і даставаць з-пад абломкаў будучыя экспанаты і целы абаронцаў.
Першым у 1946 годзе знайшлі лейтэнанта Наганава. Ён загінуў у першыя дні вайны ў вежы Цярэспальскай брамы. Вызначыць асобу героя атрымалася па партыйным білеце: сёння яго можна ўбачыць у музеі абароны. Гэта самы першы музей крэпасці. У экспанатах час застыў ў адным пункце: пад шклом ляжыць гадзіннік, які спыніўся ў чатыры гадзіны раніцы 21 чэрвеня 1941 года. І пакарабачаная зброя. У агністым катле крэпасці плавіўся метал, але дух абаронцаў быў не зламаны.
Маёр Гаўрылаў - легенда Савецкай арміі. Ён узначаліў апошні і самы моцны ачаг супраціўлення чырвонаармейцаў. Сёння менавіта ў тых казармах, дзе ішлі жорсткія баі, гучыць голас маёра. Цагляныя зборы дагэтуль у раненнях ад куль і снарадаў. Адсюль знясіленыя абаронцы вялі агонь за цытадэль. Усходні форт - адзін з самых новых музеяў мемарыяльнага комплексу. З дапамогай сучасных мультымедыйных тэхналогій і нямецкай хронікі подзвіг абаронцаў тут паказалі з нечаканага - варожага - боку. У адной з зал размясцілі макет амаль двухтоннай бомбы "Сатана". На невялікі форт яе скінулі 29 чэрвеня 1941 года.
Зламаная мэбля, разбураныя сцены і фігуры параненых абаронцаў - так выглядаў стыхійны штаб акружанай ворагам крэпасці. Ля стала схілілася фігура палкавога камісара Яфіма Фаміна. Праз некалькі дзён яго расстраляюць ля сцен цытадэлі. Выявы музея "Летапіс Брэсцкай крэпасці" стваралі па старых фатаграфіях. Таму яны атрымаліся настолькі рэалістычнымі. Здаецца, яшчэ секунда - і камісар звернецца да наведвальнікаў.
З моманту адкрыцця мемарыяльны комплекс "Брэсцкая крэпасць-герой" наведалі больш як 20 мільёнаў чалавек. А дзякуючы працы навуковых супрацоўнікаў, атрымалася ўстанавіць 76 імёнаў загінуўшых абаронцаў. Сёння тут працуюць над тым, каб захаваць спадчыну і абараніць святую памяць.
У апошняй зале музея абароны захоўваюць той самы факел, якім Пётр Машэраў 50 гадоў таму запаліў Вечны агонь крэпасці. З тых часоў ён гарыць як сімвал таго, што памяць аб подзвігу абаронцаў не згасне ў сэрцах пакаленняў.
