Увесь тыдзень беларусы сачылі за новымі падрабязнасцямі вакол трагедыі ў гандлёвым цэнтры "Еўропа". А яшчэ больш дакладна, за адказамі на пытанні - хто, як і, галоўнае, чаму? На тыдні сваякі, знаёмыя і ўсе, каго гэтая гісторыя пакінула неабыякавым, развіталіся з Аленай Александронец, якая загінула падчас нападзення. Для падлетка з бензапілой яна стала выпадковай ахвярай. Для родных Алены - гэта сямейная катастрофа. Для грамадства - шок. І што ж, адказы на пытанні: хто - ведаем - 17-гадовы Уладзіслаў Казакевіч, як - таксама вядома. Прычым у дэталях. Але вось чаму? У спробе наблізіцца да адказу наш карэспандэнт пачуў усіх: сведак, праваахоўнікаў, псіхатэрапеўтаў і бацьку падазронага. Рэпартаж Юрыя Шаўчука.
У гэтым сюжэце мы не будзем успамінаць падрабязнасці таго жудаснага нападзення на гандлёвы цэнтр "Новая Еўропа". Мы паспрабуем разабрацца ў прычынах і з боку зірнуць на тое, што адбылося. Што падштурхнула або што стала прычынай, што звычайны падлетак узяў у рукі бензапілу, сякеру і адправіўся забіваць людзей.
Па-першае, што стала вядома, масавае забойства людзей падазроны спланаваў ужо даўно. Аб гэтым гаварылі і яго стрыманыя паводзіны, з якімі ён забіваў людзей: без крыкаў і лішніх рухаў, нібы ў камп'ютарнай гульні. Як высветлілася, у пачатку месяца ён нават жадаў рэалізаваць жудасны план у сваім інстытуце. Але тады людзей выратавала выпадковасць. Паводле непацверджанай інфармацыі, не завялася бензапіла. І што цікава, бензапіла - як прылада і сродак для рэалізацыі зверскіх планаў - не выпадковы выбар.
І не больш за тое, сцвярджае Андрэй Мяцельскі. Ні фільм жахаў, ні камп'ютарная гульня не здольныя парушыць псіхіку чалавека і падштурхнуць на забойства. Наадварот, у некаторых выпадках камп'ютарная стралялка нават дапамагае людзям выліваць сваю адмоўную энергію ў віртуальнай прасторы. Тады што ж магло з'явіцца прычынай?
Казакевіч Уладзіслаў - студэнт сталічнай камерцыйнай ВНУ. Раней праблем з законам малады чалавек не меў. Ёсць бацькі, сястра, але жыў хлопец асобна ў сваёй кватэры. У маці з бацькам адносіны злёгку напружаныя, таму, па сутнасці, выхаваннем дзіцяці яны не займаліся. Галава сям'і жыве ў доме, які атрымаў у спадчыну. Маці і сястра з'ехалі на ПМЖ за мяжу. Магчымыя праблемы ў сям'і Уладзіслава - адна з верагодных прычын таго, што адбылося.
Валянцін Казакевіч, бацька Уладзіслава Казакевіча: "Хлопец выдатны, залатое дзіця, ніхто на яго не скардзіўся, ён усім дапамагаў, ён рос і расце ў выдатных умовах. У яго была і ўвага, і матэрыяльнае становішча з боку бацькоў, бабуль і дзядуляў".
Гэта інтэрв'ю з бацькам Уладзіслава Казакевіча. Праўда, у двор мужчына нас не пусціў, і сам таксама не выйшаў. Аднак у тэлефоннай гутарцы мы ўсё-такі пачулі пункт гледжання бацькі наконт таго, што здарылася.
Валянцін Казакевіч, бацька Уладзіслава Казакевіча: "Ён камплексаваў з-за сваёй знешнасці. У яго з'явіліся вугры, прэпараты, якія яму прызначалі ўрачы з 2015 года, не дапамагалі. У ліпені быў прызначаны прэпарат "Раакутан", ад якога моцныя пабочныя эфекты, змяненні псіхікі".
І вось другі фактар - паводле медыцынскіх сведчанняў, прэпарат "Раакутан" і праўда можа выклікаць турботу, дэпрэсію, трывогу або нават агрэсію. Але ці можа ён стаць прычынай ярка выяўленага псіхозу, які выкліча ў чалавека маніякальныя настроі? Канкрэтна адказаць на гэтае пытанне нам не змаглі нават фармацэўты. Але, так або інакш, гэты прэпарат хлопец пачаў прымаць толькі гэтым летам, а два гады таму Уладзіслаў ужо праходзіў лячэнне ў псіхіятрычным дыспансеры. Аднак гэта не перашкодзіла яму паступіць у інстытут. Даведку, дзе гаворыцца, што абітурыент Казакевіч абсалютна здаровы, паказаў рэктар ВНУ.
