Дзве "Радзімы" некалі вялікай краіны - Савецкі Саюз. Адна - за 200 кіламетраў ад Мінска ў Бялыніцкім раёне. Другая - прыкладна на такім жа аддаленні ўжо ад сталіцы Казахстана Астаны. Гэта мы зараз пра калгас і саўгас адпаведна. Абодва паказальныя.
І поспех кожнага - у людзях. І тут, мабыць, закранем яшчэ адну тэму: яднання, энтузіязму, якія ўласцівыя, перш за ўсё, маладому пакаленню. Менавіта амбіцыйныя юнакі і дзяўчаты, у тым ліку і з Беларусі, у сярэдзіне мінулага стагоддзя ехалі за тысячы кіламетраў асвойваць цалінныя землі ў Казахстан.
Уласна менавіта тады саўгас, які з'явіўся ў чыстым полі, і выйшаў на высокія паказчыкі. І хлебны каравай праз столькі часу ўсё цяжэйшы. Беларускую "Радзіму" такі феномен як камсамол таксама не абышоў.
Аб усім па парадку напярэдадні вялікага свята - стагоддзя УЛКСМ - з Беларусі і Казахстана рэпартаж Анастасіі Бенедзісюк. Зараз мы знаходзімся ў Астане. І такая назва ў сталіцы Казахстана ўсяго 20 гадоў. Больш за стагоддзе тэрыторыю, зручную скрыжаваннем караванных шляхоў, называлі няйнакш як Акмолінск, крыху пазней яшчэ Акмола. І тая, і іншая назва мае адразу некалькі варыянтаў перакладу. Але нас цікавіць толькі адзін - белая (як мука) любата.
Тут будуць здабываць хлеб, хлеб саюзны - так вырашылі на пленуме ЦК КПСС у 1954. Архіўнага відэа няма, але відавочцы пераконваюць: нацягвалі дрот ад дома да поля ў суровую зіму і не здымалі яго летам. Пясчаныя буры - звычайная справа для паўночнага Казахстана. Усім прагнозам на злосць. Бо Радзіма сказала: "Трэба", а камсамол адказаў: "Ёсць!".
І вось яна тая самая "Радзіма" ў працоўнай кніжцы камсамолкі Мацкевіч. Яна захоўвае яе больш за 60 гадоў. Невялікая гаспадарка ў Цалінаградскім раёне. Казахстан. Сюды выпускніца Ашмянскага вучылішча механізацыі сельскай гаспадаркі прыедзе ў 20.
Спачатку Алена Мечыславаўна працавала ў майстэрнях, а калі прыйшла пара араць зямлю, села за руль трактара. У Беларусь яна вернецца праз 20 гадоў і з мужам, беларусам. Жылі ў суседніх раёнах, а пазнаёміліся за 3 тысячы кіламетраў. Мы знайшлі тую "Радзіму".
І першае, што трапляе ў аб'ектыў нашай тэлекамеры, сельская бібліятэка. З Шамякіным і Быкавым. Ды і бібліятэкар на пытанне, ці не беларуска, адказвае: вядома! Зрэшты, усё стала зразумела, калі Людміла назвала адно прозвішча.
І гэта не дзве розныя камсамолкі Мацкевіч. Проста ў свой час у Казахстане Алену запісалі Галінай. Так і клічуць зараз першацалінніцу рознымі імёнамі ў залежнасці ад краіны.
А гэта ўжо голас казахскай "Радзімы" - былыя ўдарнікі працы, заслужаныя будаўнікі аднаго саўгаса: механізатары, ветурачы і даяркі. Сёння на заслужаным адпачынку, спяваюць у хоры і іграюць у тэатры. Усе культурныя аб'екты, ды што культурныя, усё: храм, медпункт, пошта, заапарк, свая пякарня, толькі за веснічкі выйдзі. Сяло ў Казахстане паказальнае. І ўсё дзякуючы адной гаспадарцы ўсё з той жа гучнай назвай.
Размова пра новы корпус для пачатковых класаў. Пабудавалі летась. Зрэшты, аднымі сценамі не абышліся: матэрыяльна-тэхнічная база, спартыўны інвентар, падручнікі і нават школьная форма. А яшчэ новая сучасная сталовая. І ўсе прадукты з калгаснай градкі.
300 дзяцей, для ўсіх бясплатнае харчаванне. Такія ж плюшкі для настаўнікаў. Для іх зарплата вышэйшая за гарадскіх. І паказальная табліца прэміравання, гэта ўжо для ўсіх вяскоўцаў: б'еш ты рэкорды ў гаспадарцы або прадстаўляеш яе на спартыўнай арэне, а можа ў дзённіку адны 10. Тут аплачваюць навучанне дзецям у ВНУ і тыя вяртаюцца ў сяло.
Ужо многія дзесяцігоддзі ў "Радзіме" прытрымліваюцца аднаго правіла пры размеркаванні сродкаў: палова - на зарплаты, палова - на мадэрнізацыю. Прычым у апошнім Беларусь як эталон.
