У ліку соцень дзяржаў, дзе сёння ўшаноўвалі памяць ахвяр гэтай страшнай трагедыі, - і наша краіна. Беларусь сёння не проста ўспомніла, яна сведчыла аб уласнай гісторыі. Дзень памяці халакоста - у афіцыйных мерапрыемствах і ў асабістых гісторыях убачыла Наталля Бардзілоўская.
Ганна Франк - нараджэнка Германіі, яўрэйская дзяўчынка, якая ў саракавых прымудралася не адзін год хавацца ад нацысцкага тэрору. Мабыць, самая сусветна вядомая вязніца халакоста марыла выжыць, вяла дзённік. Краху фашызму не дачакалася. Затое яе запісы сталі асновай сусветнага бестселера, перакладзенага на шматлікія мовы. Да чарговай гадавіны халакоста "Дзённікі Ганны Франк" прыехалі ў Мінск. Выстава для беларусаў - па старонках відавочцы.
Барыс Герстэн, старшыня Саюза беларускіх яўрэйскіх грамадскіх аб'яднанняў і суполак: "Час сцірае многія рэчы, застаюцца сімвалы - Аўшвіц-канцлагер... Але ж у кожным беларускім мястэчку быў свой аўшвіц".
Шэсць запаленых свечак як памяць аб шасці мільёнах загінуўшых. Хоць увесь свет успамінае сёння халакост, у Беларусі гэта дата асаблівы выпадак. Беларусы і яўрэі гістарычна разам.
Якаў Аўраамі, Часовы павераны ў справах Ізраіля ў Беларусі: "У нас з беларусамі ёсць агульная гісторыя. Мы блізкія тым, што пакутавалі разам, дзялілі адно гора на дваіх - гэта не забываецца і шануецца вельмі дорага".
На ўзроўні дзвюх дзяржаў - Беларусі і Ізраіля - цырымонія ў Музеі Вялікай Айчыннай вайны. Традыцыю Міністэрства замежных спраў Беларусі і Пасольства дзяржавы Ізраіль - традыцыю шанавання халакоста падтрымалі дыпмісіі больш як 60 краін. Афіцыйна зачытана словы вітання і салідарнасці ад Арганізацыі Аб'яднаных Нацый. 12 гадоў таму менавіта ААН зацвердзіла дзень 27 студзеня як Міжнародны дзень памяці ахвяр халакоста. У памяць аб вызваленні Асвенцыма ў 1945 годзе. І самі вязні - тут, у зале, і праведнікі народаў свету - беларусы, якія часам пад пагрозай уласнага жыцця ратавалі яўрэяў ад расправы. Сёння праведнікаў-беларусаў стала на тры больш: да 600 імён выратавальнікаў - мінчанка Надзея Кухаронак і муж і жонка Маліноўскія з Баранавіч.
Гравіроўка на медалях праведнікаў: "Той, хто выратаваў адзіную душу, выратаваў цэлы свет". Іх уладальнікаў становіцца менш і менш. Рарытэты - яны папаўняюць калекцыі - хатнія і музейныя. Адзін з захавальнікаў памяці аб вайне і халакосце - Музей гісторыі Вялікай Айчыннай вайны.
Слова "халакост" тут гучыць штодня, экскурсія па залах нумар 6 і нумар 7 музея - быццам вяртанне ў пачатак 40-ых 20-га стагоддзя. Сапраўднымі рэліквіямі - асабістымі рэчамі, пакінутымі ад вязняў, фатаграфіямі, дакументамі - экспазіцыя расказвае аб гадах нямецкай акупацыі на нашых землях, аб фабрыках смерці, якіх у Беларусі налічвалася больш як 300, аб вязнях гета і канцлагераў.
Больш як 800 яўрэяў знішчаныя на тэрыторыі Беларусі. У іх ліку не толькі беларусы і яўрэі акупіраванай часткі СССР - з верасня 1941 года ў гета і канцлагеры на нашых тэрыторыях сталі дэпартавацца людзі з Германіі, Аўстрыі, Чэхіі. Трасцянец, Дулаг, Азарычы, Шталаг. Адны з самых гучных, масавых і неаднаразовых кар у мінскім гета - на месцы сённяшняга мемарыяла-комплексу "Яма". Дарэчы, менавіта тут у 1947 вырас першы ў СССР абеліск загінуўшым яўрэям. Можа, у мастацкай частцы ён выглядае больш сціпла за сучасныя канцэптуальныя манументы. Зроблены амаль уручную адразу пасля вайны сведкамі трагедыі, пакінутымі ў жывых, усё-такі ён і па сённяшні дзень з непаўторнай сілай гаворыць аб халакосце.
