Сёння, за некалькі дзён да Новага года, мы аглядаемся назад і ўспамінаем усё тое, што ў нядзелі было ў цэнтры ўвагі.
Пачнем, мабыць, з трох прынцыповых рэформ гэтага года. Першая - у будаўніцтве, дзе, нарэшце, атрымалася зрушыць з мёртвай кропкі праблемы з нерухомасцю і, хацелася б верыць, канчаткова адысці ад даўгабудаў.
Другая - новая архітэктура правасуддзя: выразная, дакладная і незалежная. І, нарэшце, новая архітэктура ўлады: аптымізацыя дзяржапарата і арыентацыя на эфектыўнасць і сучасны менеджмент.
Такім чынам, вынікі-2013. Факты і каментарыі экспертаў. 2013 - год трох маштабных рэформ, якія напроста ўплываюць на эфектыўнасць дзяржавы, дабрабыт грамадства і пэўнага чалавека.
Самая запатрабаваная і вострая - жыллёвае будаўніцтва. З чэрвеня ў Беларусі абвясцілі вайну даўгабудам, карупцыі і цяганіне ў будаўніцтве. Паўгода прэзідэнцкая камісія прыбірае аўгіевы стайні будаўнічых пляцовак і падрадна-праектнага хаосу. Вынікі працы добрыя, але не канчатковыя. У пяць разоў скарацілася колькасць даўгабудаў: улетку было 400, у новы год пераходзяць 80. Распрацаваны альбом добрасумленнай будоўлі: па пунктах увесь працэс ад абавязковага аўкцыёну на зямлю да наваселля. З рынку прыбіраюцца нядобрасумленныя падрадчыкі і праекціроўшчыкі. Уводзіцца дзяржаўны заказ на жыллё для тых, хто мае патрэбу, калі ад пачатку да канца дом будуе УКБ, а людзі купляюць ужо гатовыя кватэры ў дзяржавы, не ў пасярэднікаў, прычым па фіксаванай цане за метр - сярэдняя зарплата ў краіне плюс невялікі каэфіцыент.
Рэформа запускае рынак арэнднага жылля: да канца 2015 яго павінна быць каля мільёна квадратных метраў. Уводзіцца тыпавая дамова долевага будаўніцтва, г.зн. падмануць будзе немагчыма. Нарэшце, адказваць за брак будаўнік будзе сваімі рэзервовымі грашыма. Усе меры ўвойдуць у сілу з 1 студзеня, многія ўжо далі эфект, але Прэзідэнт просіць у людзей даць чыноўнікам і будаўнікам яшчэ паўгода. Чэрвень 2014 - месяц здачы апошняга даўгабуду ў краіне.
Другая маштабная рэформа - судовая. Галоўная навіна - аб'яднанне агульных і гаспадарчых судоў. Яны ўтвораць адзіную сістэму на чале з судом Вярхоўным. Гутарка не пра механічны перадзел паўнамоцтваў, а менавіта пра новую, адзіную структуру, якая ўмацуе незалежнасць гэтай галіны ўлады і павысіць аператыўнасць і якасць правасуддзя. Яшчэ адна прапанова - стварэнне цэнтралізаванай службы судовых выканаўцаў. Плён рэформы беларусы змогуць ацаніць зусім хутка: абноўленая адзіная судовая сістэма пачне працаваць з 1 студзеня 2014.
Трэці маштабны дзяржаўны праект года - мадэрнізацыя кадравай палітыкі. Архітэктуру ўлады акуратна рэфармуюць на працягу ўсяго 2013. Акуратнасць апраўданая, бо вертыкаль улады - як пазваночнік: калі хоць адзін пазванок выбіць, паралізуе ўвесь дзяржапарат. Вось чаму радыкальныя прапановы пачатку года - расфармаваць міністэрствы гандлю і ЖКГ - не праходзяць.
Аднак лішак чыноўнікаў - таксама хвароба, з ускладненнямі ў выглядзе цяганіны і карупцыі. Лік дзяржкіраванцаў скарачаюць на чвэрць, да 43 000. Прывядзенне вертыкалі ў тонус займае паўгода, але яна становіцца адной з самых кампактных і эфектыўных у Еўропе. На 20 000 менш, чым у Славакіі, і на 40, чым у Аўстрыі, а гэта бюракратычныя выдатнікі Еўрасаюза.
Падводзячы вынікі кадравай палітыкі за год, Прэзідэнт адзначае: ад кіраванцаў сёння чакаюць кваліфікацыі, адважных рашэнняў і ініцыятывы. Карыкатурны бюракрат на этапе мадэрнізацыі краіне не патрэбны, а эканоміцы - шкодны.
Рэформа ўлады захоўвае ў Беларусі традыцыйную дзяржаву, упэўнены нямецкі палітолаг Аляксандр Рар.
