Як адзначыў Кіраўнік дзяржавы, яе неабходна выпраўляць кардынальным чынам. Спад у галіне сур'ёзна зацягнуўся. Яшчэ на нарадзе летам 2015-га было дадзена даручэнне выпрацаваць меры па развіцці машынабудаўнічых арганізацый краіны. Прайшло больш за год. І вось сёння Прэзідэнт ізноў задае тыя ж пытанні. Ці ёсць ва ўрада эфектыўныя меры для пад'ёму галіны? І ці ведаюць кіраўнікі прадпрыемстваў шляхі вырашэння праблем? Аб экстраннай мабілізацыі беларускага машынабудавання - Андрэй Крывашэеў.
Родныя браты па цэху і маркіроўцы. "Палессе GS16" і 575-ы. Толькі першы гігант для звышураджайных палёў. А другі - кампактны для складаных азіяцкіх. Бацька - Гомсельмаш - за 10 гадоў навучыўся працаваць з усімі культурамі і паднімаць любую цаліну. Для Далёкага Усходу тэхніку паставілі на гусенічны ход. Спецыялізацыя - збожжавыя і соя.
Два гады таму Гомсельмаш паклаў на лапаткі - т. з. фінансавая вілка - танны расійскі рубель пры дарагіх валютных крэдытах. Устаць дапамагла дзяржава, адтэрмінаваўшы выплаты і знізіўшы працэнт па пазыцы. Але нават цяперашняга чыстага прыбытку ў мільён новымі не хопіць, каб вярнуць даўгі і вярнуцца да дакрызісных аб'ёмаў у агляднай перспектыве. І ў гэтым гомельскі вытворца не адзінокі, у такой пастцы шматлікія машынабудаўнікі.
Менавіта таму дырэктарат, урад, уладу мясцовую і банкі сёння сабраў Прэзідэнт, задаўшы ключавыя пытанні. На што выдаткаваная дапамога, як замацаваліся на рынках у свеце, ці ёсць стратэгія галіны і ў кожнага экспарцёра, ці хапае на развіццё сродкаў і хто адкажа за іх эфектыўны ўклад?
Аб машынабудаванні ў лічбах - падрабязны даклад профільнага міністра. Калі вобразна, гэта рухавік усёй беларускай эканомікі, які аднак апошнія 2 гады працуе вельмі няроўна і нерытмічна. Узляцелі на хвалі мадэрнізацыі. З 2008-га - "залатая пяцігодка". Але следам "жорсткая пасадка" 2014-га і 2015-га, услед за светам і канкурэнтамі.
Пры гэтым машынабудаванне гэта - 13% ВУП краіны, праца для 330 тысяч чалавек (гэта з сумежнікамі). Галіна зарабляе кожны 9-ы рубель ад экспарту. І нават у крызісныя гады, калі канкурэнты зачыняюць заводы, прымудраецца інвеставаць у развіццё. За 5 гадоў звыш 28 трыльёнаў "старымі".
Яркі прыклад эфекту ад укладанняў - новы аўтобусны парк МАЗа. З мадэлямі для горада і кантынентальных тураў прабіліся і ў Еўрасаюз, і ў Азію, і на расійскі чэмпіянат - 2018, і ва Украіну, якая эканоміць кожную грыўню.
Уладзімір Дормаш, начальнік аддзела ААТ "МАЗ": "Імкнемся больш раўнамерна размяркоўваць продажы паміж рынкамі - вось, напрыклад, ва Украіну ў нас сёлета пастаўкі выраслі ў 3 разы. Сёлета туды пайшло каля 100 адзінак. Ужо другі год пастаянна ёсць заказы з Азербайджана, гэты кірунак таксама развіваем. Аўтобус айчынны, але ўзроўню еўрапейскага. Прычым розніца паміж нашым аўтобусам і еўрапейскім у кошце парадку 50%, а па расійскіх да 10% таннейшы".
У дакладзе міністра і аб далёкіх перспектывах - 2020-ы і нават 2030-ы гады. Усяго 2 тузіны буйных інвестпраектаў ад "БелДжы" да Амкадора. Гэта і электрамабілі, і ўласныя аўтакампаненты: каробкі перадач, счапленне, гідраўліка, акумулятары і прэсы. Свой бізнес-план на кожным заводзе і холдынгу.
