Краязнаўцы актыўна абмяркоўваюць падземны горад, які, на іх думку, знаходзіцца паміж чатырма храмамі, якія абкружылі цяперашнюю Савецкую плошчу. Таемныя хады з касцёла ў старажытны замак, падземны палац Радзівілаў і 400-гадовы склеп манахаў ордэна езуітаў.
На думку спецыялістаў, гродзенскія падзямеллі могуць апынуцца больш за знакамітыя кракаўскія. Падагравае цікавасць і гарадская легенда: быццам існуе таемны праход пад Нёманам, пракладзены яшчэ ў 15 стагоддзі. Якія сакрэты хаваюць старажытныя калідоры? Дзмітрый Смірноў пабываў там, куды перш не спускалася тэлевізійная камера, і адчуў на сабе глыбіню стагоддзяў.
Чым глыбей спускаешся ў гэтыя падзямеллі, тым глыбей апускаешся ў гісторыю. У літаральным сэнсе - па адным стагоддзі на прыступку. Аднак, акрамя адчування датычнасці да стагоддзяў, якія на адлегласці выцягнутай рукі, пры чарговым павароце галавы становіцца трохі жудаснавата.
Гэтыя скляпы знаходзяцца як раз пад галоўным алтаром Фарнага касцёла і былі пабудаваныя яшчэ ў 1683 годзе. Зараз тут пануе запусценне. І труны, і косці - усё раскіданае вакол. Аднак, можна сцвярджаць, што раней яшчэ ў той час памяшканне выкарыстоўвалася, як пахавальны склеп.
У гэтым месцы неазнаёмленыя апынуліся ўпершыню за апошнія 400 гадоў. Служэбнікі касцёла гавораць: журналістаў тут не было ніколі, гэта эксклюзіўныя кадры. Такіх скляпоў тут тры. Кожны зачынены шматтоннай плітой. Пазабывалі ж пра іх яшчэ ў мінулым стагоддзі - адгэтуль і бязладзіца. Але настаяцель храма абяцае падбаць аб астанках.
Паводле архіўных запісаў, тут і вядомыя ў свой час гараджане - напрыклад, палкоўнік Міцута. У адрозненне ад традыцыйнай пышнай вопраткі шляхты Міцута быў у плашчы звычайнага пілігрыма. Але і гэта яшчэ не ўсе адкрыцці.
Збольшага менавіта гэтая боязь прымушае асцярожнічаць святара.
Некаторыя труны, якія знаходзяцца тут, у склепе Фарнага касцёла, ім ужо больш як 300 - 400 гадоў. Аднак зараз ніхто не можа з упэўненасцю сказаць хто, а, галоўнае, калі тут быў пахаваны.
І ўсё ж галоўны ажыятаж ужо шматлікія дзесяцігоддзі збіраюць вакол сябе міфы аб таемных хадах пад горадам.
Калі верыць гарадской легендзе, то, спусціўшыся ў склеп пад Фарным касцёлам, можна па таемных хадах прайсці практычна пад усім цэнтрам Гродна, ні разу не выйдучы на паверхню. І ў выніку апынуцца за Нёманам.
Краязнаўцы перакананыя: паміж чатырма храмамі, якія акружалі цяперашнюю Савецкую плошчу Гродна, ёсць цэлая падземная сетка.
Нам атрымалася пагаварыць з адным са старажылаў, які, яшчэ быўшы школьнікам, спускаўся ў гэтыя падзямеллі.
У 30-я гады мінулага стагоддзя падземны горад на некалькі гадзін паказаўся на вочы гараджанам.
Але старажылы ўспамінаюць не толькі гісторыі аб падземных хадах. Пад цэнтральнай плошчай Гродна, нібы, схаваны… палац.
Дарэчы, усе гэтыя легенды і чуткі маюць пад сабою і цалкам рэальную аснову. У тым ліку і ў выглядзе замураванага праходу.
Гэтыя зборы і аркі - гэта таксама скляпы Фарнага касцёла. Ім амаль 400 гадоў. Зараз тут, праўда, майстэрні і цеплавузел. Аднак самае цікавае ў гэтым памяшканні - вось гэтая сцяна. Гэта той самы замураваны ход паміж Фарным касцёлам і былым калегіюмам езуітаў.
Амаль у кожнага старажытнага горада ёсць свае легенды. Напрыклад, у Кракаве археалагічныя раскопкі завяршыліся адкрыццём мясцовых падзямелляў для турыстаў. Гродзенскія ж катакомбы, паводле слоў краязнаўцы Віктара Саяпіна, могуць апынуцца яшчэ большыя. Складанасць у тым, што даследчыкам іх, здаецца, лягчэй пакінуць простай легендай.
