Прэзідэнт прыняў удзел у рэспубліканскім семінары па ўдасканаленні і развіцці ЖКГ

20 октября 2017

ЖКГ… Кожны дзень кожны з нас так або інакш сутыкаецца з працай гэтай сферы: адчуваючы цяпло ў сваіх кватэрах, гуляючы па чыстых вуліцах (якія іншаземцы лічаць нашым брэндам, а мы часам успрымаем як дадзенасць), ведаем куды звярнуцца, калі раптам працякла труба. Але калі глядзець шырэй, праблем у гэтай галіне дастаткова: ад глабальных - сістэма ЖКГ даўно патрабуе рэформаў, да лакальных - калі шчыра, нярэдка прыходзіцца сутыкацца нават з абыякавасцю персанала, калі ад праблем канкрэтнага чалавека прасцей адмахнуцца. Некаторы час таму нам нават давялося стварыць аднайменную рубрыку, каб выявіць праблемы ў галіне. Вядома, без іх не абысціся, тым не менш, большасць беларусаў працу сферы ЖКГ ацэньвае станоўча.

Як зрабіць гэтую галіну яшчэ больш эфектыўнай - вось ужо два дні абмяркоўваюць на рэспубліканскім семінары. Сёння - з удзелам Прэзідэнта. Галоўныя вынікі сустрэчы - тарыфы на камунальныя паслугі павінны быць пад'ёмнымі для людзей, іх павысяць разава на 5 долараў з наступнага года. Далей ніякага росту - гэта патрабаванне Аляксандра Лукашэнкі. Трэба разабрацца і з фарміраваннем тарыфаў у энергетыцы: нажывацца на жыроўках недапушчальна. Асобна гаварылі і пра капрамонты. Даручана да 2020 года прывесці ў парадак увесь ліфтавы фонд - гэта наша з вамі бяспека. А яшчэ бяспека - гэта чысціня вады, ад яе напрамую залежыць здароўе. Палепшыць яе якасць па ўсёй краіне - таксама даручэнне Прэзідэнта.

Зрэшты, падчас гэтай вялікай сустрэчы абмяркоўвалі як глабальныя пытанні (зніжэнне сабекошту паслуг, пераход на больш эфектыўныя віды паліва, перапрацоўка смецця), так і прыватныя. Напрыклад, парадак у населеных пунктах - справа не толькі дзяржавы, але і кожнага чалавека. Каб захаваць чысціню, як беларускі брэнд, патрэбна не толькі дысцыпліна работнікаў ЖКГ, але і адказнасць жыхароў гарадоў.

За час сустрэчы, якая доўжылася амаль 4 гадзіны, абмеркавалі ўсе аспекты працы ЖКГ. Гэта гутарка аб'ектыўна наспела і атрымалася вельмі канкрэтнай. У своеасаблівым мазгавым штурме, у якім удзельнічалі 250 чалавек, дэталёва разабралі ўсе плюсы і мінусы галіны, знайшлі эфектыўныя падыходы. Расказвае Андрэй Крывашэеў.

"Няма аповесці больш сумнай на свеце, чым аповесць пра ..." жыллёва-камунальную гаспадарку. Вечная тэма ва ўсіх краінах, яшчэ з тых часоў, як чалавецтва вынайшла вадаправод і каналізацыю. Сумна было, а месцамі і застаецца і ў Беларусі. Краны цякуць, жыроўкі засмучаюць, ліфты ламаюцца, капрамонты не пачынаюцца. Усё гэта так, але наша сістэма ЖКГ усё ж потам і крывёй прыводзіцца ў парадак. Простым вокам толькі за пару апошніх гадоў бачныя празрыстыя тарыфы. Нарэшце зразумела, за што плацім. Канкурэнцыя - самі выбіраем прыватнік або ЖЭС укруціць лямпачку. Добраўпарадкаванне - ад балкона да паркоўкі ўжо ведаем, дзе павінны самі, а дзе партфелем адкажа чыноўнік або штрафам падрадчык. Плюс, вядома, сартаванне адходаў, эканомія вады, адзіны нумар дыспетчара і нават ахайны хаўс-майстар замест вечна паддатага сантэхніка. Сабраць увесь гэты вопыт у адзіную эфектыўную сістэму для любога кутка краіны - для гэтага сёння на вышэйшым узроўні сабралі семінар па ЖКГ. Тым больш што такая форма мазгавога штурму ўжо спрацавала ў навуцы, адукацыі, спорце, будаўніцтве і прадпрымальніцтве.

Да семінара рыхтаваліся не раптам, а планамерна, як таго патрабуе гаспадарскі падыход да жыллёва-камунальнай сферы. Двойчы ўключаючы вышэйшы прэзідэнцкі ўзровень і Камітэт дзяржкантролю чысцілі тарыфы - ад бязладнасці, накрутак, карупцыі і няпрофільных "тарыфных паразітаў".

