Наша палітычная і дзяржаўная сістэма здала чарговы экзамен на сталасць

Выбаршчыкі, эксперты і шматлікія назіральнікі (прычым, як нацыянальныя, так і замежныя)  адзначылі высокую палітычная культуру і актыўнасць беларусаў пры выбары сваіх прадстаўнікоў. 

Галоўны ж вынік кампаніі ў тым, што наша палітычная і дзяржаўная сістэма здала чарговы важны экзамен на сталасць і пацвердзіла выключнае права грамадзян выбіраць сабе ўладу без націску звонку. Што, уласна, і ёсць паказчык рэальнага, а не дэкларатыўнага суверэнітэту.

Нягледзячы на тое што абраныя дэпутаты прадстаўляюць інтарэсы розных партый, рухаў, працоўных калектываў і рэгіёнаў,  у парламенце іх аб'ядноўвае галоўнае  -  нацыянальныя інтарэсы і запыты людзей. 

Пра тое, як завяршаецца гэтая важная для дзяржавы і грамадства вяха, раскажа Андрэй Крывашэеў.

Беларусы абралі новы склад Палаты прадстаўнікоў. Зрабілі гэта з высокай яўкай  на ўсіх 110 выбарчых акругах. У цэлым па рэспубліцы актыўнасць склала амаль 78 %. Выдатны вынік  для  парламенцкай гонкі, асабліва ў параўнанні з краінамі Еўрасаюза і далёкага замежжа. Бо высокая яўка  - гэта не толькі  большая легітымнасць заканадаўцаў і паказчык даверу да дзяржавы і яе дэмакратычнай сістэмы, але і стандарт высокай палітычнай культуры беларускага грамадства. Ужо можна гаварыць:  яна расце ад выбараў да выбараў. 

Цікавасць да беларускага выбару адчувалася не толькі ў самой Беларусі,  але і ў нашых асноўных саюзнікаў і партнёраў у свеце. І калі адкінуць некалькі  спроб умяшацца, прычым ад маргінальных сіл з усходу і захаду, цікавасць была са знакам плюс. У Расіі цэняць рэспубліку як галоўнага саюзніка і ў цэлым не хочуць чарговага канфлікту ля  сваіх межаў. Еўрасаюз і ЗША ацанілі спакойную і камфортную мінскую перагаворную платформу, плюс аб'ектыўна зацікаўлены ў суверэнным голасе Беларусі па самых складаных праблемах  -  ад міграцыі да барацьбы з трансгранічнай злачыннасцю. Кітай і далёкая дуга партнёраў  традыцыйна ставяць на моцную дзяржаву як гаранта сваіх інвестыцый і праектаў.

У гэтым сіла беларускай шматвектарнасці і суверэнітэту, а значыць і клопат новага парламента як адной з галін улады, падкрэсліў Кіраўнік дзяржавы,  зрабіўшы свой выбар і адказваючы на пытанні шматлікай прэсы. 

Ужо традыцыйна для Беларусі  выбары не сталі прычынай  для расколу ў грамадстве і пляцоўкай канфлікту. Наадварот,  аб'ядноўвалі сем'і святочнай атмасферай на ўчастках, збліжалі пазіцыі палітыкаў у рамках канструктыўнай палемікі і дэбатаў, адкрывалі Беларусь для тысячы замежных назіральнікаў і соцень журналістаў з іншых краін. 

Характэрны прыклад  -  да абеду асноўнага дня галасавання ў Цэнтрвыбаркаме не было ніводнай  пісьмовай скаргі аб сур'ёзным парушэнні. Тыдзень галасавання, у тым ліку датэрміновага, прайшоў больш чым спакойна. З прыкрага толькі некалькі  кур'ёзаў і пяток правакацый. Напрыклад, адзін малады выбаршчык патрабаваў у ЦВК адмяніць штраф ДАІ за няправільную паркоўку  -  маўляў, спяшаўся выканаць грамадзянскі абавязак,  было не да  правілаў дарожнага руху. Альбо некалькі  грамадзян Расіі, пераблытаўшы парламенцкія з мясцовымі выбарамі, хацелі галасаваць  -  скаргу адхілілі. 

