IT-экасістэма, харчовая бяспека для амаль паловы насельніцтва планеты і новае стратэгічнае партнёрства ў Еўразіі па пытаннях ядзернай бяспекі і выкарыстання мірнага атама. Сёння раніцай па мінскім часе ў кітайскім Цындаа Прэзідэнт Беларусі прапанаваў нашы ініцыятывы і праекты для Шанхайскай арганізацыі супрацоўніцтва.
Саміт на ўзроўні кіраўнікоў дзяржаў яшчэ да афіцыйнага адкрыцця палітыкі і эксперты назвалі гістарычным. І па выніку зусім не памыліліся з фармулёўкай. Шанхайская інтэграцыя дэ-юрэ і дэ-факта менавіта ў Цындаа пасля года кітайскага старшынства стала найбуйнейшай трансрэгіянальнай арганізацыяй. Прычым з глабальнай адказнасцю.
Г. зн. без яе ўжо немагчымыя ні будучая архітэктура сусветнай палітыкі і эканомікі, ні глабальнае вырашэнне праблем бяспекі: ад барацьбы з наркатрафікам і тэрарызмам да пытанняў вайны і міру на Вялікім Блізкім Усходзе, у Афганістане і шырэй - у Еўразіі і Афрыцы.
Як самая заходняя сталіца арганізацыі, стратэгічны партнёр афіцыйнага Пекіна, адзін з лакаматываў Еўразійскага саюза і "Эканамічнага пояса новага Шаўковага шляху" Мінск мае асаблівае значэнне для інтэграцыі. Па актыўнасці, унёску ў агульны парадак дня і праектах, якія ўжо працуюць, Беларусь значна перасягае свой статус назіральніка. Дарэчы, гэты бясспрэчны ўнёсак нашай рэспублікі сёння высока ацаніў гаспадар саміту ў Цындаа - Старшыня КНР Сі Цзіньпін.
Сустрэча лідараў Беларусі і Кітая завяршала афіцыйную праграму з беларускім удзелам. Па яе выніках былі падпісаны стратэгічныя для партнёрства дакументы, уключаючы, бадай, самае чаканае - узаемны бязвізавы рэжым на тэрмін да 30 дзён. У гэтыя хвіліны борт № 1 яшчэ ў паветры - вяртаецца ў Беларусь, але эксперты ўжо падводзяць першыя вынікі кароткага, але сапраўды гістарычнага па выніках візіту.
Гучыць і першая лічба сумарнага эфекту - паўтара мільярда долараў. Хаця гэта, вядома, ацэнка толькі вельмі кароткатэрміновай манетызацыі.
Ключавыя падзеі саміту, двухбаковых сустрэч, перамоў і першы аналіз пагадненняў і камерцыйных кантрактаў у Цындаа падрыхтаваў наш палітычны аглядальнік Андрэй Крывашэеў.
Зялёны востраў (менавіта так перакладаецца Цындаа) на маляўнічым беразе Жоўтага мора з гэтага часу сімвал камфортнай і бесканфліктнай глабалізацыі ў фармаце Шанхайскай арганізацыі супрацоўніцтва. Саміт кіраўнікоў дзяржаў тут яшчэ да пачатку стаў гістарычным і толькі ўмацаваў гэтае рэнамэ пасля завяршэння. Па-першае, пашырэнне інтэграцыі за кошт Індыі і Пакістана - унікальны прыклад у эпоху канфліктаў. Арганізацыя не дзеліць, а злучае гіганцкія прасторы, эканомікі і чалавечы капітал. Па-другое, узгодненая стратэгія развіцця на гады наперад, уключаючы беларускія ініцыятывы па кібер-, ядзернай і харчовай бяспецы для паловы чалавецтва. Такім сёння не можа пахваліцца ніводная іншая рэгіянальная або глабальная платформа - ад G7 да трансатлантыкі. Нарэшце напаўненне ініцыятывы рэальнымі двухбаковымі праектамі - толькі ў Беларусі і толькі за няпоўныя два дні ў скарбонцы наватарскія пагадненні і кантракты з Кітаем, Іранам і Манголіяй.
Усё разам - больш чым поспех шанхайскага духу супрацоўніцтва ў Цындаа.