Насцярожвае Кіраўніка дзяржавы кошт амбіцый - 9 з лішнім мільярдаў долараў і адкладзены эфект. Сёння трэба думаць на год - два наперад, як выжыць, а не будаваць "пражэкты стагоддзя" - упэўнены Прэзідэнт. Першае з галоўнага - новыя рынкі. У кожнага вытворцы свае рынкі. Напрыклад, калі 80% аўтобусаў МАЗ ідуць у Расію, і гэта аплачаны попыт, то Гомсельмаш планамерна "выціскаюць" датацыямі і дзяржзаказам. Замест трох звыклых: Расія, Казахстан, Украіна - гомельскія камбайны адправіліся ў 30 дзяржаў планеты.
Сітуацыя на рынках - ужо не проста канкурэнтная бітва, а вайна на знішчэнне. Прычым б'юць не столькі цэнамі, да гэтага ўжо прывыклі. Максімальны попыт - на адкладзеныя плацяжы. Г.з. бярэш дарагую тэхніку зараз, а плаціш потым, з прыбытку. Нашы машынабудаўнікі так працаваць не могуць па законе і без крэдытнай падтрымкі. Напрыклад, для БелАЗа ліміт адтэрміноўкі - 720 дзён, трэба ўдвая даўжэйшы. У МТЗ, Амкадора і МАЗа - 2-3 месяцы, у канкурэнтаў - да паўгода. Прэзідэнт даручае разабрацца: ёсць кантракт - пракрэдытаваць, ёсць новы рынак і вялікі заказ - дазволіць адтэрміноўку, але толькі індывідуальна.
Яшчэ адна хранічная хвароба машынабудавання - склады. За 2013-ы і 2014-ы гады затаварыліся капітальна. Спрабавалі схаваць тэхніку за мяжой - у дылераў, але тыя банальна раскідалі яе па фірмах-аднадзёнках. У выніку пратэрмінаваныя даўгі на дзясяткі мільёнаў долараў, а жулікаў прыходзіцца лавіць па ўсёй Расіі, Украіне, Азіі і Лацінскай Амерыцы, ды яшчэ даказваць у судах, што тэхніка была.
Як прыклад поспеху - Мінскі аўтамабільны. Па грузавіках склад разгрузілі на 2/3. Па новых аўтобусах - вытворчасць выключна пад "гарачы" кантракт.
Праблема, якая б'е па іміджы, - якасць новай тэхнікі. Дзесьці няма сэрвісу. Дзесьці не наладжана навучанне механізатараў, а машыны ўжо не савецкія - на парадак больш складаныя. Гэта ў Расіі і ў блізкім замежжы. На далёкіх рынках падводзіць лагістыка запчастак і няспрытнасць дылераў. Пакуль камплект даедзе з Мінска або Гомеля… А калі запчасткі мясцовыя - як гарантаваць якасць? Скардзяцца, бывае, нават Прэзідэнту.
Кітай, Аргенціна, Турцыя, Іран, Бразілія і нават Камерун - новая геаграфія Гомсельмаша. Скардзіліся Прэзідэнту менавіта на камбайны. Хоць вытворца ўпэўнівае: паніжэнне адмоў тэхнікі - удвая, механізатараў вучым самі, любую паломку ўхіляем аператыўна. Без сэрвісу не працуем, а калі падвёў дылер, мяняем яго без гутарак.
Мабілізацыя - ад цэха да дырэктара завода, ад губернатара і міністра да прэм'ера і дыпламата на іншым канцы свету. Такое рэзюмэ падводзіць Прэзідэнт сёння. І гэта толькі прамежкавая ацэнка. Па выніках года на адпаведнасць правераць кожнага кіраванца ад машынабудавання да ЖКГ і аграпрама. Гутарка будзе жорсткай і мужчынскай.
Эканоміка і канкурэнцыя ў рэжыме ваеннага часу, калі кошт расслабленасці - гэта страта цэлай галіны, а для Беларусі яшчэ і іміджу на сусветных рынках. МТЗ, МАЗ, БелАЗ, Гомсельмаш, БАТЭ і Амкадор структурна крызіс ужо пераадолелі, але вузкія месцы застаюцца. Тыя ж даўгі пакупнікоў, слабое дыверсіфікаванне і праблемы па якасці. Прэзідэнт патрабуе мабілізацыі. Найбліжэйшыя два гады стануць вырашальнымі: ці выйдзе Беларусь з эканамічнай бітвы на "сталёвым кані" свайго машынабудавання або… зрэшты, альтэрнатывы ўраду і дырэктарату Кіраўнік дзяржавы не пакінуў. Як і часу на разварушванне. Дэталёвы разбор палётаў абяцаны ўжо па выніках бягучага года.
