Мінск сёння бачыцца адной з самых эфектыўных пляцовак для гутаркі аб бяспецы. Прычым, пляцоўкай, якая дае рэальны вынік. Нават калі абмяркоўваюцца пагрозы віртуальныя. Размова, вядома, аб інтэрнэт-прасторы. І ёй могуць быць пагрозы жыцця, здароўю, асабістай прасторы, грамадскім інтарэсам або нават дзяржаўнаму суверэнітэту. Для новай лічбавай эпохі эксперты ўжо прыдумалі новы тэрмін - "кіберкапіталізм". Згадзіцеся, нам у асяроддзі гаджатаў любая з'ява з прыстаўкай "кібер" падаецца прагрэсіўнай апрыёры.
Але існуюць жа кібертэрор, кіберзлачынства, кібергвалтаўнікі, што штурхаюць дзяцей да суіцыду, фэйк-індустрыя, народжаная ў кіберпрасторы... І гэта толькі малая частка. На падыходзе эпоха інтэрнэт-рэчаў, калі ўсё, што нас акружае - ад зубной шчоткі да аўтамабіля і працоўнага месца - будзе кіравацца віртуальна. І вялікае пытанне - ці намі будзе кіравацца?
На тыдні і гэтыя некамфортныя пытанні абмяркоўваліся на мінскай пляцоўцы АБСЕ па антытэроры і шырэй - бяспецы ў лічбавую эпоху. Аўтарытэтны міжнародны сход беларускую сталіцу выбраў невыпадкова. Па-першае, у Мінска - рэпутацыя: трымаем слова, не правакуем канфлікты, садзейнічаем міру і стабільнасці.
Па-другое, Беларусь - адзіная дзяржава ў рэгіёне, у якой няма канфліктаў, нават модных сёння гандлёвых войнаў з суседзямі і сусветнымі цэнтрамі сілы. Нарэшце, па-трэцяе, наша пляцоўка паважлівага дыялогу мае гісторыю поспеху ад мірных дамоў у "нармандскім фармаце" да парламенцкага вымярэння Арганізацыі па бяспецы і супрацоўніцтве.
Ды і сама выразная і канструктыўная пазіцыя афіцыйнага Мінска, нашы ініцыятывы - будзь гэта ў ААН або ў перамовах тэт-а-тэт - прызнаныя і шануюцца як голас розуму ў какафоніі шантажу, санкцый і агрэсіі.
У прыватнасці, высокую ацэнку беларуская пазіцыя і нашы намаганні атрымалі ад Генсеральнага сакратара АБСЕ Томаса Грэмінгера і намесніка генеральнага сакратара Аб'яднаных нацый Уладзіміра Варанкова. Высокіх гасцей прыняў Прэзідэнт Беларусі Аляксандр Лукашэнка. Дыялог на вышэйшым узроўні, безумоўна, выйшаў за рамкі пратакольных ветлівасцяў.
І не дзіўна, што пасля адкрытай гутаркі Томас Грэмінгер ахрысціў Беларусь брыджбілдарам - г. зн. будаўніком мастоў паміж канфліктуючымі Усходам і Захадам. Аб тым, як лакальная мінская канферэнцыя мяняе глабальную палітычную прастору дыялогу і даверу. Аналіз нашага палітычнага аглядальніка Андрэя Крывашэева.
10 гадоў таму ўпершыню "віртуальны чарвяк" - г. зн. шкоднасная праграма ўварвалася ў святая святых іранскай ядзернай сістэмы. 10 гадоў таму "віртуальны пыласос" выкраў тэрабайты сакрэтнай і прыватнай інфармацыі з еўрапейскіх сервераў. 10 гадоў таму спецыяльная камісія кангрэса ЗША выявіла, што тры чвэрці жыццёва важнай інфраструктуры ад рэанімацый да сістэм ачысткі пітной вады безабаронныя перад кібертэрорам. Ужо тады спецыялістам было відавочна: лічбавая будучыня настала. Час дамаўляцца аб фарматах бяспекі. Прамаруджванне сёння, праз 10 гадоў, падобна калектыўнаму суіцыду. Прычым не віртуальнаму, а рэальнаму.
Пры гэтым глабальнага пакта аб ненападзе пакуль не атрымліваецца. Перашкаджаюць канфлікты і амбіцыі. Але лакальныя платформы ў Мінску, Астане, Хельсінкі або Шанхаі пакуль утрымліваюць свет ад усеагульнай утрапёнасці. Заплаціўшы вялізны кошт у сусветных войнах, Беларусь дзейнічае на папярэджванне.
Нядаўна прымалі парламенцкае вымярэнне АБСЕ, але гатовыя рабіць больш - гэта важны акцэнт беларускага Прэзідэнта. Ён гучыць на сустрэчы з генеральным сакратаром арганізацыі. Беларусі не патрэбныя "лаўры міратворца", але як роўная сярод роўных - наша дзяржава настойвае на мадэрнізацыі і актыўнай пазіцыі АБСЕ ў самых гарачых пунктах кантынента.
АБСЕ сёння цэментуе 57 дзяржаў у Паўночнай Амерыцы, Еўропе і Цэнтральнай Азіі. Атрымліваецца не заўсёды. Новая гонка ўзбраенняў, акты тэрору, санкцыі і гандлёвыя войны замест супрацоўніцтва плюс проксі-вайна ў Сірыі і Данбас…
У гэтых рэаліях беларуская знешняя палітыка спрабуе выбудаваць фарматы ўзаемнага даверу. Гэта новы "хельсінскі працэс", дыялог па Нагорным Карабаху і ўкраінскім канфлікце, эфектыўная сістэма барацьбы з наркатрафікам і сучасным рабагандлем. Гэта яшчэ адзін прызнаны крок да супакаення. Дарэчы, і наступны крок ужо падрыхтаваны - Беларусь прыме аўтарытэтную сустрэчу асноўнай групы Мюнхенскай канферэнцыі па бяспецы.