Аляксандр Рар, палітолаг, публіцыст, навуковы дырэктар Германа-расійскага форума (Германія): У Вас у Беларусі або ў Расіі, дзе дзяржава яшчэ мае свае традыцыйныя формы: сапраўды моцны ўрад, парламент, дзе прымаюцца заканадаўчыя рашэнні, ёсць моцны прэзідэнт, ёсць царква, ёсць розныя інстытуты, ёсць армія, да якой іншае стаўленне, чым у нас, - ёсць менавіта гэтыя традыцыйныя інстытуты еўрапейскага характару. Але паглядзіце на наша грамадства: на Захадзе яно зусім іншае. У нас ужо палітычны ўплыў маюць усякія лабісцкія групы, няўрадавыя арганізацыі.
У іх свая позва дня, а позва дня ў шматлікіх няўрадавых арганізацый вельмі простая: вось яшчэ больш волі, барацьба за поўную волю гомасексуалістаў або поўную волю тым або іншым. Але да чаго гэта вядзе? Да таго, што старыя традыцыі, хрысціянскія традыцыі, рэлігія, патрыятызм, нацыянальныя інтарэсы дзяржаў адыходзяць на задні план. А наперад высоўваюцца індывідуальныя, партыкулярныя інтарэсы, селектыўныя інтарэсы лабісцкіх - гэтых вельмі моцных груп грамадзян, якія сябе арганізуюць. Хто лепш сябе арганізаваў у такую лабісцкую структуру, той сапраўды робіць палітыку ў нас.
Захоўваючы моцныя інстытуты ўлады, Беларусь не ператвараецца ў асінае гняздо лабістаў, дзе кожны сам за сябе, а нацыянальныя інтарэсы падмяняюцца інтарэсамі меншасцяў усіх відаў і арыентацый.
Сяргей Глаз'еў, доктар эканамічных навук, прафесар, акадэмік Расійскай акадэміі навук: Сістэма, створаная ў Беларусі, - гэта сістэма менавіта сацыяльна адказнай дзяржавы, якая адказвае за стабільнасць, за развіццё, за правы чалавека, і гэта цалкам адпавядае сацыяльнай дактрыне Рускай праваслаўнай царквы. Дзе правы чалавека разумеюцца як права на жыццё, права на працу, права на сям'ю, права на дзяцей, права на старасць. Вось правы чалавека базавыя. А не права быць такім, як малпа.
Ад рэформы вертыкалі ўлады да правілаў выбару ўлады будучай. У першую чаргу, самай масавай і блізкай да нас, грамадзян, - улады мясцовай. Выбары хутка - увесну. Самы час ацаніць, што зроблена ў палітычнае міжсезонне, хто і як дастукаўся да людзей і якія папраўкі ў выбарчы кодэкс ўнеслі дэпутаты.
2013 ва ўнутранай палітыцы - гэта міжсезонне. Выбарчых кампаній, эпатажу і шуму няма, палітыкі ствараюць зачын на будучыню. Канструктыўныя партыі набіраюцца вопыту ў рэгіёнах з'ездамі, стратэгіямі і гутаркамі з выбаршчыкамі. Актыўней за ўсіх нават не партыя - найбуйнейшае грамадскае аб'яднанне краіны Белая Русь. Пераадолелі мяжу на 140 000 членаў і больш за 8 000 пярвічных арганізацый. Кадравы касцяк кваліфікацыяй і колькасцю ўжо пераўзыходзіць усе партыі разам. Зачын 2013 і маючыя адбыцца выбары ў мясцовыя саветы Белая Русь заве момантам ісціны … палітычнай.
Мяккую мадэрнізацыю закона аб выбарах у міжсезонне праводзіць Цэнтрвыбаркам. Ключавых навацый некалькі. Парламенцкія выбары ў адзін тур, прапісаны пераход ад грамадскага аб'яднання да партыі і пашыраныя выбарчыя фонды. Забараняецца агітаваць супраць выбараў, а біяграфіі кандыдатаў стануць больш празрыстыя - ад крыніц прыбыткаў да крымінальнага мінулага (калі такое маецца). Значна пашыраюцца правы партый - дарэчы, гэта прамая рэкамендацыя АБСЕ.
Мікалай Лазовік, сакратар Цэнтральнай камісіі па выбарах і правядзенні рэспубліканскіх рэферэндумаў: Калі раней гэтыя члены камісіі былі толькі ў цэнтральнай камісіі, у адной адзінай, і ад кожнай партыі можна было па 1 чалавеку накіраваць, дык сёння ў 110 акруговых яны могуць быць, і кожная партыя можа па 110 членаў камісіі з правам дарадчага голасу накіраваць.
