"Калі гавораць гарматы, музы маўчаць" - знакаміты лацінскі афарызм аспрэчыў адзін з самых вядомых музыкантаў, які свой талент прынёс на фронт Вялікай Айчыннай, згуртаваў салдат вакол мастацтва і тым самым дапамог байцам перажыць як самыя трагічныя, так і самыя гераічныя моманты вайны. Народны артыст Беларусі, ваенны дырыжор Барыс Пянчук - прадстаўнік акадэмічнай музычнай школы - мог іграць скрыпічную класіку, любіў імправізаваць у джазе, але справай свайго жыцця абраў строгую і валявую прафесію ваеннага дырыжора. Напэўна, на выбар музыканта паўплывала вайна. Бо яна не проста стала часткай яго біяграфіі, але і дала Пенчуку, як і тысячам яго сучаснікаў, зразумець, што больш першаснае: сіла духу, якая нараджаецца ад патрыятычнага акорда і песеннага слова, або сіла вінтоўкі і кулямёта. Аб адзіным з нашых землякоў, якому выпала дырыжаваць легендарным Парадам Перамогі на Краснай плошчы ў Маскве 1945-га, і якога зусім нядаўна не стала, Наталля Бардзілоўская.
Батута, жазло або проста - палачка. Здавалася б, гэты галоўны дырыжорскі інструмент важыць не больш за некалькі грамаў, але па сіле яна не саступае сапраўднай зброі. Узмаху гэтай трысцінкі, быў час, падпарадкоўваліся дывізіі і палкі. Уладны і ўпэўнены жэст ваеннага дырыжора - ён не толькі задаваў тэмп песенным мелодыям і маршам. У гады вайны ён паднімаў байцоў у атаку і арганізоўваў зладжанасць рытму на Парадзе Перамогі. Незаменная "баявая сяброўка" - гэта дырыжорская палачка Барыса Пенчука. Яна бачыла, як флагштокі пераможаных фашысцкіх дывізій на парадзе 24 чэрвеня 1945 года ў Маскве былі кінутыя да падножжа маўзалея.
Ужо хрэстаматыйны барабанны дроб, пад які 40 тысяч тых, хто сабраўся на Краснай плошчы, "праводзілі" зрынутага ворага. Менавіта музыканты - зводны полк барабаншчыкаў-сувораўцаў - адразу ж услед за маршаламі, якія прымалі парад Жукавым і камандуючым Ракасоўскім, адкрывалі Парад Перамогі. Тысячы нашых байцоў, сотні палкоў, брыгад, дывізій і флатылій, якія прадстаўляюць усе франты арміі-пераможцы, пракрочылі тады пад гімны і маршы аркестра Маскоўскага гарнізона. Генерал-маёр Чарнецкі, які ўзначальваў зводны музычны калектыў, у той беспрэцэдэнтна адказны і трыумфальны момант сваёй правай рукой прызначыў 27-гадовага франтавіка і дырыжора Барыса Пенчука.
Той парад быў не проста ўзлётам дырыжорскай кар'еры, ён быў асабістым святам для Барыса Пенчука. Патомны музыкант, выпускнік Ленінградскай кансерваторыі ў першыя дні вайны добраахвотнікам пайшоў на фронт. Саліст-трубач 201 стралковага палка Волхаўскага фронту, пераязджаючы ад месца да месца, стаў збіраць музычныя інструменты і арганізоўваць вакол сябе самадзейных выканаўцаў. Так, з нуля нарадзіўся франтавы аркестр. Духавы. Гавораць, аркестр Пенчука прыносіў удачу: полк ішоў па вайне з меншымі стратамі, а капельмайстар умеў адгадаць небяспеку і адвесці з-пад агню байцоў. Праўда, сябе ўсцерагчы дырыжор не змог.
Пасляваеннае жыццё звязала Пенчука з Беларуссю. Дырыжор узначаліў ваенна-аркестравую службу Чырванасцяжнай беларускай ваеннай акругі, а гэта 50 аркестраў у падначаленні! Каля паўсотні парадаў Перамогі Пянчук правёў на галоўнай плошчы Мінска.
У ваенныя парады Барыс Пянчук прыўнёс ноў-хаў: праходзячы перад трыбунамі, музыканты адводзілі ў бок інструменты і хорам спявалі. Дзякуючы дырыжору ў аркестоўках для духавага аркестра загучалі беларускія народныя і аўтарскія мелодыі. Кананічны гімн - спачатку БССР, пасля - незалежнай Беларусі агучыў менавіта аркестр Пенчука. І, нарэшце, хай не аўтар, але прапагандыст старажытнай і прыгожай традыцыі - пасля парадаў і дэманстрацый Пянчук выводзіў свае калектывы ў паркі і скверы, дзе беларусы адпачывалі пад вальсы і танга духавых аркестраў.
