Даходы дзяржслужачых могуць расці або падаць толькі ў адпаведнасці з ростам або падзеннем жыццёвага ўзроўню ўсяго насельніцтва. Такую прынцыповую задачу сёння паставіў Кіраўнік дзяржавы на нарадзе па праекце закона "Аб дзяржаўнай службе". Дакумент павінен стаць трывалай асновай для якаснай працы кіраўнікоў усіх узроўняў, а па такіх ключавых параметрах, як патрабаванні да прафесіяналізму, дысцыпліна і этыка паводзін ён наблізіць цывільных служачых да вайскоўцаў. Увага Прэзідэнта і грамадства да законапраекта асаблівая. Кадравая палітыка вызначае аўтарытэт усёй сістэмы ўлады і датычыцца кожнага грамадзяніна. Адсюль такая пільная ўвага да навацый і задзейнічанне ў распрацоўцы законапраекта навукоўцаў і экспертаў, якія пераважна не занятыя на дзяржаўнай службе. Што прапанавалі аўтары законапраекта і як прайшоў яго першы канцэптуальны разбор на вышэйшым узроўні, высветліў наш палітычны аглядальнік Андрэй Крывашэеў.
Дзяржслужба - як прывадны рамень развіцця дзяржавы і грамадства, дзе кіраўнік кожны на сваім месцы менавіта служыць развіццю, а не перашкаджае, як бюракрат (у горшым сэнсе). Плюс, вядома, кампактнасць, падцягнутасць і дысцыпліна, якая ў многіх выпадках паўтарае строгую ваенную выпраўку. Менавіта такую логіку распрацоўшчыкі заклалі ў законапраект аб дзяржслужбе і сёння прадставілі на першы канцэптуальны аналіз на ўзроўні Кіраўніка дзяржавы.
Кожны раз, калі пішуцца або папраўляюцца стандарты для дзяржслужбы, грамадства схільнае падазраваць чыноўнікаў у самаабслугоўванні. І так у любой краіне і любой прававой сістэме. Напрыклад, у такіх выпадках у Еўрасаюзе распрацоўшчыкаў падазраюць у легалізацыі лабізму або колькасным росце самой бюракратыі. У Штатах у т. зв. "залатых парашутах" - завышаных выхадных дапамогах.
Каб спыніць усе інсінуацыі ў суверэннай і сучаснай Беларусі, Прэзідэнт прыняў саламонава рашэнне - даходы чыноўнікаў, вядома, могуць вырасці, але толькі следам за даходамі большасці грамадзян.
На этапе ініцыіравання была закладзена і іншая страхоўка - абнаўляць закон аб дзяржслужбе даручана было навукоўцам і экспертам-юрыстам. Так і спакус у чыноўнікаў менш, і крэдыт грамадскага даверу большы. У выніку рабочую групу на 2/3 склалі юрысты і прававеды далёкія ад высокіх кабінетаў.
Яшчэ адной уводнай да абнаўлення закона аб дзяржслужбе стала вялікая падрыхтоўчая работа. Чыноўнікам урэзалі паўнамоцтвы, радыкальна знізіўшы колькасць праверак, нарматываў, дублюючых функцый і дакументаабароту (чытай "электронны ўрад"). Пасля дзяржапарат прайшоў трохступеньчатую кадравую ачыстку - аптымізацыю і скараціўся больш чым на 40 %. Толькі пасля гэтага пачалі распрацоўваць цэласную сістэму. У яе аснову паклалі прафесіяналізм і стаўленне да людзей.
Адкрываючы нараду, Прэзідэнт адразу расстаўляе акцэнты, якія ў законе павінны збалансаваць інтарэсы грамадства, дзяржавы і саміх кіраўнікоў.
Як запэўнілі распрацоўшчыкі, прапісаная сістэма і актуальная, і аўтэнтычная. Г. з. не паўтарае слепа ніводнай замежнай, абапіраючыся на беларускі досвед. Пры гэтым лепшыя практыкі калегаў улічваюцца. Напрыклад, пакуль як прапанова - ратацыя кіраванцаў. Дарэчы, у Беларусі яна ўжо эфектыўна ўжываецца ў тым жа сілавым блоку. Дастаткова паглядзець на біяграфіі высокага звяна ў дзяржсакратарыяце, Міністэрстве абароны, Следчым камітэце і МУС.
