Шчыльна працаваць з вытворчасцямі розных галін эканомікі - гэта адна з задач, якія стаяць перад беларускімі навукоўцамі. Прыярытэтныя кірункі развіцця навукі да 2040 года сабраныя ў адзіны праект-стратэгію. У ёй прапісаныя і навукаёмістасць ВУП, якая павінна ўзрасці да 3%, і доля інавацыйнай прадукцыі, праз 20 гадоў кожны чацвёрты прадукт павінен быць ультрасучасным. Навука павінна стаць адной з крыніц эканамічнага росту краіны. Але ці не прыходзіцца навукоўцам сёння стукаць у зачыненыя дзверы? І ці гатовыя прадпрыемствы ўкараняць распрацоўкі, якія выглядаюць рызыкоўнымі? Аб праблеме дыялогу паміж бізнесам і навукоўцамі - рэпартаж Веранікі Бута.
За паўтара года ў краіне ўкаранёна каля 600 навін, атрыманыя больш як 20 патэнтаў. За кожнай з распрацовак - гады, а то і дзесяцігоддзі, выпрабаванняў. Але які працэнт з іх атрымліваюць права на жыццё?
Сусветная арганізацыя інтэлектуальнай уласнасці падлічыла: больш за палову вынаходцаў усяго свету сканцэнтраваныя ў 30 так званых гарачых пунктах. Сярод інавацыйных гігантаў - Кітай, Сінгапур, ЗША. Беларусі ў гэтым спісе няма. Аднак вынаходствы, створаныя з удзелам беларусаў, патэнтуюцца ў шматлікіх развітых краінах.
Статыстыку за мяжой робяць буйныя карпарацыі. Каля 15% свайго прыбытку тыя выдзяляюць на навуковую дзейнасць.
Леанід Фрыдкін, галоўны рэдактар "Эканамічнай газеты": "Калі мы не будзем выпускаць запатрабаваную рынкам новую прадукцыю, то будзем усё больш адставаць ад развітых краін і страчваць рынкі, на якіх мы прывыклі лічыць сябе традыцыйнымі пастаўшчыкамі".
Вядомы беларускі вытворца бытавой тэхнікі імкнецца ісці ў нагу з часам. 3D-прынтары (амерыканскага паходжання) выкарыстоўвае з 2004-га. З яго дапамогай на прадпрыемстве робяць дэталі, якія далей ператвараюцца ў вечка для пральнай машыны альбо палку халадзільніка. І пакуль на заводзе запраўляюць 3D-станок амерыканскімі або расійскімі ніткамі, тут жа, у Мінску, спецыялісты інстытута хіміі і новых матэрыялаў распрацоўваюць беларускі аналаг. Яны і не пазналі б адно аднаго, калі б не выпадковае знаёмства.
Не многія прадпрыемствы ведаюць, што адбываецца за дзвярамі навуковых лабараторый і як беларускія распрацоўкі маглі быць карыснымі на вытворчасцях. Напрыклад, гэты матэрыял для ЗD-прынтараў каштуе ў паўтара раза танней чым заходнія аналагі.
Хутчэй укараняюцца распрацоўкі канструктарскіх бюро, якія захаваліся на вытворчасцях - аказалася, КБ, ці сёння іх яшчэ называюць кластары, гэта не толькі даніна традыцыям. Рабіць стаўку на свае навуковыя кадры эфектыўна і перспектыўна.
Укараненне навукі ў вытворчасць прыносіць эканамічны эфект. Сёння доля інавацыйных тавараў у Беларусі каля 16%. З пачатку мінулага года ў краіне выпусцілі сучаснай, і ў асноўным імпартазамяшчальнай, прадукцыі на 4 мільярда долараў. Праз 20 гадоў кожны чацвёрты прадукт, выраблены ў нашай краіне, павінен быць заўтрашняга дня.
Наколькі прадуктыўнай можа быць праца навукі і бізнесу, шмат у чым адлюстравана ў Глабальным інавацыйным індэксе.
У ім параўноўваюць каля 130 краін. Першыя 20 пазіцый рэйтынгу - у дзяржаў з высокім прыбыткам. У лідарах Швейцарыя, Швецыя і Нідэрланды. Кітай - першая краіна з сярэднім узроўнем прыбытку, хто ўвайшоў у лік найлепшых. Беларусь на 88-ым месцы. Гэта горшы паказчык нашай краіны ў гэтым індэксе за апошнія пяць гадоў.
Сёння ў нашых навукоўцаў няма права на памылку: за няўдалую распрацоўку ім прыйдзецца заплаціць - вярнуць грошы, выдзеленыя на даследаванне. Але як абысціся без рызыкі, асабліва калі гаворка ідзе аб прарыўных кірунках. Выканаць трэба ўсё, аж да колькасці абумоўленых вырабаў. Але свет не стаіць на месцы - усе нюансы і навукоўцу, і вытворцу складана прадбачыць.
Ва ўрадзе над гэтай праблемай ужо працуюць.
Заканадаўчую базу, якая дазволіла б весці больш прадуктыўны дыялог паміж навукоўцамі і вытворцамі, рыхтуюць і дэпутаты.
Сусветны вопыт паказвае: для навукова-тэхналагічнай бяспекі краіны выдаткі на навуку ў долі ВУП павінны быць не менш як 1%. У Беларусі - 0,5. Краіны - тэхналагічныя лідары (напрыклад, Ізраіль, Карэя, ЗША) падтрымліваюць гэты паказчык на ўзроўні 2-4 %. Павысіць навукаёмістасць ВУП можна пры ўмове вялікіх інвестыцый у даследаванні і распрацоўкі. А вось рэальную аддачу ад іх можна ўбачыць толькі пасля ўкаранення ноу-хау ў жыццё.