Запусцілі маштабны наватарскі эксперымент у Мінску. У сталіцы ўсе праблемы больш буйныя - і ад таго больш навочныя. Ды і рэсурсаў тут аб'ектыўна больш.

Паралельна замяралі градус грамадскіх настрояў, літаральна выпытваючы ў людзей, дзе і што цячэ, брудна або не адрамантавана.

Па свежай сацыялогіі выходзіць: 66% беларусаў у цэлым станоўча ацэньваюць ЖКГ свайго раёна і горада. Вынік! Але лічба ўмоўная: заўтра ў цябе ўстаў ліфт або пацёк кран - ты ўжо ў ліку той трэці, што незадаволеная. І вінаватыя ўсе - ад сантэхніка да мэра.

Таму глядзелі і вучыліся, як зроблена ў свеце і як не трэба рабіць - на хваравітым вопыце суседзяў. Напрыклад, украінскім.

Мільярдныя неплацяжы, мільёны тарыфных "папрашаек" - тых, хто чакае субсідыі, тысячы выпадкаў карупцыі і сотні ашуканскіх схем. Аб гэтым суседзі гавораць самі і з перасцярогай: не паўтарайце нашага, не сячыце з пляча хай не лепшую, але жывую сістэму, і галоўнае - сто раз адмерайце, перш чым адрэзаць ЖКГ ад дзяржавы і разумнага сэнсу.

У нас не тое, што адрэзаць, ізноў вучыліся мераць. З лічыльнікамі і датчыкамі прайшлі ўсю сістэму ад цеплацэнтралі да батарэі. Ад ЦЭЦ да шчытка на лесвічнай клетцы. Мала таго, профільнае навучанне да агульнага збору прайшла ўся вертыкаль ад раёна да губернатара і міністра.

Навочна ўчора - у першы дзень рэспубліканскага семінара. Паглядзелі і кол-цэнтр, і вадаканал, і перапрацоўку смецця, і сістэму ў дэталях на ўзроўні сталічнага раёна. Спрачаліся, лічылі, прапаноўвалі і карэкціравалі пад сябе. З такімі вынікамі выйшлі сёння на прэзідэнцкі ўзровень. Усіх сумненняў, вядома, не знялі, але на тое ён і семінар - па сутнасці, мазгавы штурм, каб канкрэтна, падрабязна, комплексна і навукова перастроіць сістэму ЖКГ. Гэта самая народная гаспадарка ў краіне.

Пытанне нумар 1 - нават не тарыфы, а знайсці гаспадара. Дзе адказнасць камунальнікаў, дзе бізнесу, а дзе жыхара або ўладальніка. Не можа і не павінен ЖЭС адказваць за кожную лямпачку ў пад'ездзе. Шматлікае жыхары і асабліва бізнес могуць і робяць самі. У сталіцы з гэтым ужо разабраліся. У складчыну - зручныя паркоўкі, газоны і дзіцячыя пляцоўкі. Калі кафэ на першым паверсе, прыбяруць усю акругу - так і гораду, і жыхарам, і бізнесу лепш.

Пры гэтым, там, дзе могуць толькі камунальнікі - сеткі, фасады і дахі з падваламі - трайны попыт за якасць. Ім апраўдваюць тарыфы.

Толькі даказаўшы якасць, пераходзім да абгрунтаваных тарыфаў. Крытэрыі Прэзідэнта публічныя і нязменныя. Рост - толькі ўслед за павышэннем даходаў, і не на колькі ўздумаецца або МВФ папросіць, а плыўна, не вышэй чым на 5 долараў за год. Палохаць насельніцтва стопрацэнтным пакрыццём, нават не палічыўшы канчаткова, колькі кампенсуем сёння, наогул антынародны падыход, упэўнены Прэзідэнт.

Аб тым, чым пагражае сляпы пераход на стопрацэнтнае пакрыццё, крычыць украінскі вопыт. Задралі тарыфы - масавыя неплацяжы і банкруцтвы прыватных жылкампаній. Усе трухлявыя камунікацыі ўсё роўна ўпалі на дзяржаву.

Увялі субсідыі - за імі выстраілася палова краіны. Дзе логіка, дзе эканоміка і дзе эфект? Самі ўкраінцы адказваюць: выйграў толькі жулік-прыватнік і чыноўнік-карупцыянер.

Адгэтуль беларуская асцярожнасць. Тарыфы павышаць плаўна, а безнаяўныя субсідыі вылучаць адрасна і без удзелу чыноўніка. Даручэнне лідара Нацыянальнаму банку (ён куратар) - яшчэ раз перагледзець усю сістэму, ад вылучэння да адрасата - тым, каму гэта рэальна патрэбна.

