Прэзідэнт Беларусі разгледзіць тры варыянты павышэння пенсіённага ўзросту з магчымасцю паэтапнага ўвядзення гэтага рашэння з 1 студзеня 2017 года. Такі вынік сённяшняй нарады ў Кіраўніка дзяржавы. Неабходнасць больш позняга выхаду на заслужаны адпачынак дыктуюць аб'ектыўна дэмаграфічная сітуацыя і эканамічныя ўмовы. Калі нічога не мяняць, то актыўная частка насельніцтва зусім хутка не зможа забяспечыць нават цяперашні ўзровень пенсій па прычыне структурных змен у грамадстве: колькасць тых, хто працуе, скарачаецца, лік пенсіянераў расце. Гэта вынік дэмаграфічнага правалу 90-ых. З іншага боку, вопыт развітых краін пацвярджае: павелічэнне працягласці жыцця спрыяе выхаду на пенсію ў больш сталым узросце. Аргументы за і супраць у вострай дыскусіі выслухаў Андрэй Крывашэеў.
Да рэформы пенсіённай сістэмы Беларусь далікатна падступаецца адной з апошніх у Еўропе, і гэта прытым, што цяперашні пенсіённы ўзрост у рэспубліцы - мінімальны не толькі на кантыненце, але і ў свеце ў цэлым. Дарэчы, сама пенсіённая планка (55 - для жанчын, 60 - для мужчын) нарадзілася ў далёкім 1928 годзе, г.зн. ёй ужо 88, сапраўдны доўгажыхар. І нават з улікам Хрушчоўскай рэформы 1956-га, якую можна смела назваць касметычнай аперацыяй па амаладжэнні, самай узроставай планцы ўжо даўно пара на "заслужаны адпачынак".
Беларусь, Расія і Узбекістан - апошнія з постсавецкіх, хто захоўвае амаль 90-гадовую традыцыю па ўзросце. Праўда Масква ўжо ўводзіла складаныя каэфіцыенты і мараторыі для назапашвальнай часткі. У Беларусі ж, па сутнасці, дзейнічае тры пенсіённыя сістэмы. Датэрміновая льготная, салідарная класічная і назапашвальная. Хоць апошняя - хутчэй рэдкае выключэнне, чым масавая практыка.
Мар'яна Шчоткіна, Міністр працы і сацыяльнай абароны Беларусі: "Тры сістэмы: інстытут датэрміновых пенсій, размеркавальная або салідарная сістэма, развіццё добраахвотных пенсіённых назапашванняў".
Сёлета, і гэта агульнае меркаванне ўрада і экспертаў, Беларусь пераступіла небяспечны Рубікон, калі не змяняць сістэму ўжо нельга, інакш непапраўна пацерпяць і пенсіянеры, і тыя, хто працуе, і тыя, хто сёння аплачвае "заслужаны адпачынак".
У лічбах гэта выглядае так: калі сёння на 100 зарплат прыпадае 61 пенсія, то праз пяць гадоў будзе ўжо 66. А да 2030-га і ўвогуле сотня тых, хто працуе, павінна будзе ўтрымоўваць 78 пенсіянераў. А значыць, калі не мяняць падыходы, альбо пенсія скароціцца на траціну, альбо, прыкладна на столькі ж вырастуць падаткі і адлічэнні ў Фонд сацабароны. А гэта задушванне і бізнесу, і рэальнай эканомікі.
Супраць Беларусі сёння іграе не толькі эканоміка - "схлопванне" рынкаў збыту, але і дэмаграфія. Рэха перабудовы і бяздзетных 90-ых. На мяжы стагоддзяў нараджалі мала, а вялікае пакаленне 50-ых зараз масава выходзіць на пенсію. У выніку салідарнасць становіцца прысудам для тых, хто працуе - колькі не працуй, старэйшае пакаленне годна не забяспечыць. У сацыяльнай дзяржаве ж недапушчальна, каб сярэдняя пенсія была ніжэй за 40% ад сярэдняй зарплаты. Да небяспечнай рысы засталося ўсяго 1,5%.
У праблемы ёсць яшчэ і псіхалагічны аспект - запісваць у старыя маладога пенсіянера, усё роўна, што хаваць вопыт і энергію жыўцом. Яркі прыклад - трэнер па фітнесе Інга Бабанкова. Пра ўзрост без сарамлівасці - 57 гадоў, але крыўдзіцца, калі да яе звяртаюцца "пенсіянер". Усё жыццё ў спорце. Выкладала ў Акадэміі фізкультуры. Сёння працуе на сябе - адкрыла школу фітнесу. Вучыць, у тым ліку, як не закіснуць у офісе або дома, пад грузам руціны.
Адкрываючы нараду сёння Прэзідэнт падкрэслівае: неабходнасць перамен грамадства ўсвядоміць, але вось сцэнарыі прапаноўваюцца розныя. Ад кардынальнага пераходу на назапашвальную сістэму - жорсткі варыянт, ашуканымі застануцца 40-гадовыя, да плаўнага павышэння пенсіённага ўзросту - гэта далікатны сцэнарый. Кіраўнік дзяржавы не супраць назапашвальнай пенсіі, але выключна добраахвотна. Стымулюючы людзей адкладаць на другую пенсію праз спецыяльныя фонды і праграмы. Дарэчы, такая змяшаная сістэма працуе ў большасці краін свету.
