Навіна, якая сёння ўсхвалявала ўсю медыяпрастору Беларусі. Следчы камітэт узбудзіў крымінальную справу аб неправамерным доступе да інфармацыі Беларускага тэлеграфнага агенцтва. Матэрыялы праверкі праводзіла МУС. Падставай стала паведамленне БелТА аб збоях да платнай падпіскі паслуг. Афіцыйныя кліенты сталі звяртацца са скаргамі аб немагчымым доступе ў сістэму пад сваімі паролямі. Як высветлілася, на працягу двух гадоў без ведама і згоды агенцтва ўчынена больш за 15 тысяч несанкцыянаваных падключэнняў да інфармацыі. Да супрацьпраўнай дзейнасці маюць дачыненне службовыя асобы інтэрнэт-парталаў - БелаПАН і TUT.BY. Некаторыя супрацоўнікі рэсурсаў на пастаяннай аснове атрымлівалі неправамерны доступ да ўсіх навін, якія журналісты здабывалі ў "палях". У выніку Беларускаму тэлеграфнаму агенцтву нанесены істотны ўрон, у тым ліку размова ідзе аб падрыве дзелавой рэпутацыі. Нашы карэспандэнты разбіраліся ў сітуацыі.
Гэта даўняя савецкая класіка пад назвай "песня журналіста". І страшэнны ўдар ад гэтай класікі ў прамым сэнсе слова сёння прыпаў па некаторых рэсурсах Байнета. Пасля гэтага на горла ўласным песням ім самім, мабыць, прыйдзецца наступіць. Згодна з версіяй праваахоўнікаў, уся справа ў тым, што гэтыя людзі крыху забылі, што такое навіны.
А навіны - гэта інтэлектуальны прадукт, яго вытворчасць (у рамках закона, вядома), вельмі працазатратная справа. Просты прыклад: на Астравецкай АЭС збіраюць прэс-канферэнцыю, каб распавесці аб прамежкавых выніках вялікай будоўлі. З Мінска выязджаюць журналіст і фатограф тэлеграфнага агенцтва БелТА. Цэлы дзень працы літаральна дзеля тых самых некалькіх радкоў. І вось, нарэшце, уладальнікі падпіскі на навінавую стужку першымі атрымліваюць інфармацыю з самых першых рук. Зараз легальныя падпісчыкі могуць выкарыстаць факты ў сваіх інфармацыйных матэрыялах. Вядома, са спасылкай. Але вось некаторыя калегі, мабыць навучыліся вельмі добра эканоміць сілы на чужой працы. Некалькі гадзін таму ў нашым распараджэнні апынуўся запіс размовы паміж галоўным рэдактарам партала TUT.BY Марынай Золатавай і рэдактарам гэтага ж партала Ганнай Калтыгінай. Гэты матэрыял на дадзены момант расстаўляе ўсе кропкі над "і" ў самай рэзананснай навіне сённяшняга дня.
Навошта ехаць за сотні кіламетраў, калі можна скарыстацца знойдзеным паролем і вельмі нават аператыўна выдаць тую ж інфармацыю? Часам да яе апублікавання на асноўным сайце БелТА. Далей ланцужок просты: хто першы апублікаваў, той і больш папулярны ў глабальнай Сетцы. А інтэрнэт-статыстыка - выдатны аргумент пры размове з рэкламадаўцамі, якія ў выніку плацяць не першакрыніцы, а тым, хто проста хутка крадзе навіны. Вось так і выглядае манетызацыя чужога інтэлектуальнага прадукту. Падрабязнасці агучыў Следчы камітэт.
Сяргей Кабаковіч, начальнік аддзела інфармацыі і сувязі з грамадскасцю цэнтральнага апарата Следчага камітэта Беларусі: "У выніку ўчыненага злачынства РУП "БелТА" прычынены істотны ўрон, які выявіўся ў неправамерным завалоданні і выкарыстанні абароненай ад старонняга доступу інфармацыі, а таксама падрыве дзелавой рэпутацыі прадпрыемства. Да гэтай супрацьпраўнай дзейнасці маюць дачыненне службовыя асобы Выдавецкага дома "Беларуская навука", ЗАТ "БелаПАН", ТАА "ТУТ БАЙ МЕДЫЯ". Сёння па падазрэнні ва ўчыненні злачынства затрыманы Марына Золатава, Ганна Калтыгіна, Таццяна Каравянкова".
Праверка МУС выявіла шматлікія факты неправамернага доступу да камп'ютарнай інфармацыі. За два апошнія гады – больш за 15 тысяч несанкцыянаваных падключэнняў. Хто і як гэтым займаўся - справа другая. Сам факт абурае. На пытанне, чаму з БелТА не звязаліся з тым жа TUT.BY або БелаПАНам, кіраўнік тэлеграфнага агенцтва адказала вельмі ясна (відэа).
Зацікаўленыя асобы адразу і з задавальненнем пацягнулі прэцэдэнт у палітычную плоскасць. Але гэты вектар інфармацыйнага ланцужка абсёк сам заснавальнік і суўладальнік інтэрнэт-рэсурсу TUT.BY. Юрый Зісер, паводле яго слоў, таксама быў не ў курсе падзей. Ну што такое 612 рублёў за месяц за легальную падпіску для такога гіганта? У аператыўна апублікаваным відэа растлумачыў, што факт крадзяжу, калі і прысутнічаў, быў з'явай прыватнай, а не грамадскай (у рамках партала).
Асабістая або не, але ўдар па рэпутацыі значны. Прычым не першы. У прыватнасці, TUT.BY ўжо лавілі на прыбытках ад чужога кантэнту. Прынамсі, аб гэтым паведамляе Інтэрнэт, які, як мы ведаем, памятае ўсё. Яшчэ дзевяць гадоў таму трывогу пачаў біць "Інтэрфакс-Захад". Скончылася тым, што гэты інфармацыйны гігант проста забараніў беларускаму парталу перадрукоўваць навіны. І да сучасных версій асобных інтэрнэт-выданняў законы сусветнай практыкі пакуль не дакаціліся.
У спрэчкі аб тым, як у сучасных умовах быць гаспадаром свайму слову, уступілі і ў Заходняй Еўропе. Там адпаведны камітэт Еўрапарламента прыняў праект аб сеткавым аўтарскім праве. І калі дэпутаты прагаласуюць супраць, праславяцца як піраты. Але калі ўсё ж за, то Google, YouTube і іншыя вялікія гульцы будуць абавязаныя за свае грошы спыняць разбіранне на цытаты. Мільёны катоў, дурных офісных жартаў, але таксама і навіны будзе немагчыма закінуць усяму спісу знаёмых з каментарыем: "Прыкінь!" Сі-Эн-Эн апісала жах становішча так: "Еўропа хоча прымусіць Google плаціць за навіны..." Нам бы інфармацыйныя парталы гэтаму навучыць.