Палітолагі Старога Свету адзначаюць два галоўныя плюсы беларускай сістэмы: няма манетызацыі выбараў, калі грошы вырашаюць усё, і тое, што рэформы праходзяць паступова.
Рычард Саква, палітолаг, пісьменнік, прафесар факультэта паліталогіі і міжнародных адносін Кенцкага ўніверсітэта (Вялікабрытанія): Сучасная Беларусь - вельмі дынамічная і суцэльная дзяржава. Ваша грамадства цывілізаванае, адукаванае і культурнае. Гэта зразумела з першага погляду, і паверце, пра гэта ўсе выдатна ведаюць. Сёння вы робіце наступны крок. Вы гатовыя і кампетэнтныя, каб праводзіць разумныя рэформы. Калі трэба, дык і канстытуцыйныя. Я абсалютна ўпэўнены, што беларусы лепш за іншых ведаюць, як арганізаваць сваё грамадзянскае грамадства, якія палітычныя партыі вам патрэбныя. Вам не патрэбен брытанскі посткаланіяльны шлях. Усе, хто спрабаваў паўтарыць яго, прайгравалі. Я перакананы: гэта павінен быць эвалюцыйны, натуральны шлях саміх беларусаў. У вас можа быць сорак партый, калі гэтым будзе дасягнуты сацыяльны баланс, калі гэта трэба людзям. Ні нам, ні вам больш не патрэбныя рэвалюцыі, нам патрэбна пазітыўная эвалюцыя.
Аўстрыйскі сацыёлаг Хрысціян Хэрпфер, прэзідэнт уплывовай Асацыяцыі даследавання сусветных каштоўнасцяў, галоўнай каштоўнасцю беларусаў лічыць кансерватызм. Прафесар 20 гадоў вывучае асаблівасці Усходняй Еўропы і ўпэўнены: характарам беларусы бліжэй за ўсё да швейцарцаў і аўстрыйцаў.
Ад унутранай палітыкі да эканомікі. Тут без сюрпрызаў. Галоўная характарыстыка - стабілізацыя рубля, і пакуль толькі надзея на пад'ёмныя для прамысловасці і спажыўцоў крэдыты. Галоўная мэта, стратэгія і нават філасофія - мадэрнізацыя краіны. Успамінаем чорную дзірку дрэваапрацоўкі і старт самай высокатэхналагічнай будоўлі ў найноўшай гісторыі Беларусі - нашай першай атамнай станцыі ў Астраўцы.
Такім чынам, мы працягваем падводзіць вынікі. Зараз пра грошы, тэхналогіі і нашу мадэрнізацыю.
На 2013 прыходзіцца пік выплат у знешніх пазыках плюс рэцэсія на Захадзе і мінімальны рост на Усходзе, плюс спроба перадзелу сусветнага калійнага рынку - нашай валютнай жылы. Эканоміцы абяцаюць калапс, нацыянальнай валюце - дэвальвацыю. Зрэшты, усе змрочныя прагнозы - пальцам у неба.
Эканамісты тлумачаць: гэтыя фінансавыя бурбалкі лопаюцца гучна, зваліць рэальны сектар вельмі складана. Прамысловасць, на якой стаіць беларуская або нямецкая мадэль, як крэйсер, устойліва вытрымлівае штормы крызісу. Так, аб'ектыўна запавольвае ход: 1,5% росту - гэта не 9%. Так, дзе магчыма, эканоміць паліва, скарачае дзяржпраграмы. Але не распускае каманду - гэта беспрацоўе, і не прадае крэйсер часткамі, пачынаючы з рухавіка, - гэта масавая прыватызацыя лепшых актываў.
Ганс Кехлер, доктар эканомікі, прафесар філасофіі Інсбрукскага ўніверсітэта, прэзідэнт Міжнароднай арганізацыі за прагрэс, арганізатар руху рэлігійнага і культурнага дыялогу (Аўстрыя): Беларусь была і застаецца цэнтрам інвестыцыйных распрацовак і навуковых даследаванняў. Менавіта таму, і я гавару адказна, у Беларусі досыць выдатных кваліфікаваных спецыялістаў для мадэрнізацыі. Плюс ваша краіна валодае індустрыяльнымі магутнасцямі. Гэта вылучае вас у рэгіёне і дазваляе дзейнічаць як паўнавартаснай незалежнай дзяржаве… Таму я не бачу ні аднаго шанцу для знешніх сіл і фактараў дэстабілізаваць сітуацыю ў краіне.
Дырэктар аўтарытэтнай нямецкай групы Берлін эканомікс Рыкарда Джучы працаваў у Беларусі ў пераломны 2011. Кансультаваў урад. Самым сур'ёзным дасягненнем з тых часоў ён лічыць памяншэнне інфляцыі пры нізкім, а часам адмоўным беспрацоўі, калі вакансій больш, чым рук.