Наша камунальная гаспадарка не была б такой праблемнай, калі б не цяжкая спадчына. Познія савецкія, усе дзевяностыя і пачатак нулявых. Спачатку не было гаспадара, потым усеагульная дэградацыя гаспадаркі, і толькі потым аднаўленне з ямы пры малым бюджэце. У выніку - прабоіна ў "трубе" ЖКГ памерам 20 гадоў! Так, зараз аднаўляем, але за дзень проста немагчыма.

Капрамонт - сёння за год 2 % ад усяго жыллёвага фонду. Задача - выхад на 3 %, так нагонім. Але паскарэнне не за кошт якасці. Спытаюць за кожны пралёт і фасад. Ліфты. Да 2020 года ўвесь парк павінен быць тэхнічна спраўны. Магілёўскаму заводу даручана павысіць тэрмін жыцця абсталявання. Сучасныя матэрыялы і тэхналогіі дазваляюць. Але, калі НЗ - адказваць галавой.

Яшчэ адно вузкае месца - цеплазабеспячэнне. Па-першае, што спальваем, калі сваё пілавінне або дранкі, як у Віцебску, - на 40 % таннейшыя, чым газ. Галоўнае, без разгільдзяйства, калі топяць сырой драўнінай, і тым больш без зладзеяватых пасрэднікаў. Тут пры любой вільготнасці за Прэзідэнтам, як кажуць, "не заржавее".

Асобны акцэнт Прэзідэнта - па чыстай пітной вадзе. Мы не Афрыка або Азія, дзе гэта дэфіцыт. І пры пісьменнай замене сетак і ачыстцы здольныя да 25-га года выйсці на 100-працэнтную якасць вады. Праграма ёсць, навука працуе, новыя фільтры і станцыі ўзводзяцца – не хапае кантролю? Будзе вам кантроль, - абяцае лідар.

Яшчэ адно вузкае месца - адыходы. Якія з сучасным узроўнем тэхналогій і пры мінімальнай руплівасці - не смецце, а рэсурс для эканомікі.

Краіна Суомі - сусветны лідар па перапрацоўцы адыходаў. Па насельніцтве ўдвая менш чым у Беларусі, але кампаній, якія працуюць і зарабляюць на другасных адыходах, тут больш у сотню разоў. Іх агульны бюджэт пад 20 мільярдаў еўра. Плюс экалогія як нацыянальная ідэя - паасобны збор, сартаванне, перапрацоўка. У выніку ў топку ідзе толькі 5 % таго, што ў нас называюць смеццем. Ды і гэтыя 5 % грэюць фінаў доўгімі зімовымі начамі.

Тут, вядома, і пуга - падаткі, і пернік - бізнес і занятасць на чысціні і чыстая краіна. У нас з ходу не ўкараніць. Але, раўняцца трэба на лепшых. А што ў нас? 16 % адыходаў перапрацоўваем, абагналі ўсю СНД, Латвію і Славакію. Але горы смецця пад Мінскам проста жахлівыя. Як і стаўленне да інвестараў у недалёкім мінулым. Прэзідэнту асабіста прыходзілася ўводзіць прыватную індустрыю другасных рэсурсаў у краіну.

Сітуацыя мяняецца. Паводле звестак Акадэміі навук, паасобна збіраць адыходы за некалькі гадоў стала на мільён беларусаў больш. У лістападзе новы сартавальны завод адкрыюць у Мінску. Але ёсць факты і абсалютнай дыскрэдытацыі, калі па спецкантэйнеры прыязджае адна машына!

Пад жорсткім ціскам Прэзідэнта - сітуацыя мяняецца і ў Мінску, і ў рэгіёнах. Паказальная не толькі сталіца, але і нашы заходнія "фарпасты" зялёнай эканомікі - Брэст і Гродна. Спецыялістаў лідар інспектуе публічна, тут жа, на семінары.

Мы праверылі. У Гродне сапраўды заварылі апошні смеццеправод у шматпавярхоўцы. Так гараджан прывучаюць сартаваць адходы. І калі ў маі паасобна збіралі смецце толькі 15%, сёння ўжо амаль 40%. Заводу па ўтылізацыі і сартаванні ўсяго каля года, але працуе ў тры змены. Гэта 120 тысяч тон адходаў за год. Прычым палова другсыравіны - для мясцовай прамысловасці. Выходзіць звышрэнтабельна.

Вопыт Гродна і Брэста будзе скарыстаны ва ўсіх рэгіёнах, акрамя сталіцы. Тут нават такі тэмп занадта малы, каб выратаваць ад экалагічнай катастрофы. Адгэтуль асобнае даручэнне сталічнаму горадакіраўніку і кіраўніку прэзідэнцкай адміністрацыі. 

