На тыдні беларуская сталіца прыняла мноства міжнародных мерапрыемстваў у рамках ЕС, а таксама па лініі ААН. Напярэдадні інтэграцыйныя пытанні прэм'еры абмяркоўвалі і на пляцоўцы Еўразійскага эканамічнага саюза. А сёння да іх далучыліся калегі па СНД. Урадавы (прэм'ерскі) склад СНД у Мінску - першая сустрэча пасля юбілейнага вераснёўскага саміту ў Бішкеку. Пасля шматгадовага застою Садружнасць як ніколі мае патрэбу ў рэфармаванні - аб гэтым не раз гаварыў Прэзідэнт Аляксандр Лукашэнка. СНД мае патрэбу ў адаптацыі да новых рэалій у эканоміцы, бяспецы і гуманітарнай сферы. Вынікі сённяшніх сустрэч у Палацы Незалежнасці - у Ілоны Красуцкай.
8 раніцы. Журналісты прэзідэнцкага пула ў Палацы Незалежнасці. Гэткі ранні час Аляксандр Лукашэнка прызначае для сустрэчы з кіраўнікамі ўрадавых дэлегацый ЕАЭС і СНД. Службе дзяржпратакола шмат разоў прыходзілася ўносіць карэктывы ў і без таго шчыльны прэзідэнцкі графік. Усё вытлумачальна. Менавіта ў палітычнай дыпламатыі хронаметраж гутаркі - лепшы паказчык важнасці мерапрыемства. Што ж, усё відавочна. Бо гэта была не толькі гутарка за агульным сталом, але і двухбаковыя сустрэчы тэт-а-тэт.
Сённяшнюю ўрадавую сустрэчу замест 11-ці можна назваць "клубам 10-ці". У зале ўрачыстых цырымоній няма ўкраінскага флага. У Мінску да апошняга чакалі дэлегацыю з Кіева. Але прадстаўнікі паўднёвай суседкі так і не прыляцелі. Апошнія тры гады афіцыйны Кіеў стрымана прымае ўдзел у ініцыятывах Садружнасці, праўда, на юбілейным саміце ў Бішкеку краіну ўсё ж прадстаўляў пасол. Відавочна, ва ўмовах палітычнай і эканамічнай турбулентнасці пляцоўку для дыялогу Украіна страчваць не мае намеру.
Зрэшты, інтэр'еры працоўнай рэзідэнцыі беларускага Прэзідэнта знаёмыя практычна ўсім прэм'ерам і віцэ-прэм'ерам. Цікаўны погляд выдае кіраўніка ўрада Казахстана і в. а. кабміна Кыргызстана. Гэта зразумела: на пасадзе яны лічаныя дні. Бадай, самай прагматычнай апынулася дэлегацыя Узбекістана. Для правядзення двухбаковых сустрэч прыбылі яшчэ ў сераду. На чале з віцэ-прэм'ерам. У яго калегі кіраўніка ўрада зараз хапае спраў унутры краіны, гэта звязана з будучымі выбарамі прэзідэнта Узбекістана. Усіх кіраўнікоў дэлегацый Аляксандр Лукашэнка вітае асабіста. Відаць, у беларускага Прэзідэнта добры настрой. Літаральна пару секунд для пратакольнага фота - і наперадзе паўтарачасовыя перамовы.
У Малой зале перамоў усмешкі пры сустрэчы змяняюць сур'ёзныя выразы твараў. Але тым і каштоўная постсавецкая інтэграцыя, пабудаваная на асабістым шматгадовым сяброўстве кіраўнікоў дзяржаў. Калі можна адкрыта, на роўных з партнёрамі, гаварыць аб праблемах аб'яднанняў. Далейшы лёс СНД кіраўнікі дзяржаў "клуба 11-ці" падрабязна абмяркоўвалі на нядаўнім саміце ў Бішкеку. Тады прынялі рашэнне аб адаптацыі дзейнасці Садружнасці да сучасных рэалій. Па сутнасці, прэзідэнты разгрузілі сваіх прэм'ераў ад вырашэння дробных і бягучых пытанняў. Цяперашні парадак пасяджэння на ўзроўні кіраўнікоў урадаў таму поўнае пацверджанне. Ніякай руціны. 90% пытанняў - эканамічныя. Пазіцыя Мінска адназначная: Садружнасці быць, але тэма мадэрнізацыі не закрытая. А ў кантэксце еўразійскай інтэграцыі Мінск, як і раней, настойвае на ўхіленні бар'ераў і абмежаванняў ва ўзаемным гандлі.