Навядзенне парадку ў фінансах дазваляе ў 2013 вярнуцца да галоўнай эканамічнай стратэгіі і нават філасофіі Беларусі - да мадэрнізацыі. Гэта пытанне выжывальнасці эканомікі, гаворыць Прэзідэнт, калі наведвае Камволь у красавіку.
Мадэрнізацыя - працэс не імгненны. Нельга чакаць, што ўжо сёння будзе вынік. Мадэрнізацыя - гэта пытанне выжывальнасці нашай эканомікі, а значыць, і дзяржавы. Альтэрнатывы няма. Мы запусцілі гэты працэс, ён пайшоў, але, як заўсёды, ёсць цяжкасці. Ёсць вялікія недахопы. І я сапраўды незадаволены тым, што яны ёсць. Іх трэба ліквідаваць. Але тое, што людзі праглядаюць перспектывы, бачаць мэты, параметры, на якія мы павінны выйсці, - ужо добра. А самае галоўнае пытанне - гэта грошы. Праблема яшчэ ў тым, што з часам нам не пашанцавала. У Еўропе, паводле папярэдніх вынікаў I квартала, усюды падзенне, а еўрапейскі рынак - гэта палова нашага экспарту. Расія сур'ёзна прасела. Але нікуды не дзенешся, калі стаіць пытанне пра выжывальнасць. Мадэрнізацыя будзе ісці, хоча гэта хто або не.
Спачатку навядзенне парадку, следам праграма развіцця. Адраджэнне сяла, экспартная экспансія, рэканструкцыя аўтамагістраляў, стварэнне буйных медыцынскіх цэнтраў і новая энергетыка - гэта і ёсць вектары мадэрнізацыі па-беларуску. Толькі так і магчыма зладзіцца з глабалізацыяй, заяўляе прафесар Кенцкага ўніверсітэта Рычард Саква.
Навуковец настойвае: эра фінансавага капіталізму (грошай з паветра) у Еўропе і свеце завяршаецца. Поспех краіны вызначаюць два ключавыя фактары: тэхналогіі і рынкі. Дарэчы, родная для прафесара Брытанія да мадэрнізацыі падступалася тройчы за паўстагоддзя. І не заўсёды ўдала.
Рычард Саква, палітолаг, пісьменнік, прафесар факультэта паліталогіі і міжнародных адносін Кенцкага ўніверсітэта (Вялікабрытанія): Беларусь прадае сваю прадукцыю па ўсім свеце, выходзіць на міжнародныя рынкі, павышае якасць харчавання, тэхнічнага абсталявання, аўтамабіляў і гэтак далей - гэта добрая стратэгія. Гэта робіць беларускую эканоміку больш канкурэнтнай, інакш цэлыя сектары праядалі б рэсурсы і патрабавалі ўсё больш і больш субсідый. Мы праходзілі гэта ў Брытаніі. Мы выдаткоўвалі на падтрымку нашага аўтамабілебудавання, галіну, якая сканала пасля ўкладання ў яе мільярдаў фунтаў падтрымкі. Яна проста стала неканкурэнтная.
Сваё белае і чорнае ў мадэрнізацыі ў гэтым годзе было і ў Беларусі. Чорнае - на Барысаўдрэве. Ключавая галіна, 800 мільярдаў рублёў укладанняў, але на выхадзе - бруд, прычым літаральна - на чаравіках Прэзідэнта, адказных асоб і журналістаў. І гэта пры тым, што адзін барысаўскі праект каштаваў 45 мільёнаў еўра. За гэтыя грошы паставілі новую лінію, але забылі пра склад. Укаранёныя новыя тэхналогіі, але праз прастоі абсталявання яны не даюць аддачу казне. Высновы суровыя: пасад пазбавіліся губернатар Міншчыны і намглавы прэзідэнцкай адміністрацыі, пачаліся маштабныя праверкі ўсёй галіны з крымінальнай перспектывай. З плюсаў: у лістападзе на большасці прадпрыемстваў краіны - неабвешчаны суботнік. Барацьба за чысціню тэрыторый побач і мэтавых траншэй на мадэрнізацыю.
Іншая мадэрнізацыя ў энергетыцы. У лістападзе ўказам Прэзідэнта пачынаецца асноўны этап будаўніцтва на галоўнай будпляцоўцы краіны - у Астраўцы. Першая беларуская атамная станцыя - гэта новая энергетыка, новы экспартны пункт у будучыні, электраэнергія і новая тэхналагічная эпоха. Усё за 10 мільярдаў долараў інвестыцый. Гэта ў грошах. Для параўнання: АЭС можна супаставіць з узвядзеннем цэлага горада накшталт Барысава, а тэхналогіяй гэта як 5 новых заводаў узроўню БМЗ і БелАЗа. Г.зн. лістапад 2013 уваходзіць у гісторыю Беларусі як старт найбуйнейшага за ўсю суверэнную гісторыю краіны праекта мадэрнізацыі.