Самая высокая прадстаўнічасць саміту - два дзясяткі афіцыйных дэлегацый. Каласальная цікавасць прэсы - дзве з паловай тысячы журналістаў больш як з 80 краін свету, якія ў рэжыме рэальнага часу з Цындаа трансліруюць кожнае слова і кожны сімвалічны жэст для глабальнай інфармацыйнай прасторы. Самы бяспечны мегаполіс планеты - спецыяльна пад саміт 10-мільённае насельніцтва саступіла свой горад гасцям форуму. Усё роўна што за тыдзень перасяліць усю Беларусь. Каласальнае па размаху, урачыстасці і прыгажосці светлавое, тэатралізаванае і піратэхнічнае шоу, якое папярэднічае афіцыйным перамовам.
Кітай як гаспадар саміту, падводзячы вынікі сваёй кадэнцыі ў Шанхайскай арганізацыі, здаецца, зрабіў немагчымае, каб цяперашні форум застаўся ў гісторыі неперасягнутым як па змесце, так і па атмасферы. Або, як гавораць тут, па "шанхайскім духу" супрацоўніцтва.
Для Беларусі форум у Цындаа пашырыў рамкі прасторы і часу. Ён стартаваў нават раней, чым Прэзідэнт Беларусі ступіў на кітайскую зямлю. У хвіліны пакуль борт №1 пераадольваў усю Еўразію па даручэнні лідара падпісваліся камерцыйныя кантракты на сумесную зборку электрамабіляў, пастаўку ўнікальнай медыцынскай тэхнікі ў Беларусь і беларускага харчавання ў Кітай. Найважнейшыя напрамкі амаль на 700 мільёнаў долараў на першым этапе і дзесяцігоддзі наперад былі б проста немагчымыя без асаблівага стратэгічнага партнёрства дзвюх краін. І гэта не беларуская ацэнка.
Прэзідэнт Беларусі прыбывае ў Цындаа глыбокай ноччу па мясцовым часе. Але графік распісаны літаральна па хвілінах. Лідар максімальна выкарыстоўвае палі саміту для двухбаковых сустрэч з калегамі і саюзнікамі па шанхайскай платформе. Першая сустрэча ў афіцыйнай штаб-кватэры беларускай дэлегацыі на час форуму - гатэлі "Шэратон". Госць і партнёр па дыялогу - прэзідэнт Манголіі.
Манголія пераадолела складаны перыяд палітычнага і эканамічнага крызісу, заключыла выгаднае пагадненне з Кітаем і Расіяй па тарыфах на грузаперавозкі і прапанавала Беларусі задзейнічаць свой транзітны калідор для экспарту ў Азію. Плюс праекты. Дамовіліся рэанімаваць стварэнне малочных кластараў пад ключ у Манголіі і прапрацаваць магчымасць пастаўкі і зборкі айчыннай тэхнікі - ад кар'ернай і сельгас- да гарадской і будаўнічай. Як гарантыя сур'ёзнасці намераў Улан-Батара - запыт на адкрыццё пасольства ў Мінску.
Другая ключавая сустрэча дня на вышэйшым узроўні - з прэзідэнтам Ірана. Афіцыйны Тэгеран - стратэгічны партнёр у рэгіёне з багатай гісторыяй, уключаючы гісторыю сумеснага поспеху. Нам не трэба пачынаць адносіны з нуля, як краінам Еўрасаюза. Галоўнае, на думку лідараў, - не страчваць дынаміку.
Іран зацікаўлены ў беларускім вопыце і распрацоўках у сферы высокіх тэхналогій, Беларусь - у іранскіх інвестыцыях. Як страхоўка ад магчымых рызык і рэальная база для такога партнёрства - даручэнне стварыць надзейныя механізмы банкаўскіх аперацый. У праекта кароткія тэрміны рэалізацыі - па часе падціскаюць стратэгічныя праекты ў прамысловасці, будаўніцтве і АПК.
Раніца сённяшняга дня ў міжнародным кангрэс-цэнтры - афіцыйны старт 18-га пасяджэння Савета кіраўнікоў дзяржаў Шанхайскай арганізацыі супрацоўніцтва. З далучэннем Індыі і Пакістана платформа і дэ-юрэ і дэ-факта самая маштабная, багатая чалавечым, палітычным і прыродным патэнцыялам рэгіянальная інтэграцыя ў свеце.
