600-гадовы каменны брук пор Вітаўта і аўтэнтычныя матэрыялы, якімі карысталіся будаўнікі рэнесанснай Італіі. У Гродне пачалі адну з самых маштабных рэканструкцый Старога замка Стэфана Баторыя. Падрабязнасці - у Дзмітрыя Смірнова.
Эксперты называюць гэтую рэканструкцыю самай маштабнай з пор Мірскага і Нясвіжскага замкаў. І размова не толькі аб выдаткаваным фінансаванні - будаўнікі тут працуюць побач з рэстаўратарамі, археолагі адкрылі некалькі раскопаў і маюць намер дабрацца да маставых пор князя Вітаўта Вялікага, а беларускія архітэктары спецыяльна ў Кракаве вывучалі працы Санці Гучы - аўтара і гродзенскага каралеўскага палаца, каб узнавіць усе дэталі і матэрыялы - аж да тынку.
Першыя паселішчы тут з'явіліся яшчэ ў канцы Х стагоддзя. Крапасны вал Старога замка, а пазней і каменныя вежы, будавалі яшчэ продкі цяперашніх гараджан. Сам жа, як яго называюць даследчыкі, палац Стэфана Баторыя - польскага караля і вялікага князя літоўскага - фактычна сталічная рэзідэнцыя тагачаснага каралеўства - з'явіўся тут у канцы ХVI стагоддзя. Менавіта гэтую гістарычную эпоху і ўзялі за аснову рэканструкцыі.
Юрый Кітурка, дырэктар Гродзенскага дзяржаўнага гісторыка-археалагічнага музея: "Для таго каб аднавіць час Вітаўта Вялікага, усё гэта трэба зносіць, у тым ліку і сам палац. Гэта поўны абсурд - палац Вітаўта стаяў дзесьці там, а не дзе цяперашні палац Баторыя. Гэта абсурд - зносіць XVI стагоддзе, каб узводзіць новыя будынкі пад XIV-XV стагоддзі".
Паміж будаўнічымі пляцоўкамі - спецыяльная тэрыторыя. У археолагаў зараз унікальны, калі не адзіны шанец, зазірнуць у мінулае.
Зараз - гэта галоўны археалагічны раскоп. На гэтым месцы ў ХVI стагоддзі была так званая мерная хата. Але археолагі разлічваюць "закапацца" яшчэ глыбей - на метры і на стагоддзі.
Каб пазбегнуць абвальвання і засцерагчы людзей, інжынеры і археолагі павінны знайсці кампраміс паміж навукай і тэхнікай. Спецыяльнымі ін'екцыямі ў грунт Замкавай гары будуць умацоўваць схілы.
Зараз на замку пачалі толькі першую чаргу рэканструкцыі. Яе завершаць не раней чым у 2020 годзе. За гэты час з боку Нёмана ўзвядуць уязную і сярэднюю вежы, адновяць крапасную сцяну і звяжуць вежы галерэяй. Між тым паралельна будуць працаваць і археолагі - зараз ідзе размова, каб узвесці камфортны навес над самім раскопам, а таксама ўцяпліць зямлю, інакш таямніцы Старога замка і маставыя Вітаўта раскапаць будзе немагчыма. Навукоўцы гатовы працаваць і зімой.