Ад гіганцкага праекта першай беларускай атамнай станцыі да гіганцкіх інтэграцыйных праектаў і перспектыў на знешнепалітычнай арэне. 2013 - гэта год новых геаграфічных адкрыццяў для нашай эканомікі. Для сябе мы адкрылі Паўднёва-Усходнюю Азію (Інданезію і Сінгапур) і ўпэўнена БелАЗамі заваявалі далёкі аўстралійскі рынак. З вясны пацяплелі нашы адносіны з Еўрасаюзам. Настолькі, што пазней увосень пачалі працаваць над спрашчэннем візавага рэжыму.
Безумоўна, самы яркі і амбіцыйны праект еўразійскай інтэграцыі. Вось і сёння мы зноў з гэтага пачыналі. Падвесці вынікі і разабрацца з новай рэальнасцю нам дапамагаюць амерыканскі палітолаг Януш Бугайскі, акадэмік Сяргей Глаз'еў і нават прэзідэнт Інданезіі Сусіла Бамбанг Юдаёна.
2013 - год новых геаграфічных адкрыццяў і набыццяў беларускай эканомікі. Упершыню за 20 гадоў дыпадносін прэзідэнцкім візітам у сакавіку адкрытая Паўднёва-Усходняя Азія - Інданезія і Сінгапур. У Джакарце цікавяць рынкі, складаюцца тры найважнейшыя кантракты: пастаўка сельгастэхнікі, кар'ерных самазвалаў і калійных угнаенняў. Важна: нашы эканомікі не спаборнічаюць, але дапаўняюць адна адну, і таму ў пакеце дамоў інвестыцыйнае і навуковае палі прапісаныя асобным радком.
Сусіла Бамбанг Юдаёна, прэзідэнт Інданезіі: Ваш візіт - гэта палітычны капітал развіцця адносін у будучыні. Самае галоўнае: адносіны павінны грунтавацца на эканоміцы, гандлі і інвестыцыях. Хачу адзначыць, што супрацоўніцтва Беларусі і Інданезіі выходзіць на новы, больш высокі ўзровень. Я упэўнены ў тым, што мы ў найбліжэйшы час значна нарасцім аб'ём як гандлю, так і ўзаемных інвестыцый. Зразумела, гэтаму будзе спрыяць удзел Беларусі ў Мытным саюзе і наш удзел у арганізацыі АСЕАН.
АСЕАН - Асацыяцыя 10 краін Паўднёва-Усходняй Азіі, насельніцтва - паўмільярда чалавек, рынак - трыльён долараў. Цікава, што з 2015 асацыяцыя становіцца адзіным гандлёвым саюзам, г.зн. праз Беларусь малюецца саюз інтэграцый еўразійскай і азіяцкай. А гэта ўжо якасна іншы ўзровень эканомікі, інвестыцый і гандлёвай стратэгіі.
Сінгапур, фінансавая сталіца паўднёвага ўсходу Азіі, для Беларусі цікавая як крыніца інвестыцый і лагістычны трамплін для паставак тэхнікі, угнаенняў і харчавання па ўсёй Азіі. Беларусь запрашае мясцовыя кампаніі актыўней укладваць капітал, здымае для бізнесу візавы бар'ер і ліквідуе падвойнае падаткаабкладанне. Першая пілотная група прадпрымальнікаў з Сінгапура гасцюе ў Мінску ўжо ў 2013.
Яшчэ адно эканамічнае набыццё года - Аўстралія. Праўда, пакуль так далёка прабіваецца толькі гігант БелАЗ. Кантынент, які традыцыйна завуць зялёным, трымае другое месца ў свеце па здабычы ўрана і трэцяе па золаце. Першы зачын уражвае, гэта 8 мільёнаў долараў, і гэта толькі перадаплата. Гарызонты гіганцкія, падобна да новых беларускіх машын на 360 і 450 тон.
На заходнім кірунку 2013 - год стрыманага аптымізму. Гэта яшчэ не перазагрузка адносін, але ўжо і не халодная дыпламатычная вайна. Першае дыппацяпленне супадае з пацяпленнем кліматычным. Устойлівы плюс у красавіку і пазітыў у словах еўрапасланнікаў. Спачатку спікер ПАСЕ Міньён кажа ў Піцеры: Сям'я Савета Еўропы не можа быць поўная без Беларусі. Следам кіраўнікі МЗС Беларусі і Латвіі цяпло гутараць у Віцебску, затым прызначэнне паслом Літвы ўзважанага і прагматычнага Эвалдаса Ігнатавічуса. Пры ўсіх абавязацельствах афіцыйнага Вільнюса ў ЕС суседзі больш тактоўныя, і з імі аб'ектыўна прасцей.