Афіцыйны Мінск - самая заходняя сталіца шанхайскай платформы і ключавыя вароты для новага пояса вялікага Шаўковага шляху. Пры гэтым Беларуска-кітайскі індустрыяльны парк - яго высокатэхналагічная жамчужына. Адсюль асаблівае стаўленне да Беларусі ў арганізацыі.
Па факце як краіна-назіральнік Беларусь фарміруе агульны парадак дня і прасоўвае ініцыятывы як паўнапраўны ўдзельнік. Вялізны давер. Зрэшты, на яго, як і на асаблівую цеплыню сустрэчы лідараў Беларусі і Кітая, вядома, працуе і асабістае сяброўства, і ўнікальная нават па сусветных мерках для невялікай краіны двухбаковая гісторыя поспеху.
Абавязковы элемент пратакола - сумеснае фатаграфаванне. Для гісторыі важна захаваць момант, калі шанхайская інтэграцыя прырасла на 1,5 мільярда чалавек і здабыла новую стратэгію развіцця. Сімвалічна, што да флагаў лідары Беларусі і Кітая ідуць разам.
Тысячагадовая гісторыя Кітая і глабальнае бачанне будучыні гарманічна спалучаюцца ў выступленні Старшыні Сі Цзіньпіна. Правінцыя Шаньдун, гаспадыня саміту, - радзіма канфуцыянства. Таму ўдвая сімвалічна, што бесканфліктнасць, не скіраванасць супраць трэціх краін і перавага шанхайскага духу над стэрэатыпамі халоднай вайны падкрэсліваюцца лідарам Кітая менавіта ў Цындаа.
Сі Цзіньпін, Старшыня КНР: "Неабходна памножыць моц, згуртаванасць і сілу ўзаемнага даверу, важна ў поўнай меры рэалізаваць Цындааскую дэкларацыю, план дзеяння па рэалізацыі палажэння дагавора аб доўгатэрміновым добрасуседстве, сяброўстве і супрацоўніцтве краін ШАС. Усе краіны аб'яднання павінны паважаць самастойны шлях развіцця, выбраны для сябе кожнай з дзяржаў, улічваць ключавыя інтарэсы і заклапочанасці адна адной, умацоўваць узаемаразуменне, узмацняць гармонію і згуртаванасць шляхам пошуку згоды па вырашэнні рознагалоссяў, нарошчваць цэментуючую і прывабную сілу арганізацыі. Трэба закласці трывалую аснову для гарантавання сумеснага міру і бяспекі, працягваць правядзенне сумесных антытэрарыстычных вучэнняў, умацоўваць супрацоўніцтва па абароне і бяспецы, па інфармацыйнай бяспецы, а таксама па лініі праваахоўных органаў".
Цындаа - тут справа стаіць за словам. Кітай ужо традыцыйна падмацоўвае свае ініцыятывы рэальнымі механізмамі. Напрыклад, у сферы антытэрору гатовы падрыхтаваць 2 тысячы спецыялістаў з краін-удзельніц. У фінансах - льготная крэдытная лінія на 5 мільярдаў долараў. У гандлі - будучая маштабная выстава Import Expo ў Шанхаі. У Беларусі, дарэчы, будзе асобны стэнд, статус ганаровага госця і ніша на рынку, якая расце па факце. Першыя кантэйнеры з мясам птушкі ўжо зафрахтаваныя.
Цікава, што і кітайскі лідар, і большасць удзельнікаў саміту акрэслілі свабодны гандаль як пытанне нацыянальнай і рэгіянальнай бяспекі. Важны элемент тут - бяспека харчовая. Ад гэтага адштурхоўваецца Прэзідэнт Беларусі, прапануючы сваю першую ініцыятыву ў фармаце шанхайскага супрацоўніцтва.
Не можа не турбаваць Беларусь і разбуральны патэнцыял новых гандлёвых войнаў. Яны ўжо сутыкаюць кантыненты. Наша рэспубліка не па сваёй волі на мяжы супярэчнасцяў Усходу і Захаду. Адсюль прапанова лідара да цеснай эканамічнай кааперацыі. Беларусь ужо прасоўвае гэтую стратэгію і ў Еўразійскім саюзе, і праз Індустрыяльны парк "Вялікі камень", і ў сваіх двухбаковых пагадненнях.
