Зараз да бяспекі ў рэгіянальным або нават, можна сказаць, кантынентальным кантэксце. У Варшаве на тыдні адбыўся саміт НАТА. Цікавы абмен кампліментамі паміж гаспадаром і госцем у асобе Украіны адбыўся напярэдадні. Маскоўскі праспект у Кіеве пераназвалі ў праспект Бандэры. У Польшчы яго лічаць ідэолагам валынскай разні, у якой загінулі да 100 000 палякаў. А на наступны дзень сенат Польшчы прыняў рэзалюцыю, якая прызнала валынскую разню генацыдам. І вось на такім фоне НАТА збіраецца ствараць адзіную сістэму бяспекі, праўда, чамусьці каля нашых меж.
Ключавым рашэннем саміта стала размяшчэнне ў Польшчы і Прыбалтыцы дадатковых чатырох батальёнаў, "якія змяняюцца на сталай аснове". З дапамогай гэтай казуістычнай фармулёўкі альянс, як ён сабе гэта ўяўляе, абышоў дамоўленасці аб ненарошчванні сіл ва ўсходнім кірунку, якія дзейнічалі раней.
Рэакцыю нашай краіны дыпламатычна, але цвёрда выказаў кіраўнік МЗС Уладзімір Макей: "Мы не прывітаем размяшчэнне дадатковых воінскіх кантынгентаў на тэрыторыі нашых суседніх краін. Мы можам зразумець логіку нашых партнёраў, чаму яны гэта прадпрымаюць, хоць не падтрымліваем гэтыя крокі. Мы не разглядаем гэта як прамую пагрозу нашай бяспецы. Мы разглядаем гэта як вызначаныя выклікі ў ваеннай сферы, на якія мы павінны таксама нейкім чынам адрэагаваць".
Тым самым мы адназначна, але без ажытацыі і агрэсіі далі зразумець партнёрам, што выдатна памятаем, як НАТА ўжо выкарыстаў двухсэнсоўнасць юрыдычных і дыпламатычных канструкцый, каб сказаць адно, а зрабіць зусім іншае.
Пра новы варшаўскі дагавор, які цалкам супярэчыць старому, - Глеб Лаўроў. У першыя дні снежня 89-га ў надвор'е пахмурнае, халоднае, ветранае на рэйдзе Мальты на борце лайнера "Максім Горкі" Міхаіл Гарбачоў і Джордж Буш-старэйшы правялі перамовы, якія, калі верыць заходняй гістарыяграфіі, завяршылі халодную вайну. Дакументаў там, аднак, падпісана не было. Але. 9 лютага 90-га ў халоднай заснежанай Маскве тагачасны дзяржсакратар ЗША і ўдзельнік таго мальтыйскага саміта Джэймс Бэйкер паабяцаў савецкаму лідару: "юрысдыкцыя НАТА не распаўсюдзіцца на ўсход ні на цалю". 10 лютага гэта ж пацвердзіў кіраўнік МЗС Германіі Ганс-Дытрых Геншэр. Як сёння адзначаюць заходнія эксперты, размова тады ішла толькі пра тэрыторыю былой ГДР. Але. Прафесар паліталогіі Кенцкага ўніверсітэта брытанец Рычард Саква піша: "Усе ўдзельнікі разумелі, што пашырэнне [НАТА] на тэрыторыю былога савецкага блока [Варшаўскага дагавора] неймавернае. З маральнага пункта погляду намер быў відавочным".
Зрэшты, відавочнае мае благую тэндэнцыю часта з'яўляцца заадно і неверагодным. І пасля распаду Саюза НАТА пашырэў на ўсход. Атлантычны альянс стаяў і за бамбардзіроўкамі еўрапейскай Югаславіі. Місія блока ў Афганістане працягваецца і зараз. А потым былі яшчэ і ПРА, і Лівія, і манеўры ля граніц. І гэтыя этапы вялікага шляху трансатлантычнага калоса - зусім не тое, што на захадзе мянуюць "топ-сікрэт". Наадварот, крок за крокам на ўсход, яны пералічаныя, напрыклад, на афіцыйным сайце НАТА ў праграмным артыкуле "Міфы і рэаліі" аналітыка Майкла Руле. Можна пацікавіцца, калі ёсць жаданне. А яшчэ пры жаданні ў гэтым жа тэксце можна знайсці наступны пасаж: "...пашырэнне НАТА, роўна як і пашырэнне ЕС, задумана як праект аб'яднання кантынента. І ў сілу гэтага ў яго няма канчатковага пункту ". Гэта значыць, як у песні: "Ёсць у рэвалюцыі пачатак..." Ну, і далей па тэксце.
А гэта ўжо не тое каб вельмі халодны, але дажджлівы ліпень 2016, нашы дні. У варшаўскім аэрапорце імя Шапена гучаць... барабаны вайны. Пры выключных мерах бяспекі - паўгорада паралізавана, частка вуліц перакрытая - лідары больш як дзясятка краін чэзнуць над парадкам дня. Афіцыйна там бюджэт, Афганістан, Ірак, ІДІЛ, бежанцы, праца з ЕС і крыху пра перамены на ўсходнім фронце. Неафіцыйна, але відавочна, што саміт закліканы чарговы раз распаўсюдзіць юрысдыкцыю НАТА далей, чым раней. Зусім не на адну цалю.
І зноў, як 27 гадоў таму, стратэгі альянсу падрыхтавалі сабе магчымасць сказаць у будучыні: нас не так зразумелі. Таму што, з аднаго боку, гаворка ідзе пра часовае размяшчэнне дадатковых сіл блока, якія парушаюць ранейшыя дамовы. Але. Гэтая часовая прысутнасць з гэтага часу ўжо сапраўды будзе сталай. І гэтак жа падпісаны паміж НАТА і Еўрасаюзам дакумент пра сумесныя высілкі ў барацьбе з экстрэмізмам, тэрарызмам і ў пытаннях міграцыі - гэта дакумент, па якім генералітэт альянсу атрымае, дакладней, ужо атрымаў, магчымасць кіраваць нацыянальнымі арміямі нават нейтральных дзяржаў ЕС. Пакуль толькі для рашэння агульнаеўрапейскіх надзённых гуманітарных задач. Але гэта пакуль... Мы ж пакуль памятаем, што ў пашырэння НАТА канчатковага пункту няма?
І вось у гэтай сітуацыі, калі нашы суседзі - Прыбалтыка і Польшча - ужо з'яўляюцца рэкардсменамі свайго блока па нарошчванні ваенных бюджэтаў (ад 10 да 60 працэнтаў летась), нам не застаецца нічога іншага, як заводзіць свой паланез. Проста каб не слухаць музыку, якая фонам іграе ў гэтыя дажджлівыя дні ў варшаўскім аэрапорце Шапена. Нам трэба быць сабою - Беларуссю, якая памятае сваё мінулае, каб у будучыні заставацца талерантным і паважаным партнёрам па дыялогу, без усякіх там пасярэднікаў. Нам трэба быць у поўным узбраенні, каб да нас, як ужо здаралася, прыходзілі дамаўляцца пра адвядзенне зброі. І нам трэба быць моцнымі, проста каб заставацца мірнымі. У свеце, дзе ёсць НАТА, так трэба.