Андрэй Мяцельскі, псіхатэрапеўт: "Па вопыце ведаю, калі там ставілі дыягназ псіхапатычны, наўрад ці яго маглі зняць з уліку. Гэта так хутка не робіцца. Гэта значыць, хутчэй, не рэцыдыў, а, наадварот, працяг або нават пачатак. Можа, там ставілі расстройства, якое развілася ў псіхапатычнае парушэнне".
Падчас нападзення адна жанчына загінула, яшчэ дзве атрымалі траўмы. А зараз пагаворым пра тое, дзе ў гэты момант была ахова гандлёвага цэнтра, ці магла яна аказаць супраціўленне чалавеку з бензапілой і сякерай? Бо, па сутнасці, у беларускіх сек'юрыці трохі іншыя абавязкі. Злавіць зладзюжку, супакоіць дэбашыра, паглядзець за павільёнам без гаспадара - бадай, гэта ўсё, чым займаюцца ахоўнікі ў магазінах. Паводле аб'ектыўных прычын, чалавек з электрашокерам не зможа аказаць годнага супраціўлення ўзброенаму злачынцу.
Ігар Шавялёў, старшыня праўлення грамадскай арганізацыі "Права на зброю": "Ахова павінна быць узброеная, павінны быць сістэма гарантавання бяспекі, сістэма эвакуацыі павінна быць. Але, апроч гэтага, не павінна быць забароны на праходжанне ўладальніка зброі на тэрыторыю".
На думку Ігара Шавялёва, туды, дзе ёсць узброеная ахова, ніхто не прыйдзе забіваць людзей, а калі і прыйдзе, то часцяком дастаткова некалькіх стрэлаў у паветра, каб злачынец адмовіўся ад сваіх планаў. Але не ўсё так проста! Дарэчы, поўны доступ да зброі нясе ў сабе яшчэ больш цяжкія наступствы. Прыкладаў у гісторыі дастаткова.
А з іншага боку, сярэднестатыстычны ахоўнік - гэта фізічна добра развіты хлопец, які трымаў у руках зброю максімум падчас тэрміновай службы. І яго погляд больш арыентаваны на дробных зладзюжак. Гэтакая праца ў зоне камфорту - ніхто не можа і выказаць здагадку, што ў эпіцэнтры ўвагі з'явіцца чалавек, напрыклад, з бензапілой. Але высновы зробленыя хутка. Ужо зараз шматлікія гандлёвыя цэнтры пасля трагедыі ў "Новай Еўропе" арганізавалі курсы павышэння кваліфікацыі для сваіх супрацоўнікаў аховы. Не выключана, што ў найбліжэйшы час падобная практыка стане абавязковай. Відавочна, пытанне з сек'юрыці трэба вырашаць комплексна. Не выключана, што нават на ўзроўні заканадаўцаў.
Аляксандр Шпакоўскі, дырэктар інфармацыйна-асветніцкай установы "Актуальная канцэпцыя": "Мы ўсё больш і больш уцягваемся ў той тып адносін, які з'яўляецца пануючым пасля распаду Савецкага Саюза. Гэта капіталістычныя адносіны, адносіны па прынцыпе "чалавек чалавеку воўк", калі герой нашага часу - гэта не чалавек, які імкнецца да дасягнення нейкіх мэт грамадскай карысці, гэта чалавек, што жыве для сябе, пры гэтым жыве заганна!".
І трэцяе … Аляксандр Шпакоўскі лічыць, што на барацьбу з падобнымі асобамі і становяцца такія, як Уладзіслаў Казакевіч. Парушаная псіхіка разам з юнацкім максімалізмам могуць прывесці да сумных наступстваў. Часцяком гэта закамплексаваныя людзі, якім не атрымалася дабіцца пэўных поспехаў. Перш яны проста супрацьпастаўляюць сябе соцыуму, а затым і зусім могуць усвядоміць, што ўсе людзі нікчэмныя, а я звышчалавек, а значыць, павінен навесці парадак у гэтым свеце.
Так або інакш, грамадства ўжо не можа ігнараваць выклікі сучаснага свету. Патрэбныя адэкватныя крокі ў сферы вартаснага выхавання падрастаючага пакалення. З кожнай гісторыі, хай і трагічнай, трэба рабіць свае высновы. Каму менавіта? Бацькам, выкладчыкам і псіхолагам у школах, дэрматолагам, фармацэўтам, дырэктарам гандлёвых цэнтраў, ахоўнікам... Гэты спіс можна працягваць бясконца.
І апошняе. Людзям трэба быць больш уважлівымі адно да аднаго. "Бо, магчыма, калі б мне хтосьці крыкнуў, што ідзе чалавек з сякерай, я паспела б уцячы, і гэтага ўсяго не здарылася б". Гэта словы адной з пацярпелых жанчын.
