Санкцыянаваная ўладай акцыя пратэсту, якая прайшла ў Мінску 15 сакавіка, суправаджалася непадпарадкаваннем законным патрабаванням супрацоўнікаў міліцыі і грубым парушэннем закона аб масавых мерапрыемствах з боку асобных груп людзей у чорных масках, якія паспрабавалі ўзначаліць гэтае шэсце. Варта адзначыць: паводле закона многіх краін, само з'яўленне на масавых мерапрыемствах у адзенні, якое хавае знешнасць і не дазваляе ідэнтыфікаваць асобу, з'яўляецца найгрубейшым парушэннем і аўтаматычна цягне за сабою адказнасць аж да крымінальнай. Беларусь у гэтай сусветнай практыцы не выключэнне. Менавіта таму супрацоўнікі міліцыі неаднаразова заклікалі асобных удзельнікаў учорашняй акцыі зняць маскі альбо пакінуць масавае мерапрыемства. Патрабаванням праваахоўнікаў яны не падпарадкаваліся і былі затрыманыя. У дачыненні да парушальнікаў закона ўлада настроеная рашуча, і гэта варта ўлічваць арганізатарам, якія, падобна, пераблыталі ветласць са слабасцю.
15сакавіка ў Магілёве, Гродне і Мінску прайшлі акцыі пратэсту. А прычынай да іх чарговы раз, як аб’явілі арганізатары, паслужыў Дэкрэт №3. У Магілёве выйшлі да 300 чалавек, у Гродне - да 450, у сталіцы - да паўтары тысячы чалавек. Пры гэтым варта ўлічваць, што гэта разам з удзельнікамі, журналістамі, праваахоўнікамі і разявакамі. Арганізатары і іх інфармацыйнае забеспячэнне відавочна разлічвалі на штосьці большае. Радыё "Свабода" нават запусціла ў паветра дрон, каб паказаць усяму свету тысячы і мільёны пратэстуючых. Колькі іх было насамрэч - усе бачылі ў прамым эфіры.
Зараз рашэннем Прэзідэнта дзеянне дэкрэта прыпынена. Было шмат скарг ад людзей, і ўлады наводзяць парадак з практыкай яго прымянення. На нарадзе па актуальных пытаннях развіцця краіны Прэзідэнт даручыў мясцовым уладам сустракацца з людзьмі, выслухваць, аператыўна вырашаць складаныя сітуацыі.
Урэшце, гэта грамадзяне нашай краіны, якія шукаюць рашэнні сваіх праблем. І дзяржава цалкам памяркоўна да таго, што людзі самавыяўляюцца, нават без паложанага па законе дазволу мясцовых улад. Напрыклад, у Магілёве вулічная акцыя не была санкцыянаванай. Тым не менш, да прысутных выйшаў дэпутат Ігар Марзалюк.
Персоны, якія спрабуюць набіцца ў лідары пратэсту, вырывалі ў Марзалюка гучнагаварыцель, пхалі, не давалі сказаць ні слова. Але Магілёў - гэта родны горад парламентарыя, і, як толькі ён пачаў гаварыць з людзьмі напрамую, лёгка знайшоў агульную мову са сваімі выбаршчыкамі. Нават па такіх вострых пытаннях, як Дэкрэт №3, зарплаты, пенсіі.
Гродна. Тут акцыя таксама не была санкцыянаванай. Тут таксама сабраліся абмяркоўваць Дэкрэт №3. Але ў адрозненне ад Магілёва, тут пратэст паспрабавала ўзначаліць група актывістаў, якія нават не з'яўляюцца мясцовымі жыхарамі. Такія "мабільныя брыгады агітатараў" зараз з'яўляюцца то тут, то там. Вось і ў Гродна яны прыехалі не вырашаць праблемы людзей, а наладзіць палітычнае шоу. Калі прадстаўніца выканкама выйшла да людзей і запрасіла прайсці ў будынак, каб абмеркаваць пытанні, якія іх хвалююць, з мэрам, яе шчыльна атачыў тузін такіх актывістаў.
Актывісты ўзялі чыноўніцу ў шчыльнае кольца і сталі выкрыкваць лозунгі, якія не адносяцца ні да дэкрэта, ні да праблем рэгіёна. Таму большасць прысутных нават не пачула, што іх запрашаюць на сустрэчу да мэра. Было зроблена ўсё, каб сарваць гутарку людзей з уладай. На месцы таксама высветлілася, што іх мала цікавіць Дэкрэт №3.