Дзіўна, але самыя цяжкія канфлікты спараджаў прававы нігілізм назіральнікаў і прэсы. Усяго дзясятак выпадкаў на 6 тысяч участкаў, але сур'ёзных. Камісіям і міліцыі прыйшлося карэктна, але цвёрда спыніць правакацыі. Яркі прыклад прывяла Лідзія Ярмошына на першай прэс-канферэнцыі сёння. Кандыдат у дэпутаты адзначыўся скандалам на ўчастку і быў затрыманы. 

Лідзія Ярмошына,   Старшыня Цэнтральнай  камісіі Беларусі па выбарах і правядзенні рэспубліканскіх рэферэндумаў: "Ён патрабаваў паўторнага пераліку галасоў, а УІК пазбаўлена права  рабіць паўторны падлік галасоў, гэты паўторны падлік нават акруговая не можа прызначыць,  можа прызначыць Мінская гарадская. Падаецца заява, што яму і расказаў міліцыянер,  і прыводзяцца не такія звесткі, маўляў, увесь інтэрнат за мяне прагаласаваў, а  прад’яўляюцца доказы,  што магчыма была падмена. Таму дзеянні кандыдата і яго даверанай асобы самі па сабе былі абсалютна незаконнымі. Адказ міліцыянера  выдатны".

Яшчэ некалькі скандалаў, праўда,  меншага маштабу і без міліцыі прыводзіць ЦВК. Прычына ўсіх без выключэння  -  задзірлівыя паводзіны назіральнікаў і журналістаў, пагрозы ў адрас камісій, пазапраўная відэаздымка, спроба апытаць выбаршчыкаў або перашкодзіць  ім зрабіць выбар. Усё гэта проста супярэчыць беларускаму закону і інструкцыі місіі АБСЕ, а значыць,  першапачаткова рыхтавалася як правакацыя. 

Зрэшты, дзясятак выпадкаў на 10-мільённую рэспубліку  -  кропля ў моры,  і на выніковы вынік яны не паўплывалі. Менавіта гэта і адзначаюць ключавыя замежныя місіі. 

У місіі ад Парламенцкага сходу  Саюза Беларусі і Расіі падкрэслілі поўную адпаведнасць выбараў нацыянальнаму закону. Гэта, мабыць, найважнейшыя  выбары рэспубліка праводзіць для сябе, а не для знешніх актораў. 


Місія ад найбуйнейшай у свеце пасля Аб'яднаных Нацый  -  Шанхайскай арганізацыі ў дзень галасавання наведалі 436 выбарчых участкаў і заўважылі  толькі некалькі дробных тэхнічных памылак. Адгэтуль і высокая ацэнка.

Місіі АБСЕ і ПАСЕ, традыцыйна самыя крытычныя да беларускіх плебісцытаў, шмат у чым падтрымалі агульную танальнасць знешніх назіральнікаў. У прамежкавай справаздачы адзначаны:  спакойнае становішча і павелічэнне ліку кандыдатаў, г.зн. высокая альтэрнатыўнасць выбараў. Праўда крытыцы падвергнулі недастатковую свабоду збораў, састаў камісій,   дзе большасць - прадзяржаўныя людзі, наяўнасць не на ўсіх участках празрыстых урн і невыкананне яшчэ шэрагу рэкамендацый. Адзначыўшы галоўнае  -  не нам у АБСЕ і ПАСЕ вызначаць легітымнасць парламента  -  гэта выключнае права беларускага народа. 

Беларусь, мабыць, уважлівей шматлікіх членаў АБСЕ ставіцца да рэкамендацый гэтай місіі. Заканадаўства і працэдуры змяняюцца, але з улікам нашых традыцый і магчымасцяў. АБСЕ жадалася б хутчэй, што ж, можна было б паскорыцца, але толькі ўслед за астатнімі дэмакратычнымі краінамі і, пажадана, паводле  адзіных прапісаных стандартаў. Аб гэтым Прэзідэнт гаварыў адкрыта    яшчэ два з лішнім гады  назад, а воз і цяпер там. 