Вольга Чупрыс, прарэктар па навучальнай працы і адукацыйных інавацыях БДУ: "Кіраўнік дзяржавы сказаў, што аб гэтым трэба падумаць на перспектыву. Замежны досвед дазваляе нам прааналізаваць ратацыйныя пасады. Мы таксама прапанавалі разгледзець магчымасць стварэння спецыяльнага органа кіравання дзяржслужбай, ён быў бы запатрабаваны ў складанай сістэме дзяржаўнай службы. Хай ён будзе невялікі, кампактны, але вельмі прафесійны, які мог бы аналізаваць стан спраў у дзяржаўнай службе, нават службовыя інструкцыі, колькасць пасад. Не гаворачы аб тым, што ў практычнай дзейнасці на дзяржслужбе ўзнікае шмат праблем па аптымізацыі працэсаў, вырашэнні спрэчак, звязаных з прыёмам, звальненнем, пераводамі".
Яшчэ адно рэгулярнае патрабаванне Прэзідэнта да дзяржслужачых - адказнасць і дысцыпліна. І тут ізноў запатрабаваны досвед людзей у пагонах. З аднаго боку - прэстыж і гарантыі за бездакорную службу, з іншага - якасна больш высокі попыт за прынятыя рашэнні і іх выкананне. Пагодзьцеся, максімальна блізка да ваеннай сістэмы.
Як гэта будзе працаваць - тлумачыць дырэктар Нацыянальнага цэнтра прававых даследаванняў. З'явіцца этычны кодэкс дзяржслужачага: ад публічнай працы з грамадзянамі да публічных выступленняў у сацыяльных сетках. Аналагі ёсць і ў калегаў у Еўрасаюзе, і ў тых жа воінскіх статутах.
Вадзім Іпатаў, дырэктар Нацыянальнага цэнтра заканадаўства і прававых даследаванняў Беларусі: "Законапраект прадугледжвае ўзмацненне дысцыпліны і адказнасці дзяржслужачых. Супамерна з адказнасцю замацоўваюцца сацыяльна-прававыя гарантыі і розныя кампенсаванні для іх. Для таго каб былі сацыяльныя гарантыі і нейкія так званыя бонусы для дзяржслужачых, неабходна паглядзець, як выконваецца службовая дысцыпліна і якая адказнасць у дзяржаўнага службоўца перад насельніцтвам. Таму першае, што пачала працоўная група, - распрацоўка асноўных кірункаў, звязаных са службовай дысцыплінай, устанаўленнем агульных этычных патрабаванняў. У гэтым праекце ўпершыню з'явіўся нарматыўны загад, што такое службовая дысцыпліна. І гэта падобна патрабаванням воінскіх статутаў".
Галоўная задача распрацоўшчыкаў сёння - прапісаць у законе аб дзяржслужбе трыадзіную суцэльную сістэму. Каб "прывадны рамень" дзяржаўнай машыны не прыйшлося зноў радыкальна правіць падчас руху - аўтамабілісты зразумеюць, наколькі гэта складана і небяспечна.
Вадзім Іпатаў, дырэктар Нацыянальнага цэнтра заканадаўства і прававых даследаванняў Беларусі: "Асноўнай ідэяй, якая была закладзеная ў законапраект, з'яўляецца падыход да дзяржаўнай службы як да цэласнай сістэмы, якая складаецца з некалькіх відаў дзяржслужбы. На сённяшні дзень у нас разрознена рэгулююцца ваенная служба, служба ў ваенізаваных арганізацыях і дзяржаўная грамадзянская служба. Гэты праект закону гаворыць аб тым, што ў краіне павінна існаваць адзіная сістэма дзяржаўнай службы, якая аб'ядноўвае ўсе гэтыя віды. Гэта асноўны канцэптуальны пасыл, які дазволіць выбудаваць далейшае прававое рэгуляванне ўсёй сістэмы дзяржаўнай службы".
Сённяшняя нарада - толькі першая канцэптуальнае "прыстрэльванне" па асноўных блоках і артыкулах будучага закону. Прэзідэнт даручыў спакойна дапрацаваць усе палажэнні, у прыватнасці, узмацніць антыкарупцыйны складальнік. Выказваючыся па-народнаму: закон "не гарыць" - дзеючая сістэма цалкам эфектыўная. Хоць мяжы дасканаласці і ў дзяржкіраванні няма. Гэта даказвае ўся гісторыя чалавецтва - ад біблейскіх запаветаў да нашых дзён.