Асаблівая ўвага да сталіцы невыпадковая. Тут праходзіць самы маштабны эксперымент у сферы ЖКГ, які павінен стаць узорным для краіны. Галоўнае ў дакладзе мэра ўдзельнікі семінара ўжо паглядзелі ўжывую, пераклаўшы на свае рэаліі. Тое, што неабходна ўкараняць тут і зараз, - гэта канкурэнцыя. Калі заказчык і падрадчык - два розныя суб'екты. Прычым усё роўна, хто выконвае - прыватнік або ЖЭС, галоўнае - якасць.

Важная гарантыя Прэзідэнта - насуперак усім чуткам і плёткам Міністэрства ЖКГ не будзе ліквідаванае. Так не паўторым сумны вопыт Расіі, дзе павальнае захапленне прыватнымі кіраўнічымі кампаніямі ўжо прывяло да калапсу ў сістэме ЖКГ. Вар'яцкія тарыфы, неплацяжы, зладзейства, знос фондаў, якія ў выніку зноў лягуць на плечы людзей і бюджэту.

Безумоўна, мінскі эксперымент літаральна і цалкам для ўсіх не падыходзіць. Напрыклад, якая канкурэнцыя магчымая ў аграгарадку? Туды прыватнік носу не суне, далёка і нерэнтабельна. Але, напрыклад, параўнальна новы спецыяліст - хаўс-майстар, які і электрык, і сантэхнік, і маляр - ужо прыжыўся паўсюдна, а не толькі ў Мінску. Прэзідэнт ініцыятыву даручае ўкараняць неадкладна.

Тое ж датычыцца адзіных дыспетчарскіх або кол-цэнтраў. Яны ёсць у рэгіёнах, і нават у райцэнтрах накшталт Жодзінскага. Але галоўны крытэрый - іх празрыстасць, каб ніводная заяўка ад людзей не страцілася і не засталася без рэакцыі. Адзін нумар замяняе дзясяткі запісаў у тэлефоннай кніжцы. Некалькі сотняў званкоў за дзень. На апрацоўку аднаго запыту - усяго некалькі хвілін. Значыць, спецыялісты пачынаюць ухіленне непаладак максімальна аператыўна.

Безумоўна, разбіралі на семінары і лепшы сусветны вопыт. Напрыклад, вострая праблема з таварыствамі ўласнікаў. Гаспадароў шмат - адказваць у выпадку аварыі або няякаснага абслугоўвання часцяком няма каму. Кіраўнік міжнароднай асацыяцыі менеджменту нерухомасці Генадзь Каленаў прапаноўвае кітайскі вопыт - да продажу першай кватэры ў доме суровы кантракт на абслугоўванне. І камунальныя плацяжы авансам - як у шматлікіх краінах.

Ідэалу няма, хоць бы таму, што за няплату камунальных паслуг у іншых краінах выкідваюць на вуліцу. Ледзь больш гуманна ў Швейцарыі, Германіі і Францыі - там з мінімальным доўгам адключаць святло, газ і ваду. У Польшчы яшчэ больш арыгінальна. Да неплацельшчыка могуць падсяліць такога ж неплацельшчыка - прымусовае ўшчыльненне ўжо выпрабавалі ў гарадку Крапковіцэ. Даўгі пайшлі на спад.

У Беларусі, вядома, сацыяльная дзяржава, і падобная строгасць не практыкуецца. Але ведаць і цаніць гэта беларусы павінны.

Усе прапановы, навацыі і даручэнні з рэспубліканскага семінара здабудуць форму ўказаў, пастаноў і рашэнняў мясцовай улады ў найбліжэйшы месяц. Да дапрацоўкі новай мэтавай праграмы па развіцці ЖКГ да 2025 года і шырэй - добраўпарадкаванні краіны - актыўна падключаць дэпутатаў усіх узроўняў, асабліва Савет Рэспублікі - яны прадстаўляюць рэгіёны і галіны. Зрэшты, даручэнне Прэзідэнта - не чакаць нават гэтага кароткага месячнага тэрміну. Лепшыя навацыі павінны запрацаваць ужо заўтра, калі, вядома, не запрацавалі ўчора.

Наўрад ці з новага года ўсе праблемы ЖКГ будуць вырашаныя, сістэма запрацуе, як гадзіннік, і нават гэткі прадуктыўны і канкрэтны семінар стане панацэяй. Але дысцыпліны, празрыстасці і справядлівасці ў сістэме сапраўды стане на парадак больш.

І абрэвіятура ЖКГ больш не будзе адназначным праклёнам, вядома, калі кожны на сваім месцы пастараецца жыць, як гаспадар.