Узнікае цалкам слушнае пытанне: калі людзей клічуць пратэставаць супраць Дэкрэта №3, а на мітынгах гавораць, што дэкрэт іх не хвалюе, то навошта збіраюцца наогул?
Гэта Мінск. Тут акцыя была санкцыянаваная Мінгарвыканкамам. Падставай сабрацца заявілі той жа Дэкрэт №3. А вось склад удзельнікаў выклікае, мякка кажучы, здзіўленне. Тут чамусьці сабралі людзей у масках. Анархістаў. На дазволенай вулічнай акцыі яны чамусьці хаваюць свае твары. Між тым, закон аб масавых мерапрыемствах у гэтым дачыненні адназначны: гэта забаронена!
Падчас правядзення збору, мітынгу, вулічнага шэсця, дэманстрацыі або пікетавання іх арганізатарам і ўдзельнікам забараняецца:
- дзейнічаць метадамі, якія ствараюць пагрозу грамадскай бяспецы, жыццю і здароўю ўдзельнікаў пазначаных мерапрыемстваў або іншых асоб, альбо хаваць свае твары, у тым ліку з выкарыстаннем масак, іншых прадметаў і (або) сродкаў для цяжкасці ўсталявання іх асобы.
Яшчэ ў самым пачатку мітынгу да групы людзей у масках падышлі супрацоўнікі міліцыі. Яны папярэдзілі, што ўдзельнічаць у масавых мерапрыемствах з закрытымі тварамі процізаконна. Яны альбо павінны пакінуць мерапрыемства, альбо будуць прыцягнутыя да адміністрацыйнай адказнасці.
Людзі ў масках законнаму патрабаванню супрацоўнікаў міліцыі не падпарадкаваліся. Засталіся на месцы пры поўным папушчальніцтве арганізатараў мітынгу, стукалі ў барабаны, выкрыквалі анархісцкія лозунгі. Гэтыя дзеянні падпадаюць пад артыкул Кодэкса аб адміністрацыйных правапарушэннях.
Цытата: "Непадпарадкаванне законнаму распараджэнню або патрабаванню службовай асобы дзяржаўнага органа падчас выканання ёю службовых паўнамоцтваў асобам, не падпарадкаваным ёй па службе, мае вынікам накладанне штрафу ў памеры ад 20 да 50 базавых велічынь або адміністрацыйны арышт".
Калі акцыя завяршылася, людзі ў масках паспрабавалі схавацца ў грамадскім транспарце. Але былі затрыманыя супрацоўнікамі міліцыі.
Георгій Еўчар, афіцыйны прадстаўнік МУС Беларусі: "Падчас акцыі асобныя грамадзяне груба парушылі закон аб масавых мерапрыемствах, які забараняе хаваць твары пад маскамі. Супрацоўнікі міліцыі папярэджвалі аб супрацьпраўнасці дзеянняў, аднак маладыя людзі праігнаравалі законныя патрабаванні супрацоўнікаў міліцыі альбо зняць маскі, альбо пакінуць мерапрыемства і працягнулі ўдзел у мерапрыемстве ў масках. З мэтай устанаўлення асобы, а таксама магчымага дачынення да іншых правапарушэнняў было прынята рашэнне аб затрыманні. Затрыманне праводзілася ў грамадскім транспарце, бо была верагоднасць таго, што правапарушальнікі могуць схавацца. Падчас затрыманняў грамадзяне аказалі супраціўленне супрацоўнікам міліцыі, адзін з іх атрымаў траўмы і зараз знаходзіцца на лячэнні ў шпіталі. За парушэнне закона аб масавых мерапрыемствах было затрымана некалькі дзясяткаў чалавек. Зараз іх дзеянням даецца прававая ацэнка".
Пад маскамі хавалі твары, а вось што хавалася ў кішэнях тых, хто далучыўся да мірнай акцыі. Падчас агляду затрыманых праваахоўнікі ліквідавалі нямала цікавых рэчаў.
Аказваючы супраціўленне, анархісты да крыві разбілі галаву супрацоўніку праваахоўных органаў. Яму запатрабавалася тэрміновая медыцынская дапамога. Зараз ён знаходзіцца ў бальніцы.
Відавочна, што нанясенне калецтваў супрацоўніку міліцыі падчас выканання не мае ніякага дачынення да пратэстаў супраць Дэкрэта № 3. Як і лозунгі, якія гучаць на мітынгах. Як і флагі, якія раздзімаюцца над удзельнікамі. Людзей на мітынгі клічуць дзеля чаго хочаш, але толькі не абараняць іх інтарэсы. Пакажыце хоць аднаго чалавека з мітынга, чые правы былі абароненыя пад чорна-чырвонымі флагамі?