Паляк нацыянальнасцю, вядучы палітолаг ЗША па ўсходзе Еўропы Януш Бугайскі менавіта адносіны з суседзямі ставіць у плюс за 2013.
Януш Бугайскі, дырэктар праграмы Новыя еўрапейскія дэмакратыі і старшы навуковы супрацоўнік праграмы Еўропы Цэнтра стратэгічных і міжнародных даследаванняў (Вашынгтон, ЗША): Беларусь знаходзіцца ў цэнтры Еўропы і з'яўляецца важным гульцом на міжнароднай арэне. Вы ўнеслі вялізнае ўкладанне ў праграму нераспаўсюджання ядзернай зброі ў свеце. Вельмі важна, што вы падаеце прыклад іншым краінам мірнага ўнутранага міжрэлігійнага суіснавання. Гэта вельмі цікавая і важная мадэль. Але асабліва я б хацеў адзначыць рэгіянальнае развіццё. Усталяванне моцных, дружалюбных адносін з суседзямі. У прыватнасці, я б адзначыў Польшчу і краіны Балтыі, Украіну і Расію. Вы сябруеце з усімі суседзямі, займаецеся дыверсіфікаваннем энергетыкі, эканамічных сувязяў, гандлю і міжнароднага ўзаемадзеяння.
Лагічным вынікам пацяплення становіцца саміт Усходняе партнёрства ў Вільнюсе. На фоне правалу ўкраінскай асацыяцыі будучае памякчэнне візавага рэжыму ЕС з Беларуссю без палітычных папрокаў і рэзалюцый ўспрымаецца і Мінскам, і Бруселем як нармалізацыя адносін. Палітолагі Еўропы і ЗША прызнаюць: у барацьбе характараў Беларусь абараніла сваё права на незалежную і канструктыўную пазіцыю.
Ключавое для Беларусі еўразійскае вымярэнне. 2013 - год мадэрнізацыі Еўразійскага эканамічнага праекта. 3 саміты ў Астане, Мінску і Маскве вызначаюць геаграфію і эканоміку вялікай інтэграцыі, якая расце. У Астане Кыргызстан і Арменія заяўляюць пра еўразійскія амбіцыі, Украіна просіць статус назіральніка. У кулуарах жартуюць: замест тройкі Беларусь, Расія, Казахстан папрацавалі на пяцёрку з плюсам.
У канцы кастрычніка сенсацыйныя рашэнні гучаць ужо ў Мінску. Па-першае, выразныя тэрміны Еўразійскага саюза. Частку дагавору прэзідэнты падпішуць у маі 2014 і ратыфікуюць да снежня. Калі проста, дык у студзені 2015 мы з вамі і дэ-юрэ, і дэ-факта будзем жыць у новым інтэграцыйным блоку - Еўразійскім.
Другая сенсацыя мінскага саміту - будучая геаграфія. На інтэграцыю з саюзам ідуць: гіганты Турцыя і Індыя, паспяховыя эканомікі В'етнама, Новай Зеландыі і Ізраіля і стабільныя гульцы Старога Свету з Еўрапейскай асацыяцыі вольнага гандлю. Гэта такія выдатнікі рынку, як нумар адзін у якасці жыцця Нарвегія і банкаўскі рай Швейцарыя.
Чаму Еўразія становіцца магнітам не толькі для інвестараў, але і для цалкам паспяховых дзяржаў і як саюзная эканоміка ссоўвае палітычны цэнтр цяжару ў свеце, разважае прафесар з Аўстрыі Ганс Кехлер. Дарэчы, ён прадказаў і абгрунтаваў Еўразійскі праект за 10 гадоў да яго запуску.
Не хацелася б сканчаць вынікі года грашыма. Усё ж дзяржава і грамадства - гэта яшчэ ідэі, сімвалы, душа, культура і дасягненні, якія падымаюць дух і патрыятызм на новыя вышыні. І такія падзеі ў нас былі.
Выдатныя твары Вікторыі Азаранкі і Дар'і Домрачавай - дзяўчын, якія абаранілі валявы мужчынскі характар нашага спорту. Прадчуванне чэмпіянату свету па хакеі і адкрыццё новай старонкі ў гісторыі Купалаўскага тэатра. 1025 гадоў Хрышчэнню Русі і плошча дзяржаўных сімвалаў. Дзякуючы гэтым падзеям і героям мы сталі лепш разумець сябе, свой характар, душу і будучыню. І ўжо адно гэта даражэйшае за любыя грошы.
