Сусветны аўтарынак перанасычаны, даўно падзелены, як заявіць аб сабе пачаткоўцу? Ну што тут скажаш? Па-першае, рынак значна больш дынамічны, чым можа падацца. Там няма лідараў раз і назаўжды. Не тое, каб пачаткоўцаў там чакалі, але месца для іх заўсёды знойдзецца. Па-другое, ніхто не гаворыць, што будзе проста. І вось - ён сімвал суровых законаў рынку. Дэтройт. Гэта 20 стагоддзе. Квітнеючая ва ўсіх сэнсах сусветная аўтамабільная сталіца. Вялікая тройка: "Форд", "Крайслер", "Джэнерал Мотарс". А вось Дэтройт сёння - горад-прывід. А ўсё таму, што прапусціў момант. Не паспеў перастроіцца.
З іншага боку. Яшчэ прыклад. Не, гэта не першы трактар "Беларус", гэта "Ламбаргіні". Так-так, да таго, як заваяваць катэгорыю элітных спарткараў, "Ламбаргіні" выпускаў трактары. Дарэчы, выпускае і зараз. І гэта прыклад таго, як мага і трэба ўстройвацца ў той самы сусветны рынак.
Зразумела, мы не хацелі б пайсці шляхам Дэтройта, а хацелі б шляхам "Ламбаргіні". Не толькі захаваць класічныя брэнды, але і прырасці навінкамі, якія патрэбныя. Ды так, каб не толькі вырабіць, але і выгадна гэта прадаваць.
Па сутнасці, гэта была галоўная думка, якая гучала ў чацвер, калі Прэзідэнт наведваў Мінскі аўтамабільны завод. Летась МАЗ літаральна ратавалі ад спусташэння. Дапамаглі крэдытамі, дзяржзакупамі, субсідыямі і новымі рынкамі. Напрыклад, Пакістан і Інданэзію для краіны і завода Аляксандр Лукашэнка адкрываў асабіста. Зрэшты, хранічныя праблемы галіны засталіся. У гэтым і ўпэўніўся Прэзідэнт на месцы.
За 4,5 гадзіны ў чацвер на заводзе разабралі ўсё машынабудаванне - ад мінскага матора і мазаўскай колавай базы да бабруйскай шыны, гомельскага камбайна і жодзінскіх самазвалаў. Прычым, гэта быў не агляд. Выставы - для замежнікаў. А нам важна зразумець, што мы можам, а таксама што не атрымліваецца і чаму? Рэпартаж Андрэя Крывашэева.
Рэальныя праблемы нашага рэальнага сектара на колах балючай за ўсё стукнулі менавіта па МАЗе. Рынкі памешыліся ўтрая. На большасці ўвялі платы з пошлін. Кліенты масава аб'явілі аб банкруцтве, павесіўшы дэбіторскія даўгі на плечы вытворцы. Па лічбах, на піку яны амаль дасягнулі 400 мільёнаў долараў. Прыкладна столькі каштуюць пяць новых заводаў - новых кабін, кавальскі, ліцейны, аўтобусны і рысорны. Іх плануе МАЗ для будучага развіцця.
З дзяржпадтрымкай і на дысцыпліне паставак завод утрымаўся. Складскія запасы скараціліся ў 3 разы, да вялікай, але не крытычнай лічбы - 98 мільёнаў долараў. Даўгі па Беларусі знізіліся на чвэрць. Атрымалася вярнуць 156 мільёнаў долараў даўгоў знешніх. Цяжкая "дэбіторка" зараз у асноўным ва Украіне і Расіі. Скардзяцца нават Прэзідэнту.
Але Кіраўнік дзяржавы, перш чым пытаць з саюзніка, цікавіцца: што зроблена ўжо 25 гадоў як незалежным вытворцам і ўрадам. Першыя не гарантуюць якасць хоць бы на 5 гадоў, як канкурэнты. Другія - валакіцяць унутраныя пастаўкі з-за двух працэнтаў кошту крэдытаў.
Прыклад, як трэба працаваць у Расіі - у трактарнага. Тут МТЗ перайшоў на перадаплату, разгрузіў склад дылера ў тры разы і вярнуў дзве трэці даўгоў. Парадаксальна, дапамаглі крызіс і расійскія бар'еры. Утыльзбор выгнаў з рынку еўрапейцаў і амерыканцаў. "мінчане" з "кіраўцамі" прыбралі рынак да рук.
Тэхналогіі капіруем не толькі мы, але і нас. Варта было МАЗу распрацаваць і паставіць ва Украіну паспяховыя 40-тонавыя збожжавозы, як дакладны аналаг прайграла "Сканія". Зараз канкурыруем. У цэлым, ва Украіне расце беларуская прысутнасць. 2 зборачныя кластары па трактарах і аўтамабілях у Чаркасах, Нежыне і Броварах, плюс гарадская тэхніка і тралейбусы. Але галоўнае да кошту, як і патрабуе Прэзідэнт, - гарантыя якасці і сэрвіс.
Рэнтабельнасць МАЗа сёння адмоўная. Але ўжо не катастрафічныя мінус 30. Заводу атрымалася перакрэдытавацца - прыслабіць пазыковую завесу.