Ёсць беларускія напрацоўкі і, на жаль, у актуальнай сёння кібербяспецы. На адной чашы вагаў імклівая лічбавізацыя краіны, а на другой - уразлівасць інфармацыйных сістэм і ўсіх ключавых інстытутаў дзяржавы. І ў гэтай сферы Беларусь у Цындаа прапануе канкрэтнае рашэнне.
Трэцяя ініцыятыва лідара ў Цындаа - вынясенне пытанняў ядзернай бяспекі і выкарыстанне мірнага атама ў асобны кірунак шанхайскага партнёрства. Новыя члены - Індыя і Пакістан - у ядзерным клубе, на Іран аказваюць каласальны націск менавіта па ядзернай праграме, сама Беларусь канчаткова ўступае ў клуб элітных энергетычных тэхналогій з запускам свайго першага рэактара. Безумоўна, патрэбна шанхайская рамка бяспекі і развіцця.
Безумоўна, шчыра прагучала беларуская ацэнка саміту як гістарычнага, і падзяка Кітаю за ідэальны і годны пераймання фармат арганізацыі дыялогу.
Сі Цзіньпін, Старшыня КНР: "Дзякуй Прэзідэнту Лукашэнку за агучаныя ініцыятывы. Хачу падкрэсліць, што як толькі Беларусь стала назіральнікам у Шанхайскай арганізацыі супрацоўніцтва, яна актыўна падключылася да ўсіх інтэграцыйных праектаў і сама ўносіць вялікі ўклад у развіццё нашай агульнай арганізацыі. Мы высока ацэньваем намаганні, унёсак і ініцыятыўнасць Беларусі".
Аб тым, наколькі жывым і насычаным аказаўся саміт, падрыхтаваны Кітаем, - у далёка не поўным пераліку ініцыятыў і пагадненняў.
Індыя і Кыргызстан (дарэчы, будучы старшыня арганізацыі) прапануюць развіццё агракластараў, зялёнае земляробства і сумесную выставу харчавання ШАС. Абсалютна ў духу беларускай ініцыятывы і што важней - рэальнай практыкі.
Наш саюзнік па ЕАЭС - Казахстан - падштурхоўвае да найхутчэйшага запуску мегабудоўлі - хуткаснай чыгуначнай магістралі ад Пекіна да Берліна. Праз Казахстан, Расію і, безумоўна, Беларусь. Праект ужо пралічваюць спецыялісты.
Расія на саміце робіць акцэнт на антытэроры. Тут і сумесныя вучэнні, і абмен інфармацыяй. Словам, усё тое, што ўжо адпрацавана і ў рамках нашай сумеснай групоўкі войскаў, і ў рамках АДКБ.
Дарэчы, па выніку з двух дзясяткаў падпісаных на саміце дакументаў з ініцыятывамі Беларусі спалучаны і агульная дэкларацыя, і стратэгія развіцця арганізацыі, і канцэпцыя харчовай бяспекі, і план абароны інфармацыйнай прасторы. Такі адзіны шанхайскі погляд саюзнікаў на будучую архітэктуру свету.
Вядома, візіт Прэзідэнта ў Цындаа быў бы няпоўны без асабістай сустрэчы сяброў і стратэгічных партнёраў - Аляксандра Лукашэнкі і гаспадара саміту, Старшыні Сі Цзіньпіна. Гэты дыялог завяршае і цэментуе ўсю беларускую праграму знаходжання.
Адкрываючы сустрэчу, лідар Кітая яшчэ раз падкрэслівае ўнёсак Беларусі ў шанхайскую платформу і ініцыятыўнасць Беларусі. У гэтым, на думку Сі Цзіньпіна, спазнаецца і сапраўднае сяброўства, і адкрытая паслядоўная пазіцыя дзяржавы.
З асаблівай цеплынёй успомнілі і самы першы візіт Старшыні КНР у Беларусь. У правільнасці гэтага стратэгічнага выбару і шчырасці сяброўства лідары за ўвесь час не ўсумніліся ні разу.
Не толькі для ўдзельнікаў G7, якія раздзіраюцца сёння супярэчнасцямі, але і для большасці членаў шанхайскай платформы нашы адносіны з Кітаем - узорныя. На карысць дзвюх народаў і ўсёй прасторы шанхайскага духу ўжо працуюць праекты, пагадненні і інфраструктура, аб якой многія толькі мараць. Размова, вядома, і пра індустрыяльны парк, і пра фінансавае і валютнае партнёрства, пра дарогі, кантракты і нават асабістую шчырасць на вышэйшым узроўні. У свеце вялікай палітыкі сёння гэта самы вялікі дэфіцыт. З кім яшчэ так шчыра будуць гаварыць пра асабістае?