Старшыня ЕЭК Тыгран Саркісян напярэдадні "двайнога саміту" ў Палацы Незалежнасці здзейсніў турнэ па ўсіх краінах еўразійскай пяцёркі. Сёння аб'явілі: сумесна з урадамі прарыў у гэтым дачыненні павінен зрабіць новы дакумент - так сказаць, еўразійская інтэграцыя з белага ліста.
Незакрытымі застаюцца яшчэ некалькі пытанняў. Рамонт "еўразійскага дома" - удасканаленне пагаднення аб зоне свабоднага гандлю - і "гульня ў адны вароты" - аднабаковая абарона рынку ў дачыненні трэціх краін. Тэму ўзгодненай прамысловай палітыкі Беларусь паднімае рэгулярна. Адзіны дакладны шлях для ператварэння "пяцёркі" ў цэнтр эканамічнай сілы - развіццё магутнай вытворчай базы на аснове кааперацыі. У тэорыі з гэтым згодны ўсе, а на практыцы - воз і цяпер там.
Канцэпцыя стварэння адзінага энергетычнага рынку. Формула: адзіныя цэны на электраэнергію і энерганосьбіты. Пры складанні будучых паліўных балансаў ужо сёння неабходна пралічваць уключэнне ў сетку Беларускай атамнай станцыі. 2025-ы год… Гэткая аддаленая перспектыва агульнага рынку ў ЕАЭС Беларусь відавочна не задавольвае.
Алена Сямак, афіцыйны кансультант ЕЭК па праблемах інтэграцыйных тэндэнцый на постсавецкай прасторы: "Зараз задзейнічана вельмі шмат энергазахавальных тэхналогій. І РБ тут на першым месцы. У нас мадэрнізаваная сістэма. Размова аб тым, каб паспрабаваць пабудаваць такую сістэму адзінага энергетычнага рынку, якая б уключала не толькі вытворчасць электраэнергіі на аснове ўжо існуючых традыцыйных відаў паліва, але і ўключыць сюды альтэрнатыўныя крыніцы энергіі, і тут РБ на даволі перадавых пазіцыях".
Садружнасці - 25. І гэта гістарычны сімвалізм. Практычна і сама СНД, і ўваходзячыя ў яго суверэнныя дзяржавы з'явіліся на свет адначасова. Праз гады экспертная супольнасць прызнае: гэта быў ледзь ці не лепшы сцэнарый. А спачатку ў тое, што СНД прыгатаванае доўгае жыццё, верылі нешматлікія. Але менавіта на яго падмурку ўзніклі больш цесныя аб'яднанні - такія, як АДКБ і Еўразійскі эканамічны саюз. Так што, насуперак сусветным тэндэнцыям на змену геапалітычным падзяляльным лініям ізноў прыходзіць імкненне быць разам.
Роўна пяць гадоў таму некалькі постсавецкіх дзяржаў падпісалі Дамову аб зоне свабоднага гандлю. Сёння ў ёй удзельнічаюць 9 з 11 уваходзячых у Садружнасць краін. Ці жывая дамова дагэтуль? І ці прыносіць эканамічны эфект? Зразумела, час не стаіць на месцы, і сякіх-такіх рэчаў у ім не адбілі. Напрыклад, няма электроннага гандлю. Не атрымалася ў свой час прапісаць і выразную свабоду транзіту.
У апошнія гады Беларусь двойчы запар старшынствавала ў СНД, у тым ліку, замест паўднёвай суседкі. Сёлета права за Кыргызстанам. Тым не менш, менавіта Мінск па-ранейшаму мянуюць нефармальнай сталіцай СНД. Тут не толькі размешчаная штаб-кватэра арганізацыі, горад стаў перагаворнай пляцоўкай у рамках Садружнасці і не толькі. За апошні тыдзень у стужках інфармагенцтваў пад геатэгам "Мінск" суседнічаюць "ЕС", "ААН", "Україна" - перамовы кантактнай групы. ЕАЭС і СНД яшчэ трэба будзе наладзіць трывалы дыялог з АБСЕ, ЕС, ААН і Шанхайскай арганізацыяй супрацоўніцтва. Ну, а самы блізкі іспыт: практычная інтэрпрэтацыя тэзіса - удасканаленне двух інтэграцыйных аб'яднанняў. Здаваць яго прэзідэнтам прыйдзецца прэм'ерам. Ужо вядома - старшынства ў СНД у наступным годзе пераходзіць Расіі. Сустрэча запланаваная на снежань 2017-га ў Маскве.