Напярэдадні галоўнага свята краіны - Дня Незалежнасці - Беларусь знаходзіць месца, якое аб'ядноўвае грамадзянскія пачуцці палітычнай нацыі, - плошчу Дзяржаўнага флага. Менавіта тут па-асабліваму адчуваецца: не дзеля грошай беларусы год за годам пераадольваюць цяжкасці, перамагаюць, ствараюць спадчыну і саму гісторыю сваёй дзяржавы.
Сучасную Беларусь немагчыма ўявіць без спартыўных трыумфаў. На галоўных спартыўных пляцоўках свету пацвярджаецца рэнамэ беларусаў як здаровай і паспяховай нацыі. Дзяржавы з характарам і воляй да перамогі. У 2013 у гэтых перамог - жаночы твар. У студзені Вікторыя Азаранка пацвярджае статус першай ракеткі свету. Другі раз запар выйграны адзін з самых прэстыжных турніраў - Australian Open.
Люты. Чэхія. Чэмпіянат свету па біятлоне. У заключны дзень залаты медаль у гонцы з масавым стартам заваёўвае Дар'я Домрачава. Ужо легендарная беларуская біятланістка другі год запар становіцца чэмпіёнкай свету. Гісторыкі беларускага спорту скажуць: сапраўдны мужчынскі характар на спартыўным п'едэстале 2013 паказвалі прыгожыя дамы.
Адказам на паражэнні мужчын на спартыўных арэнах становіцца сур'ёзная мужчынская гутарка пра фінансаванне вынікаў. 2013 паклаў канец утрыманству пры падрыхтоўцы спартсменаў. Указам Прэзідэнта клубам і федэрацыям пашыраецца поле камерцыйнай ініцыятывы, каб самі маглі зарабіць на жыццё і развіццё. Тым жа рашэннем перагледжаныя ўзнагароды для індывідуальных спартсменаў і трэнераў. З гэтага часу адпачываць на лаўрах у беларускім спорце становіцца немагчыма. Добрую зарплату па выніках высокага, але леташняга выніку трэба пацвярджаць актуальнымі дасягненнямі.
Галоўнай спартыўнай падзеяй года ў Беларусі стаў чэмпіянат свету па велатрэку. Упершыню ў суверэннай гісторыі прымалі спаборніцтвы такога высокага ўзроўню. Так, засмуцілі вынікі, не змаглі пазмагацца за медалі, але важна іншае: Беларусь прыняла сусветны форум і зрабіла гэта годна.
Наогул увесь спартыўны 2013 для Беларусі - гэта год-прадчуванне. Балельшчыкі жывуць у чаканні самага маштабнага спартыўнага спаборніцтва ў нашай найноўшай гісторыі. У маі 2014 на чэмпіянат свету ў Беларусь з'едуцца наймацнейшыя хакейныя зборныя планеты. Гэты форум стаў справай усёй краіны. Мінск змяніўся новымі дарожнымі развязкамі, гатэлямі і рэстаранамі. На тыдні адкрылі жамчужыну Чыжоўка-Арэну - адзін з галоўных складальнікаў будучага хакейнага свята.
Дарэчы, хуткасцю продажу білетаў мінскі чэмпіянат ужо абагнаў знакамітыя форумы мінулых гадоў. І гэта пры тым, што праводзіцца ў алімпійскі год, калі балельшчыку прыходзіцца выбіраць, на якія спартыўныя мерапрыемствы выдаткаваць грошы.
У 2013 адкрывалі не толькі новыя спартыўныя арэны і гасцініцы пад чэмпіянат, гэты год адкрыў для тэатралаў абноўлены Купалаўскі тэатр. Тэатр-легенду, першую прафесійную драматычную сцэну Беларусі аднаўлялі 3 гады. Каб падкрэсліць дух гісторыі, фасадам Купалаўскага вярнулі каларыт XIX стагоддзя.
Дарэчы, менавіта гэта ва ўсіх сэнсах было пад пільным поглядам Прэзідэнта - да адміністрацыі сотня крокаў. Менавіта іх праходзіць Прэзідэнт з малодшым сынам, каб ацаніць выканальніцкі талент і рэстаўратараў, і драматычнай трупы. Адкрывалі новую гісторыю Купалаўскага легендарнай Паўлінкай.