Там, дзе чорна-чырвоныя флагі, дзе стукаюць барабаны, дзе за маскамі схаваныя твары - там заўсёды культывуецца канфлікт і супрацьстаянне. Калі людзі ў масках кідаюць кактэйлі Молатава ў акно банка, змешчанага на першым паверсе жылога дома, можа здарыцца самае страшнае. Калі іх не спыніць сілай закону.
Так, у Магілёве быў затрыманы актывіст апазіцыі, нехта Буйніцкі. У 2013 годзе ў Кіеве ён працаваў у так званай ІТ-палатцы, якая забяспечвала прапагандысцкае суправаджэнне Майдана.
Гэта выдатна разумеюць і на Захадзе. У заканадаўствах дзяржаў ЕС і ЗША выразна прапісаная мяжа, пяройдучы якую дэманстранты абавязкова адчуюць на сабе шырокі набор спецсродкаў - ад дубінак і святлошумавых гранат да слёзатачывага газу і вадамётаў. Перад удзельнікамі і арганізатарамі масавых акцый там ставяць тры ўмовы.
Першая і самая відавочная - ніякага гвалту і заклікаў да яго. Выяўляць сваю пазіцыю трэба максімальна карэктна. Любое недружалюбнае дзеянне на адрас вартавых парадку ўспрымаецца як нападзенне на праваахоўніка і цягне за сабою выкарыстанне спецсродкаў і разгон акцыі. Пры гэтым еўрапейская паліцыя ў такіх выпадках не працуе кропкава - "пад раздачу" трапляюць і хуліганы, і мірныя дэманстранты.
Другая ўмова - дакладнае выконванне інструкцый паліцэйскіх і маршруту шэсця. Непадпарадкаванне або адхіленне ад загадзя запланаванага шляху мае вынікам аператыўнае ўмяшанне і вялізныя штрафы для арганізатараў. Прыкладаў - шмат. Ад штогадовых акцый нацыяналістаў у Варшаве, якія заўсёды выходзяць з-пад кантролю арганізатараў і завяршаюцца бойкамі з паліцыяй, да нядаўніх сутыкненняў у галандскім Ратэрдаме, дзе ў цэнтры горада пратэстантаў разганяла конная паліцыя пры падтрымцы вадамётаў.
Дарэчы, мітынгі, забастоўкі і масавыя шэсці ў Еўропе і шматлікіх амерыканскіх штатах трэба ўзгадняць. Да прыкладу, нямецкае заканадаўства дазваляе стыхійныя зборы без апавяшчэння ўлад. Але калі будзе даказана, што "стыхійны" мітынг быў спланаваны загадзя - яго маюць права спыніць. У Францыі ж законы і зусім раздзяляюць паняцці "дэманстрацыя" і "зборышча". Дэманстрацыі праводзяцца толькі пасля апавяшчэння ўлад. Усе астатнія выступленні лічацца зборышчамі, якія паліцыя па законе мае права разганяць. У пачатку лютага мясцовыя вартавыя парадку скарысталіся гэтым правам для спынення акцый супраць паліцэйскай самаўпраўнасці.
І, нарэшце, трэцяя ўмова - ніякіх масак, шалікаў, балаклав і іншых прадметаў, якія хаваюць твар. За парушэнне гэтага правіла прадугледжаныя суровыя санкцыі. У Іспаніі - штрафы да 30 тысяч еўра, у Канадзе - турэмны тэрмін да 10 гадоў. Логіка ўлад тут зразумелая. Чалавека ў масцы складана апазнаць, калі ён учыніць правапарушэнне. Таму ў ЕС, ЗША і Канадзе на ўдзельнікаў шэсцяў, асабліва анархістаў, нацыяналістаў, антыглабалістаў, складаюцца падрабязныя дасье. Таму як радыкалы - правыя альбо левыя - часта маюць дачыненне да іншых злачынстваў - узброеных нападзенняў, рабаванняў, тэрактаў.
У плане абароны правоў грамадзян ад замахаў груп радыкалаў рознага толку Беларусь знаходзіцца ў трэндзе разам з самымі развітымі дзяржавамі. Улада будзе дзейнічаць рашуча ў дачыненні парушальнікаў закону аб масавых мерапрыемствах і Адміністрацыйнага кодэкса. А арганізатарам не варта блытаць ветлівасць са слабасцю.