Менавіта такая зацятасць нашай краіны ў запуску і падтрымцы дыялогу дазволіла Генеральнаму сакратару АБСЕ ўвесці ў дыпламатычную лексіку новае азначэнне Беларусі - "брыджбілдар" - г. зн. краіны, якая будуе масты ў той час як моцныя свету гэтага іх за сабою часта спальваюць.
А як мінская канферэнцыя АБСЕ і беларускія намаганні ў цэлым выглядаюць з боку?
Канадскі прафесар польскага паходжання Пётр Дуткевіч вызначае сучасныя міжнародныя адносіны як "глабальную анархію". Канфлікт усіх з усімі, калі нават дробязная ў маштабах глабальнай эканомікі "гандлёвая вайна" здольная абрынуць сусветныя рынкі і валюты. Рухаюць шматлікімі палітыкамі - паводле Дуткевіча - страх і недавер. А ролю тармазной сістэмы выконваюць рэгіянальныя пляцоўкі дыялогу. Тая ж мінская. Нават часовы альянс па адной пэўнай праблеме дадае стабільнасці ўсёй сусветнай палітычнай машыне. У гэтым функцыя Мінска.
Фармат канферэнцыі - міжнародны, але і для Беларусі ёсць свая ўтылітарная цікавасць у яе правядзенні. Адна справа - збіраць па ўсім свеце досвед калегаў у сферы бяспекі. Гэта штодзённая руціна. Іншая справа ў мультыфармаце і тэт-а-тэт атрымаць лепшыя напрацоўкі і ўбудаваць беларускіх сілавікоў у агульную матрыцу антытэрору.
Адзін з арганізатараў канферэнцыі - Арганізацыя Аб'яднаных Нацый. Крытыкаваць ААН сёння стала агульным месцам. Пры гэтым забываецца, што арганізацыя - гэта не чыноўнікі сакратарыята, гэта ўсе краіны, якія падтрымліваюць яе мандат. Гэта ўсе палітыкі і дыпламаты, што выступаюць з яе трыбун. А значыць - крытыкуючы, выкрываеш і сябе. Плюс менавіта ААН - гэта адзіная глабальная структура, што захоўвае міжнароднае права і прынцып роўнасці суверэнітэтаў. Вялікіх і малых. Развал ААН стане ліцэнзіяй на перадзел меж і абсалютную ўладу сілы.
Беларусь усведамляе гэта, дзейсна пацвярджаючы на ўсіх узроўнях - арганізацыя - гэта мы, гэта наша справа. Такі палітычны кантэкст сустрэчы Прэзідэнта з намеснікам Генеральнага сакратара ААН. Але быў яшчэ і чалавечы. Аляксандра Лукашэнкі і Уладзіміра Варанкова на адмысловую даверанасць гутаркі выводзіць агульная малая радзіма.
Больш як 10 тысяч тэрактаў штогод. Сотня краін пад ударам. Менавіта гэта падштурхнула Аб'яднаныя Нацыі да стварэння спецыяльнага ўпраўлення па антытэроры. Вядзе кірунак Уладзімір Варанкоў. Місія неверагоднай складанасці, калі ўлічыць, што, акрамя традыцыйнай зброі, у арсенале сучасных тэрарыстаў увесь "боекамплект" лічбавых тэхналогій.
Беларусь ужо на маршы лічбавізацыі, а па шэрагу кірункаў лічыцца піянерам-першапраходцам. Адгэтуль імкненне прыцягнуць лепшыя мазгі і лепшых заканадаўцаў Еўразіі, каб і сябе засцерагчы, і падштурхнуць партнёраў да салідарнага адказу на новыя пагрозы. Яшчэ і ў гэтым місія мінскай канферэнцыі АБСЕ.
Высокія тэхналогіі без чалавечай этыкі і рамак бяспекі - гэтая новая прастора варварства. Упэўнены незалежны аналітык ван Краненбург. Для новай рэальнасці ўжо прыдуманы тэрмін - "кіберкапіталізм". Зараз перад грамадствам і ўладай любога ўзроўню стаіць задача, як гэтую разнавіднасць капіталізму не ператварыць у рабаўніцкі і антычалавечы па сутнасці. Неабходная вялікая дамова і калі ў Мінску да яе зрабілі хоць адзін крок - гэта ўжо вялізны поспех. Бо бязмежная лічбавізацыя збівае суверэнітэты, а малыя краіны - такія, як Беларусь, лепш за іншыя ўсвядомяць рэальны кошт магчымых наступстваў. Гіганты - выдужаюць, для астатніх самы час дзейнічаць.
Гавораць, бяспека - як кісларод: пакуль ёсць чым дыхаць, не адчуваецца і не цэніцца. Затое крытычны дэфіцыт смяротны. Беларусь не прэтэндуе на ролю глабальнай "фабрыкі па вытворчасці кіслароду", маштабы не тыя. Але ўсімі сіламі адстойвае і сваё суверэннае права дыхаць спакойна і магчымасць для суседзяў і партнёраў не хвалявацца, што пагроза забруджвання прыйдзе з нашай зямлі. Працягваючы метафару - на тыдні дзякуючы канферэнцыі АБСЕ ў Мінску ўпэўненасці ў роўным і бяспечным дыханні кантынента на аглядную перспектыву стала трохі больш.