Стратэгічнае сяброўства ў прысутнасці лідараў змацоўваюць стратэгічнымі дакументамі. Першы, да якога ўпарта ішлі з сярэдзіны 90-х і першых візітаў беларускага лідара, - бязвізавы рэжым з Кітаем на тэрмін да 30 дзён.
Дарэчы, на саміце ад іншых партнёраў гучала прапанова толькі аб візавых паслабленнях для бізнесу. А тут і дзелавое супрацоўніцтва, і турызм, і адукацыя - магутны драйвер для дзяржаўных і чалавечых сувязяў.
Яшчэ адно ключавое пагадненне - у суперактуальной біятэхналагічнай галіны. Фінансаванне другога, заключнага этапа праекта пад Рудзенскам. Гэта комплексныя камбікармы - прамое імпартазамяшчэнне, экспартны патэнцыял і самыя сучасныя біятэхналогіі ў Беларусі.
Праект пераклікаецца з яшчэ адным рашэннем, пакладзеным сёння на паперу, - аб спалучэнні стратэгічных праграм Беларусі і Кітая. Г. зн. інавацыйна будзем рухацца ў адным кірунку, узбагачаючы адзін аднаго тэхналагічна і інтэлектуальна.
У свеце прамысловага шпіянажу і жорсткай канкурэнцыі гэта самы высокі ўзровень даверу.
Дарэчы, збольшага праект ужо працуе на ўзроўні акадэмій навук. Навукоўцы рухаюцца разам у сферах радыёлакацыі, гідраакустыкі, новых матэрыялаў. Напярэдадні саміту ў Мінску гэтую пазіцыю пацвердзіў акадэмік Бай Чуньлі, выбраўшы менавіта Беларусь як навуковы кластар Шаўковага шляху.
Вяртаючыся ў Цындаа, тут яшчэ тры падпісаныя пагадненні, якія будуць працаваць на якасць дзяржкіравання, хуткасць мытнай ачысткі і вобраз Кітая ў Беларусі як партнёра, што прыярытэтна і інвестуе ў якасць жыцця і чалавечы капітал.
Эксперты заўсёды з асцярогай бяруцца падлічваць эфект ад буйных палітычных сустрэч і праектаў. Але ў выпадку з кароткім візітам Прэзідэнта ў Цындаа ўсё відавочна.
Гэта толькі першы відавочны эфект зблізку. Беларусь жа, асабліва з Кітаем, заўсёды супрацоўнічала надоўга, з зачынам на дзесяцігоддзі наперад. Таму нават з узбярэжжа Жоўтага мора пад грандыёзным уражаннем ад саміту сёння немагчыма пралічыць доўгатэрміновы эфект. Ну, напрыклад, колькі прынясе бязвізавы рэжым? Або інавацыйнае спалучэнне эканомік? Або новая якасць індустрыяльнага парка? Мільёны? Сотні мільёнаў? А можа мільярды?
Відавочна іншае. І саміт Шанхайскай арганізацыі, які змяняе глабальную архітэктуру, і сустрэчы на вышэйшым узроўні, і двухбаковыя пагадненні ў Цындаа, як падмурак рэальнай інтэграцыі, ужо сталі гісторыяй поспеху і гістарычнымі.
Да гісторыі і ўзаемнага пранікнення традыцый і культур адсылаюць і ўзаемныя падарункі лідараў. Ад Старшыні Сі Цзіньпіна - дакладная нефрытавая копія старажытнага музычнага інструмента. Такія ж званы захаваліся ў храме Канфуцыя, якія 2 з паловай тысячы гадоў я захоўваюць дух салідарнага развіцця. У сваю чаргу Аляксандр Лукашэнка прэзентаваў сябру сімвалічныя палотны з малюнкам півонь і жураўлёў. Гэта агульныя для такіх далёкіх краін кветкі і птушкі. Плюс знакаміты ўжо беларускі шакалад і персанальныя падарункі ад Мікалая Лукашэнкі.
Наўрад ці ў сучасным свеце канфліктаў і палітычнага эгаізму можна знайсці лепшыя сімвалы міру і сяброўства як на асабістым, так і на міждзяржаўным узроўні.
