На тыдні ў Сочы абмяркоўвалі не толькі фарміраванне агульнага еўразійскага энергетычнага рынку (працэс пакуль прасоўваецца павольна), але і перспектывы атамнай энергетыкі. Паралельна з кіраўнікамі дзяржаў ЕАЭС у "краі магнолій і Чорнага мора" сабраліся некалькі тысяч атамшчыкаў. На форуме "Атамэкспа" сем дзясяткаў краін актыўна абмяркоўвалі ядзерны рэнесанс і як яго выкарыстоўваць з карысцю для навакольнага асяроддзя.
Напрацоўкі ўжо ёсць: за апошнія дзесяць гадоў АЭС прадухілілі выкід у атмасферу 20 мільярдаў тон вуглякіслага газу. Самыя аптымістычныя з экспертаў сцвярджаюць: пра парніковы эфект да 30-га года можна будзе забыцца. Яшчэ адзін не менш важны тэзіс: атамную энергетыку трэба ачысціць ад "палітычнай радыяцыі".
Паспяховым можна лічыць і беларускі ўдзел у выставе. Узнагарода за "лепшы старт", новы дагавор аб пастаўках паліва, прычым алгарытм празрысты - усё без падману. Ды і ў цэлым эксперты ставяць залік праробленай на сёння ў Астраўцы працы.
На працягу апошніх сямі дзён за развіццём падзей на форуме ў Сочы назірае і наш карэспандэнт Аляксей Волкаў.
Сочы. Знакамітая набярэжная, на якой звычайна перасоўваюцца на веласіпедах і мапедах, пэўна, з хуткасцю святла. Зрэшты, маятнік падзей на тыдні тут раскруціўся яшчэ хутчэй - першае і ключавое - саміт лідараў еўразійскай пяцёркі. Дарэчы, на гэтым пункце зрабілі фатаграфію, якая абляцела СМІ, дзе кіраўнікі дзяржаў ідуць плячо ў плячо і нешта актыўна абмяркоўваюць. Ведалі прыкуп і арганізатары іншага маштабнага мерапрыемства - "Атамэкспа-2018". Выстава пасялілася ў горадзе на некалькі дзён, і мясцовыя жартуюць, што навукоўцаў і спецыялістаў у Сочы стала больш, чым звычайных турыстаў - ну мы, вядома, не лічылі. А вось час збіраць атамы, а больш дакладна, узнагароды за дасягненні, настаў тут, у Кангрэс-холе. Беларусь адзін з пяці лаўрэатаў. І апынулася, нам ёсць чым здзівіць і ёсць чаму навучыць калег з іншых краін.
Б'е рэкорды сёлета і сама, дарэчы, юбілейная, "Атамэскспа" - упершыню прыехала амаль семдзесят краін, упершыню на такую плошчу - дваццаць тысяч квадратаў, і ўпершыню ўручалі тыя самыя ўзнагароды. Адпавядае маштабу і перагаворная карусель - падпісаны сотні кантрактаў. Сярод якіх паміж БелАЭС і Расэнергаатамам.
Зрэшты, на гэтым спыняцца мы не збіраемся. Беларусь гатовая і галоўнае будзе пастаўляць электраэнергію на еўразійскі рынак. Хопіць току і краінам, якія не ўваходзяць у ЕАЭС. Зараз ідуць актыўныя абмеркаванні “што, каму і колькі?"
Дарэчы, Фінляндыя і Турцыя, прывезлі новыя праекты станцый - яны ствараюцца па адпрацаваных у Астраўцы лякалах. Доказ чысціні такой энергетыкі - з рэгіёна Мерсін апельсіны. Суомі метафарычна падвезла шышкі - набіваць іх пры будаўніцтве "ядзернага вострава" - так называецца праект - ніхто не мае намеру. Бо 85 працэнтаў насельніцтва краіны фіёрда і тысячы азёр актыўна падтрымліваюць развіццё станцый. Для гэтага выпісалі майстра міжнароднага класа – Іва Кулік паднімаў галіну ў Чэхіі, Венгрыі, кансультаваў у Расіі. І быў у Астраўцы.
За пяцігодку міжнародная атамная энергасетка памацнела на 55 атамных блокаў. Будуюць яшчэ шэсць дзясяткаў па ўсім свеце. Магутнасць 23 гігават - упершыню ўзялі планку Парыжскіх кліматычных пагадненняў - не менш як дваццаць за год. Але для жыцця любой АЭС неабходна паліва. Яшчэ адзін пункт у скарбонку Беларусі - кантракт з дачкой карпарацыі "Расатам" - першыя пастаўкі ў лістападзе. Апошнія - праз 60 гадоў.
Атамная энергетыка - імпульс, які дае штуршок для развіцця медыцыны, экалогіі і прамысловасці з пазнакай "зялёная эканоміка". Адгэтуль і расце хадавая частка электракараў - запраўка апарата ў 5-6 разоў таннейшая за бензін і нават дызель. Таму ў Славакіі для сваёй энергабудучыні аб'ядналіся кампаніі, якія выступаюць зараз пад адным флагам і Міхал Хрдзіна ўпэўнены - краіне трэба даць не вугля, а чыстай атамнай энергетыкі.
Міхал Хрдзіна, прадстаўнік кампаніі ENSECO (Славакія): "Бяспека атамнай энергетыкі за апошнія 15 гадоў дасягнула максімальна магчымых вышынь. Таму мы і ўкладваем у праект станцыі Махавіцы, у нас працуе чатыры рэактары і для пакрыцця патрэбнасцяў эканомікі і жыхароў мы будзем працягваць".
Развіццё рэгіёнаў, з'яўленне рабочых месцаў - відавочныя плюсы зялёнага энергабалансу. Але ёсць і праграмы эксперыментальныя, напрыклад, лячэнне раку ядзерным ізатопам ітрый-90. Або вытворчасць робатаў.
Цікаўнасць перамагла боязь за пальцы, апынулася не дарма - робат спакойны і паўстанне супраць людзей не плануе. Каштуе далёкі сваяк тэрмінатара - каля мільёна рублёў. А вось гэтыя распрацоўкі, дарэчы беларускія, не пакідае прысмак навуковай фантастыкі, але важнасць у іх на парадак вышэйшы: дазіметры, паверачныя ўсталёўкі, словам, усё для бяспекі пры працы.
"Глабальнае партнёрства - агульны поспех" - галоўны пасыл “Атамэкспа-2018”. І ўсе прыклады паказваюць, што ў атамнай энергетыцы ёсць месца зялёнай эканоміцы, але няма чорнай рыторыцы некаторых палітыкаў. Расшчапляць атамы на святло ў дамах і выручку ўжо можна, і нават трэба. А на чарзе наступны праект - сімбіёз АЭС і лічбавых тэхналогій.