Галоўны ж беларускі крытэрый - пенсіі не павінны падаць.
Сусветны вопыт паказвае: пазбегнуць павышэння пенсіённага ўзросту не могуць сабе дазволіць нават найбагацейшыя краіны. Беларусь - рэдкае выключэнне.
Максімалісты на кантыненце - Данія - 69 гадоў і Швецыя з Германіяй - 67. Гендарнае дзяленне захавалася ў Цэнтральнай і Усходняй Еўропе - Аўстрыя для мужчын - 65, для жанчын - 60. Эстонія - 63 і 61. Але ў сярэднім па Еўропе - 65 з невялікім. Пры гэтым з 34-х членаў найбагацейшага пула краін свету ад ЗША да Брытаніі і Японіі, 26 ужо павышаюць, альбо маюць намер павысіць і без таго высокі па беларускіх мерках пенсіённы ўзрост.
Не выключэнне і нашы саюзнікі - Казахстан і Расія. Зараз мы ў адной эканамічнай "запрэжцы" і не працаваць разам проста не можам. Прэзідэнт адкрыта дзеліцца вынікамі дыялогу на вышэйшым Еўразійскім узроўні.
Стаўленне ў грамадстве да рэформы сапраўды не адназначнае. Тых, хто адчувае ў сабе сілы, траўміруе адпраўка на пенсію. Хтосьці вымушана падзарабляе, каб дапамагчы дзецям і ўнукам. Бізнес часам дыскрымінуе працаўнікоў т.н. "перадпенсійнага" ўзросту і ва ўмовах працы, і ў зарплаце, і па тэрмінах наймання, адбіваючы ўсякае жаданне працягваць кар'еру.
55 у Беларусі сёння - небяспечны ўзрост. Хоць у супрацоўніка акрамя каласальнага вопыту, яшчэ і энергія, і веды, і асаблівая філасофія працы. Ва ўсім свеце такія кадры шануюць. Асабліва ў адукацыі, навуцы, турызме, сферы абслугоўвання, кіраванні, палітыцы і культуры. Галоўнае - ствараць новыя рабочыя месцы, каб моладзь і спелыя кадры не спрачаліся за адну вакансію, а дапаўнялі адзін аднаго. І гэта прамое даручэнне Прэзідэнта - 50 тысяч эфектыўных рабочых месцаў, і гэта толькі да канца бягучага года. Плюс гарантыя першага рабочага месца для маладога спецыяліста. Міністэрства адукацыі павінна ўзварухнуць усю сістэму размеркавання. Каб знішчыць дыскрымінацыю: студэнцкую - "бюджэтнік" або "платнік", і ў эканоміцы - прыватны працадаўца або дзяржаўны. На занятасць павінны працаваць усе.
Пенсіённая рэформа - гэта сур'ёзны выбар усяго грамадства, і людзі ў пагонах не выключэнне. Ёсць, вядома, і спецыфіка - служба, дзе штодня рызыкуюць жыццём і здароўем. Тут захаваецца асаблівы падыход, як і для грамадзянскіх - у шахце або ў гарачым цэху. Прэзідэнт даручыў сілавікам і ўраду дэтальна прапрацаваць пытанне асаблівых умоў працы і службы і падаць узгоднены і поўны пералік пенсіённых выключэнняў.
Усяго на суд грамадства і Прэзідэнта ўрад вынес тры сцэнарыі. Пралічаных і эканамічна вывераных. Галоўнае адрозненне - у хуткасці рэформы, гендарнай роўнасці і выніку для эканомікі.
Калі будзе прыняты базавы варыянт урада, а ён улічвае і працягласць жыцця, і здароўе, і фактычную занятасць сёння, то з 1 студзеня 2017-га штогод пенсіённы ўзрост будзе расці на 6 месяцаў. Паралельна будуць створаны новыя і ўдасканаленыя дзеючыя фонды для назапашвальных або "іншых" пенсій. Плюс стымулы для вопытных супрацоўнікаў - не пакідаць кар'еру.
Пакуль канчатковага рашэння, які з варыянтаў лепшы для грамадства, у Прэзідэнта няма. Ён разлічвае на публічную экспертызу праектаў урада. Зрэшты, эканамісты ўпэўненыя, які б варыянт не выбралі беларусы, ён спрацуе толькі тады, калі за ім будзе стаяць энергія кожнага актыўнага чалавека. Тут як на трэніроўцы, працуеш на сябе і чым больш старанна - тым лепшы вынік. Трэнер па фітнесе дае гарантыю.
Зацягваць з прыняццем рашэння па мадэрнізацыі пенсіённай сістэмы Кіраўнік дзяржавы не мае намеру. Чакаецца, што ўзгоднены, абсалютна празрысты і зразумелы для грамадства план дзеянняў урад падасць на зацвярджэнне Прэзідэнту на працягу некалькіх тыдняў.