Зрэшты, галоўнай ацэнкай адносін з Еўрасаюзам сёння  стаў не даклад місіі,   а гэты непрыкметны  дакумент на афіцыйным партале Савета ЕС. Апублікаваны ён сёння,     у дзень падвядзення вынікаў выбараў. Не ўдаючыся ў дэталі: гэтае рашэнне аб спрашчэнні візавых адносін з нашымі партнёрамі. Калі бакі падпішуць і ратыфікуюць без паравалок, ужо з наступнага года стандартны шэнген для беларусаў будзе каштаваць удвая танней  -  35 еўра, а тэрмін выдачы скароціцца да 10 дзён, максімум. 

Важны аспект  -  партыйны вынік на выбарах. Тут без сюрпрызаў. Грамадства ацэньвала кандыдатаў  -  па іх справах, і шматлікім заслужана дасталося. Моцны вынік камуністаў  -  12 дэпутатаў і адзін сенатар. Левыя пісьменна задзейнічалі сацыяльныя запыты выбаршчыкаў, свой вопыт партыйнага будаўніцтва, плюс моладзь  -  ёю і прырасла ўмоўная фракцыя камуністаў у выніку.

Справядліва моцна выступіла Рэспубліканская партыя працы і справядлівасці  -  6 мандатаў. Таксама левыя, але з меней жорсткай, кампраміснай ідэалогіяй, што па душы выбаршчыку. 

Добры вынік у ліберал-дэмакратаў. Адна персанальная перамога  -  Алега Гайдукевіча - не павінна бянтэжыць. Партыя праэкзаменавала маладую каманду ў сотню чалавек. Вопыт, палітычны капітал і праца ў тым жа тэмпе  -  вернуцца ЛДПБ  на наступных выбарах, у мясцовыя Саветы і парламент. 

Непрымірымая апазіцыя   палітычна знішчала сябе сама. Вядомага кандыдата  -  Ганну Канапацкую - пракацілі з вылучэннем. Найстарэйшая з апазіцыі БНФ  -  закрыла  толькі траціна ўчасткаў, плюс занадта радыкальна выступала за ізаляцыянізм супраць інтэграцыі  -  выбаршчык не ацаніў. АГП  -  схалтурылі ў агітацыі. На дэбаты хадзілі не самі кандыдаты, а адны і тыя ж давераныя асобы, ды і гаварылі прыкладна адно і тое ж. Галасаваць за "ката ў мяшку"    выбаршчык адмовіўся. 

"Мядзведжая паслуга"  -  нападкі на ўсіх, падкрэсліваем, усіх членаў выбарчых камісій, а гэта 60 тысяч чалавек. Настаўнікі, урачы, чыноўнікі. З сем'ямі  -  пад чвэрць мільёна выбаршчыкаў. Адназначны мінус  -  без шанцаў апраўдацца або згладзіць эфект.

Намінацыя "траянскі конь" у постаці апазіцыі  -  у “ЕўраБеларусі” Андрэя Саннікава. Самаспаленне кандыдацкіх пасведчанняў  -  спаліла масты да даверу выбаршчыкаў. 

Адзінкі адрозніваюць партыі і плыні ў гэтым асяроддзі  -  акт вандалізму грамадства прачытала так: уся апазіцыя не ідзе на выбары. У выніку выбаршчык з альтэрнатыўным поглядам альбо застаўся дома, альбо галасаваў за беспартыйных, але вядомых у акрузе. 

Вынік  -  узмацненне левацэнтрыстаў у новым парламенце як процівага ліберальным ініцыятывам урада. Сусветны, дарэчы, трэнд, толькі ў Еўрасаюзе  -  перавага ў правых.

Георгій Атаманаў, другі сакратар ЦК кампартыі Беларусі: "Правільна сёння выпрацаваны курс ва ўнутранай і знешняй палітыцы, калі мы ў аснове бачым праблемы чалавека. Чалавека, які сваёй працай зарабляе на жыццё, сваім талентам стварае культуру, адукацыю. І мы б жадалі, каб гэта ўсё, асабліва маладое пакаленне, улічыла і выкарыстала далей".

Калі адкінуць партыйную і ідэйную прыналежнасць  -  у новы парламент прайшлі моцныя і годныя кандыдаты. Вопытныя кіраўнікі, дыпламаты, бізнес, моладзь і працаўнікі сацыяльнай сферы. Сфарміраваны цалкам дзеяздольны беларускі парламент, абраны беларусамі і для Беларусі. З такой заканадаўчай галіной улады рэспубліка ўваходзіць у новы этап свайго суверэннага развіцця.