Зрэшты, і тое, і другое на гэтых казахскіх землях яшчэ з тых самых цалінных часоў. І гэта нам пацвердзіў ужо іншы старажыл Зейнула, дастаўшы з кішэні, што бліжэй да сэрца, здымак, дзе ён з таварышам-беларусам толькі сталі камсамольцамі. Значкі атрымалі пад Лідай, там будучыя працаўнікі хлебнай нівы служылі ў арміі.
І як карову выгадаваць, ды так, каб тваё малако стала лепшым у акрузе. 12 тысяч тон надаілі летась. Побач перапрацоўчы малочны завод. Землякоў мы знайшлі і тут. Сочаць за якасцю і тэхналогіяй.
Нягледзячы на дождж і восеньскае надвор'е, каровы не імкнуцца ў крытыя памяшканні. Тут у іх раздолле, стэп, могуць дыхаць свежым паветрам. Два гады як да першых маразоў яны жывуць у такіх спецыяльных летніх доміках. Зараз, дарэчы, будуюць яшчэ два. Усяго тут 1300 галоваў.
А гэта ўжо беларуская пастараль. Пасля шчыльнага абеду каровы ляжаць на ўлонні маляўнічай прыроды. Наш адказ - выгульныя пляцоўкі. У тутэйшай "Радзіме" буйной рагатай жывёлы 9500 асобін.
Той выпадак, калі незалежна ад краіны і ўмоў надвор’я да высокіх надояў, вялікага хлебнага каравая і дабрабыту вяскоўцаў абавязвае ў тым ліку і назва гаспадаркі. Радзіму ж не падвядзеш!
Бялыніцкі раён. Калгас "Радзіма". Тут не асвойвалі цаліну як у Казахстане, Паволжы, Сібіры, на Урале або Далёкім Усходзе. Але і да беларускіх зямель рукі камсамольцаў дакрануліся. Аляксандр Лапацентаў на пасаду старшыні калгаса заступіў у 25. Поўны энтузіязму, гаворыць, без яго нікуды.
Маладым і сёння ў беларускай "Радзіме" дарога: кожны трэці ва ўзросце да 31 года. Дзмітрыю Журыкаву 26, а ён ужо загадчык рамонтнай майстэрні СВК. І ў адрозненне ад тых, хто ў полі, у іх з працай крыху спакайней зараз, уборачная скончылася, ды і пасяўная на фінішы, а вось для Дзмітрыя наступае гарачая пара. Важна праверыць кожны вінцік: ад трактара да сельгасагрэгата. Падрыхтаваць тэхніку да новай бітвы за ўраджай.
Пра тое, што вернецца на малую радзіму, Дзмітрый ведаў яшчэ паступаючы ў сельгасакадэмію: калгас прыбытковы, калектыў згуртаваны. Ды і пра тутэйшыя бонусы ўжо даўно складаюць легенды, якія, пацвярджае малады спецыяліст, ёсць. І яны стымулююць добра працаваць.
Ёсць свае Дом культуры, школа, дзіцячы садок. І, здаецца, мы гэта ўжо бачылі. За сродкі "Радзімы" тут будуюць і рамантуюць будынкі, акультурваюць тэрыторыю, нават гэтая дзіцячая пляцоўка. Між тым наверсе малышам ужо накрываюць стол. І першае, што кідаецца ў вочы, - аб'ём порцыі. Быццам здымаем уборачную, а гэта абед трактарыста-перадавіка. Большасць прадуктаў на стале вырашчаныя іх жа бацькамі. 80 % жыхароў сяла і наваколляў - работнікі гаспадаркі.
Да "Радзімы" раз-пораз далучаюць стратныя прадпрыемствы, а ў гаспадарскіх руках і справа ідзе. Асноўны кірунак - жывёлагадоўля (мяса, малако), з раслінаводства стаўка на рапс і кукурузу. Ужо сёння ў калгасе смела заяўляюць: тут чакаюць выручку плюс 17 % (мінімум) да мінулага года. І гэта не справа выпадку або божай дапамогі (хоць без яе таксама нікуды: 11 гадоў таму на сродкі калгаса ў Бялыніцкім раёне пабудавалі храм, зараз кожны этап працы ў полі без малітвы не абыходзіцца, гэта ўжо як асобны рытуал), але галоўная заслуга такіх паказчыкаў - штодзённая праца з раніцы да вечара. І па сумленні, працуеш жа ў "Радзіме".
Беларусь або Казахстан - яшчэ адно падабенства: штомесяц у іх выстройваецца чарга з тых, хто хоча жыць і працаваць практычна ў ідэальных умовах. Сёння гаспадаркі выбіраюць. Маюць на гэта права, кіруючыся ўсё тымі ж прынцыпамі камсамола: сумленнасць, прыстойнасць, актыўная жыццёвая пазіцыя і прафесійныя навыкі.