У гэтым годзе ўспаміналі яшчэ адну тэатральную рэканструкцыю. Непрыкметна праляцелі 4 гады абноўленага Нацыянальнага акадэмічнага Вялікага тэатра оперы і балета. Сваёй класічнай веліччу будынак так гарманічна ўпісаўся ў архітэктуру сталіцы, што сёння ўжо і не верыцца, што было інакш. 2013 стаў годам самавітага юбілею Вялікага: 80 гадоў візітнай картцы Беларусі і аднаму з сімвалаў нашай незалежнасці. Дарэчы, юбілей адзначаны нацыянальнай і, як гавораць крытыкі, сусветнай прэм'ерай. Балет Князь Вітаўт не толькі перадае каралеўскую атмасферу XIV стагоддзя, але і падкрэслівае: беларуская дзяржава генетычна і культурна непарыўна звязаная са сваёй гісторыяй і традыцыямі.
Зрэшты, нягледзячы на юбілей Вялікага і адкрыццё Купалаўскага, культурнай сталіцай года быў не Мінск, а Магілёў. Ганаровае званне Садружнасці адзначылі 300 разоў - столькі культурных падзей ледзь змясцілася ў 12 месяцаў.
Барыс Святлоў, Міністр культуры Беларусі: У гэтым годзе ў нас Магілёў стаў культурнай сталіцай Беларусі і не толькі Беларусі, але ж і культурнай сталіцай саюза незалежных дзяржаў. І ў Магілёве адбылося больш за 300 розных мерапрыемстваў, з якіх амаль што 40 можна лічыць мерапрыемствамі рэспубліканскага маштабу. Гэта былі зноў жа і фестывалі, і выставы, і канцэрты, і гэтак далей, і далей. Я лічу, што Магілёў падтрымаў і даказаў яшчэ раз, што ён варты таго, каб несці званне культурнай сталіцы не толькі за гэты год, калі ён быў узнагароджаны гэтым ганаровым званнем, але і ўсе астатнія гады, калі гэтае званне пяройдзе ў іншы горад і да іншых населеных пунктаў нашай краіны.
У канцы ліпеня беларусы адзначылі падзею, якая на тысячагоддзе вызначыла лёс трох народаў, - Хрышчэнне Русі. Грандыёзны юбілей - 1025 гадоў сімвалу агульнай духоўнасці беларусаў, рускіх і ўкраінцаў. 29 ліпеня Мінск становіцца цэнтрам усяго праваслаўя. Упершыню ў сталіцы прадстаўнікі ўсіх памесных праваслаўных цэркваў, 15 патрыярхаў і архіепіскапаў праводзяць усяленскае набажэнства. Літургію пад адкрытым мінскім небам узначальвае Патрыярх Кірыл. Ён звяртаецца да вернікаў словамі апостала Паўла: Усё выпрабуйце, добрага трымайцеся.
Патрыярх Маскоўскі і ўсяе Русі Кірыл: Гэта гістарычная падзея і для Масквы, і для Кіева, і для Мінска. Яна сведчыць пра тое, што хрышчэнне Русі, наступная гісторыя і сённяшні стан Рускай праваслаўнай царквы маюць дачыненне да лёсаў усяго праваслаўя, гэтак жа, як і лёс любой праваслаўнай царквы мае дачыненне да нашага з вамі лёсу. Урачыстая ўсеправаслаўная літургія з'яўляецца сімвалам нашага зямнога і нябеснага адзінства. Гэтае адзінства выяўляецца ў тым ліку і ў духоўным адзінстве нашых народаў, і ў адзінстве Рускай праваслаўнай царквы, якая на працягу 1025 гадоў, нягледзячы на ўсе цяжкасці і самыя жорсткія выпрабаванні, пранесла сваё пастырскае служэнне і адданасць Госпаду, захоўваючы чысціню веры. Я заклікаю разам са сваімі братамі блаславенне Божае на Беларусь, на яе народ, хай Бог усіх вас захоўвае ў веры, у адзінстве, у сіле духоўнай. Аман.
Грандыёзнай падзеяй для вернікаў стала прыбыццё ў Мінск адной з самых ушанаваных хрысціянскіх святынь - крыжа Андрэя Першазванага. Святыня ўпершыню ў гісторыі выйшла за мяжу Патр, пакланіцца ёй прыйшлі дзясяткі тысяч беларусаў і паломнікаў з усяго свету. Так праз тысячагоддзе прыняцця хрысціянства ў Мінску знішчаліся межы паміж канфесіямі, людзьмі і дзяржавамі і пачыналася новая жывая гісторыя веры, надзеі і любові.
Такім мы ўбачылі год 2013 для Беларусі і беларусаў. Безумоўна, наша карціна не поўная. У яе варта б упісаць перамогі і дасягненні кожнай беларускай сям'і. Бо дзяржава і гісторыя краіны - гэта мы з вамі, і толькі ад нас з вамі залежыць, які калейдаскоп падзей мы будзем абмяркоўваць у гэтай студыі ў новым, 2014, годзе.
Дзякуй, што ствараеце гісторыю. Дзякуй, што ў 2013 годзе былі з намі ў Беларусі і на Беларусь 1.
