На міфатворчасці пастаянна пападаюцца нават аўтарытэтныя, здавалася б, крыніцы. Той жа CNN на тыдні быў абвінавачаны ў арганізацыі пастановачнага мітынгу ў цэнтры Лондана. Па задумцы журналістаў аўтарытэтнага тэлеканала, група людзей павінна была іграць ролю мусульман, якія прыйшлі ўшанаваць памяць апошняга тэракта ў брытанскай сталіцы. На кадрах, знятых відавочцамі "спектакля", відаць, як рэжысёры расстаўляюць людзей, паказваюць ім, як правільна трымаць плакаты. Аднак прадстаўнікі CNN абвінавачанні ў пастаноўцы мітынгу адхіляюць.
Наогул, большую частку навін можна аднесці да фейку, калі ў аснове ляжыць нейкая паўпраўда. Прычым сёння літаральна некалькі сімвалаў у сацсетках могуць пахіснуць акцыі сусветнага гіганта або прывесці да напружанасці паміж дзяржавамі.
На гэта прыходзіцца рэагаваць. У Германіі, напрыклад, дзяцей будуць вучыць распазнаваць "фейкавыя навіны". У федэральнай зямлі Мекленбург - Пярэдняя Памеранія з'явіцца новы прадмет, які дапаможа падлеткам арыентавацца ў інфармацыйнай прасторы.
Больш за тое, з фейкам у Еўропе спрабуюць змагацца на заканадаўчым узроўні. Нядаўна ўрад той жа Германіі падтрымаў законапраект аб увядзенні штрафаў для сацсетак за распальванне нянавісці і фейкавыя навіны.
Пакаранне далёка не мяккае. Памер выплат можа дасягаць 50-ці мільёнаў еўра. Персанальна топ-менеджары таксама заплацяць - да 5-ці мільёнаў. Сацсеткі супраць і заклікаюць знайсці "еўрапейскае вырашэнне" праблемы. Што гэта значыць? Паспрабаваў зразумець Андрэй Лапцёнак.
Традыцыйна СМІ аказвалі дастаткова моцны ўплыў на падзеі, якія адбываюцца ў грамадстве. Сёння кожны інтэрнет-карыстальнік можа стварыць фейкавую навіну і распаўсюдзіць яе публічна. Зараз гэта адбываецца значна лягчэй. Таму і спяшаюцца з контрзахадамі. У Аўстрыі прыдумалі цэлую платформу, на якой размяшчаюць факты выкрыццяў такіх навін.
Плюс, так сказаць, юрыдычнае суправаджэнне. Нядаўні прыклад - аўстрыйскі суд абавязаў Facebook выдаліць абразлівыя публікацыі. Іск быў пададзены мясцовай Партыяй зялёных, калі рэпутацыя іх лідара пацярпела ад фейкавых паведамленняў.
Крысціян Керн, Федэральны канцлер Аўстрыі:
"Палітыка і СМІ разам абслугоўваюць папулізм. Дамінуюць сенсацыі, і сапраўдныя дзелавыя навіны не знаходзяць водгуку ў СМІ, асабліва ў сацыяльных сетках. Балем правіць інсцэніроўка. У нашай краіне, у Аўстрыі палітычнае жыццё - гэта на 50% інсцэніроўка".
Галоўны аб'ект крытыкі - інтэрнэт-гіганты, у тым ліку Facebook, Twitter і Google, якія далёка не заўсёды аператыўна выдаляюць ілжывыя каментарыі са сваіх платформаў. На сцежку вайны з фейкам стала не толькі Аўстрыя. З пачатку года Францыя, Вялікабрытанія, ЗША спрабуюць прадумаць механізм кантролю інтэрнэт-навін. У Германіі ўжо дзейнічаюць. Адобраны план па ўвядзенні штрафаў да 53 мільёнаў долараў супраць сацсетак, якія не будуць выдаляць фейкавыя навіны пасля скаргаў карыстальнікаў.
Ёхан Абераўер, выдавец (Германія):
"Нельга аддаваць грамадскую думку на водкуп Facebook або Twitter. Газеты, ТV і іншыя выданні дзейнічаюць у адпаведнасці з патрабаваннямі заканадаўства, тады як сацсеткі не плацяць падаткі, але пішуць усё, што хочуць".
Эксперты аднадушныя: выкарыстанне сацыяльных сетак з палітычнымі мэтамі можа мець маштабныя наступствы. Зрэшты, пытанне кантролю распаўсюджвання інфармацыі прымае часам радыкальныя формы. Рашэнне афіцыйнага Кіева аб забароне "Яндэкса", "ВКонтакте" і "Аднакласнікаў" у самой Украіне сустрэлі неадназначна.
Віталь Сыч, галоўны рэдактар штотыднёвіка "Новое время" (Украіна):
"Многія палічылі непрапарцыянальным такое рашэнне Прэзідэнта і спецслужбаў. Забараніць дзяржаўным арганізацыям і чыноўнікам карыстацца Mail.ru - гэта лагічна. Забараніць ім "ВКонтакте". Але чаму трэба падлеткам забараняць абменьвацца відэа, фота і слухаць музыку, многім засталося незразумела".
Зрэшты, Інтэрнэт не спыніць, як і падкантрольную палярызацыю меркаванняў. Бо праўду ці няпраўду распаўсюджваюць радавыя члены грамадства. Любы факт у Інтэрнэце зараз выглядае аднолькава.
Дзяніс Крывашэеў, эканамічны аглядальнік (Казахстан):
"Што лічыць фейкам? Наогул 95% навін можна аднесці да фейку, таму што калі ў аснове ляжыць нейкая паўпраўда, нейкія палітычныя інтарэсы або, напрыклад, ідэалогія, гэта таксама фейк!"
Неабходны новы спосаб вызначэння звестак, годных даверу. Часта не ратуе і рэпутацыя крыніцы інфармацыі. Аўтарытэтная "Ле Фігаро" купілася на падроблены Твітэр-акаўнт міністра культуры Францыі і адной з першых апублікавала ілжывую інфармацыю аб смерці нобелеўскага лаўрэата Святланы Алексіевіч. У выніку Алексіевіч прыйшлося асабіста абвяргаць чуткі аб сваёй смерці.
Юлія Якель, генеральны дырэктар выдання Gruner+Jahr (Германія):
"Сацсеткі больш не з'яўляюцца сувязным звяном паміж сябрамі. Facebook не павінен займацца вырашэннем праблем бежанцаў або кліматычных змяненняў, а было б лепш, калі б ён узяў адказнасць за фейкавыя навіны і сам сябе рэгуляваў".
Ідэя наглядных органаў, якія павінны выяўляць неадпаведнасці і патрабаваць выпраўлення інфармацыі, хутчэй за ўсё будзе падтрыманая. Але і самі кампаніі ўжо аб’явілі аб некаторых мерах. Facebook паабяцаў наняць тры тысячы чалавек персаналу, якія зоймуцца цэнзурай фейку ўнутры супольнасцяў карыстальнікаў. Google распрацоўвае тэхналогіі выяўлення і нават выпраўлення ілжывых заяў. Зрэшты, зразумелыя і асцярогі з-за таго, што інтэрнэт-гіганты, якія распрацоўваюць і ўкараняюць такія тэхналогіі, права фільтраваць інфармацыю пакуль пакідаюць за сабой.