Дапамагла і далёкая дуга мазаўскага экспарту. У арабскім рэгіёне і Паўднёва-Усходняй Азіі падваенне паставак. У Еўропе пасля адкрыцця зборкі ў Польшчы і Сербіі экспарт вырас у 3 разы. У Лацінскай Амерыцы новае гандлёвае прадстаўніцтва ў Эквадоры - рост на 40%, Афрыка, куды прыйшлі праз Зімбабвэ, пастаўкі павялічыліся рэкордна ў 6,5 раза. Але гэта экспарт дзясяткамі і сотнямі штук за год. Замацаванне на новых рынках. Добра для стратэгіі, але не ратуе ўвесь аб'ём. А ён па-ранейшаму ў Расіі і СНД. Дзе нават пасля крызіснага спаду прырост усяго на чвэрць.
Аб тым, чаго не хапае нашаму аўтапраму, пытаем на самым патрабавальным паўночнаамерыканскім рынку. Канада і Штаты - 250 тысяч трактароў за год, цвёрдая валюта. МТЗ прабіўся сюды 2 гады таму. Паставілі ледзь больш за сотню машын. Пачыналі з базавай 80-кі, зараз рыхтуемся пастаўляць магутныя 350-я.
Тэхналогіі будучыні Прэзідэнт на МАЗе разбірае падрабязна. Першая - пераход з саляркі на газ. Абсталяванне пакуль закупляем у ЕС, але аўтамабільны і маторны ўжо рыхтуюць свае аналагі. Эксплуатацыя на газавым паліве ў 2-3 разы таннейшая. Гэта рынак і стабільны попыт. Даручэнне лідара - не зацягваць. Будучай вясной на пасяўной у 3 гаспадарках выпрабуюць навацыю. Калі акупіцца, стане мадэллю для ўсяго АПК.
Яшчэ адна тэхналогія - электрамабілі. І не звыклыя седаны, а гарадскі транспарт. Замест тралейбусаў і аўтобусаў - электробусы. 10 такіх МАЗаў ужо калясяць па Мінску, у Расію прадалі яшчэ каля 100 адзінак. Адкрыты для зялёнага транспарту і рынак ЕС. Прэзідэнт бум на электрамабілі падтрымлівае. Галоўнае, каб свае. Напрыклад, "джылі".
Слабыя месцы МАЗа - ліццё, трансмісія, рухавікі і кабіна. Патрэбная мадэрнізацыя, але ўся праграма каштуе амаль паўмільярда долараў на 6 гадоў. Прэзідэнт не супраць, але з галоўнай умовай - спачатку гарантаваныя рынкі збыту і толькі потым гутаркі аб новых крэдытах.
На выставачнай пляцоўцы ўсё новае сямейства тэхнікі. Прыцягваюць увагу модульныя грузавікі. Заказчык сам збірае мадэль, як з канструктара. Важная ніша - кааперацыя з Кітаем. Новы гарадскі пыласос - без пылу. І аўтакраны павышанай магутнасці. Патрабаванне - асвойваць рынак Паднябеснай і максімальна вырабляць у Беларусі.
Далей на пляцоўцы БелАЗ. Яго самаадчуванне замяраюць па ўзроўні Мінскага аўтамабільнага. Жодзінцы - на галаву вышэйшыя. У крызіс двухразова павялічылі долю на сусветным рынку. Ключавая навацыя - двухразовы рэсурс да першага рамонту за тыя ж грошы. З навінак падземныя машыны, пагрузчыкі і аэрадромныя цягачы.
Наступны пункт маршруту - зборка. Прэзідэнт адкрыта мае зносіны з працоўнымі. Інфармацыя ад іх самая пэўная. Тут не схавацца за лічбамі.
Асноўныя праблемы - якасць ліцця і дарагіх дэталяў, напрыклад, трансмісіі. На гэтым страчваем рынкі. Прэзідэнт даручае максімальна выціснуць з дзеючых магутнасцяў. На новыя пакуль няма рэсурсаў, а чапляцца за рынкі трэба, калі прыйдзецца, то і зубамі.
Нацыянальнае імпартазамяшчэнне. Пытанне выжывання аўтапрама і эканоміі валюты. Фінальны пункт прэзідэнцкага маршруту тут, на выставе Мінпрама. Сабралі толькі навацыі. Новыя восі для цяжкіх грузавікоў, новыя ўніверсальныя кабіны для вежавых кранаў. Гідраўліка, больш як 800 пазіцый. А яшчэ рухавікі і беларускія шыны. Уся лінейка, акрамя супербуйнагабарытнай "гумы". Яе пачнуць вырабляць з будучага года. На новым заводзе.
Аўтакампоненты - айчынныя люстэркі, оптыка, гідраўзмацняльнікі. У холдынгу - знакаміты аўтамабільны і футбольны БАТЭ. Яго кіраўнік просіць у Прэзідэнта падтрымаць сваю высокадакладную электроніку і оптыку. Аднак лідар, хоць і аматар футбола, і знаток менавіта барысаўскай каманды, непахісны - падставы агульныя. Спачатку гарантыя збыту і толькі потым крэдыты.
У цэлым сэрца беларускага аўтапрама і смежнікаў б'ецца хоць і не роўна, але выразна. Як добры рухавік на месцамі дрэнным паліве. У крызіс - "кашляў", "падрыгваў", але ўхаластую не круціў. Прэзідэнцкі тэхагляд на МАЗе не скончыцца. Наперадзе - маштабная нарада па машынабудаванні. Яшчэ раз агледзяць усе вузлы і агрэгаты. Выслухаюць усе бакі: ад дырэктара і майстра да дылера і кліента на іншым канцы свету. І толькі пасля гэтага хірургічна правядуць капітальны рамонт нашага аўтапрама.
