Міжнародныя абавязацельствы, чэргі на мяжы, незаконная міграцыя і барацьба з наркатрафікам: пагранічнае ўзаемадзеянне Беларусі і Расіі абмеркавалі ў Прэзідэнта

14 ноября 2019
Размова аб сітуацыі на мяжы  адбылася сёння ў Палацы Незалежнасці. Безумоўна, гэта тэму можна разглядаць толькі праз прызму каманднай працы з расійскімі спецыялістамі. 

Бо, напрыклад, заходнія межы  не толькі нашы, але і шырэй - Саюзнай дзяржавы. З іншага боку, хапае праблем і на мяжы, якой па сутнасці і няма. Беларуска-расійскі кардон крок за крокам стаў непераадольнай перашкодай для асобных іншаземцаў. Тут жа збіраюцца чэргі з велікагрузаў, для якіх дадатковы кантроль з расійскага боку  не толькі непрыемны сюрпрыз, але і трата каштоўнага часу,  а значыць, і грошай. 

Бяспека, міжнародныя абавязацельствы і геапалітыка - у гэтай тэме пераплецены шматлікія інтарэсы, прычым не толькі беларускія або расійскія. Цэнтральнаеўрапейскае скрыжаванне транзітных шляхоў, з аднаго боку, адкрывае магчымасці, з другога - нясе пагрозу распаўсюджвання злачыннасці. Якой павінна быць залатая сярэдзіна вырашэння праблемы? Як заканадаўча, у духу саюза рухацца далей? Разбіраўся Андрэй Крывашэеў. 

Парадаксальная "саюзная" мяжа


Па форме правільна, па сутнасці  поўны абсурд. Менавіта так, крыху перафразаваўшы класіка, сёння апісваюць сітуацыю на мяжы паміж саюзнікамі, Беларуссю і Расіяй: ад Пскова да Бранска і далей да Украіны. З беларускага боку  ні пагранічнікаў, ні мытні, увесь кантроль па літары і духу саюзнай дамовы вынесены на саюзныя межы. А вось з расійскай - і кантроль, і чэргі па 10 кіламетраў, і дэманстратыўныя развароты турыстаў з трэціх краін, маўляў, не там заязджаеце. Мала таго, гэту "парадаксальную мяжу" яшчэ і абараняюць у публічнай і медыяпрасторы, прычэпліваючы на Беларусь ярлыкі нахлебніка і кантрабандыста. Пры гэтым відавочна замоўчваючы пра тое, колькі насамрэч выдаткоўвае рэспубліка са сваіх рэсурсаў на абарону саюза і саюзніка.

Дамова аб мяжы - мадэрнізаваць літару і дух пагаднення


Пільная ўвага да знешняй "саюзнай" і ўнутранай беларуска-расійскай мяжы сёння далёка не выпадковая. У лістападзе заканчваецца чарговы пяцігадовы цыкл вялікай дамовы. Ён дзейнічае з далёкага 1995 года. Лагічна, што за чвэрць стагоддзя дакумент маральна састарэў, ды і сённяшні канфлікт на Украіне, тыя ж чэргі і бязвіз ён не ўлічвае. 

Адсюль даручэнне ад Прэзідэнта больш за месяц таму галоўнаму пагранічніку і дзяржсакратару Савета бяспекі - супаставіць літару дамовы з рэальным станам спраў на мяжы і падрыхтаваць аргументы для мадэрнізацыі дамовы на будучыя пяць гадоў мінімум. 

Мяжа не дае "дабро" 


Яшчэ 6 гадоў таму базавая дамова ў асноўным выконвалася. Так, здараліся мяса-малочныя гандлёвыя войны, бывалі гучныя затрыманні бандытаў і наркадылераў на ўнутраным кардоне. Але для законапаслухмяных грамадзян і бізнесу мяжа была празрыстая. Усё змянілі санкцыі Еўрасаюза і канфлікт на Украіне. Спачатку насуперак дамове Расія выставіла на мяжы салатавыя камізэлькі - фітасанітараў. Потым справа дайшла і да зялёных фуражак - пагранічнікі, праверка пашпартоў. 

Першымі гэта адчулі простыя грамадзяне. Тыя, дзеля каго дамова складалася. Рытарычныя і дагэтуль пытанні: што гэта за саюз з кантролем на мяжы? І чаго баіцца Расія, калі Беларусь у разы меншая, ёй не страшна, і са свайго боку яна пагранічнікаў не вывела? 

Яшчэ горш справы ідуць для бізнесу і турыстаў з трэціх краін. Нават саюзных, напрыклад, Кіргізіі і Арменіі. Па літары дамовы яны могуць перамяшчацца вольна. А па факце расійскі закон прымушае іх альбо выкарыстоўваць выключна авіягавані, альбо нарэзаць кругі да найбліжэйшых міжнародных пагранпераходаў. Міна пад саюз Еўразійскі і непрыемны асадак для візіцёраў з далёкага замежжа. Прэзідэнт даручае гэты абсурд ліквідаваць абноўленай дамовай. 

Іншаземца не прапусцяць нават з расійскай візай


На думку экспертаў, праблему для іншаземцаў не зніме нават падрыхтаваная Дамова аб адзінай візавай або бязвізавай прасторы з Расіяй. Пакуль не будзе палітычнай волі давяраць беларускаму саюзніку, абноўленай дамовы аб мяжы або проста загада адклікаць зялёныя фуражкі ФСБ Расіі, праблемы застануцца. Як і парадаксальная для Саюзнай дзяржавы няроўнасць пагранічнікаў. 

Патрэбны роўныя правы для пагранічнікаў Беларусі і Расіі


Анатоль Лапо, Старшыня Дзяржаўнага пагранічнага камітэта Беларусі: "З таго часу, як была заключана дамова, меркавалася, што Беларусь гарантуе бяспеку меж Саюзнай дзяржавы на сваім участку, а кантроль на мяжы паміж дзвюма краінамі адсутнічае. Размова не ішла пра тое, каб нам хтосьці дапамагаў. Мы самі ў стане гарантаваць бяспеку сваю і Саюзнай дзяржавы. Мы ставім пытанне, чаму на нашай унутранай мяжы існуюць пагранічнікі? Мы ж туды не выйшлі. У новай дамове трэба расставіць усе кропкі над "i". Мы раўнапраўныя, што расійскія пагранічнікі, што беларускія. Мы заўсёды выконвалі свае саюзніцкія абавязацельствы і будзем іх выконваць. І прэтэнзій да нас ніколі не было. Але патрабуем таксама і нас паважаць".

Фармальна Расія тлумачыць няроўнасць на ўнутранай мяжы  большымі пагрозамі. Маўляў, у нас і Сірыя, і Украіна, і бежанцы з Каўказа і Азіі, і тэрарызм з масавай міграцыяй. Але, па-першае, Беларусь добрасумленна спыняе незаконныя пранікненні з ЕС і Украіны нават больш эфектыўна, чым сама Расія. А, па-другое, мяркуючы па лічбах, праца на роўных - самы надзейны "шчыт Айчыны". 

Усяго за 3 гады сумесна пагранічнікі выявілі 6 буйных каналаў незаконнай міграцыі. Паказальна, што ў арганізатарах былі 15 грамадзян Расіі і толькі 2  беларусы. 


За тыя ж 3 гады, карыстаючыся агульнай базай звестак, але сваімі сіламі, беларускія пагранічнікі вылічылі, затрымалі і дэпартавалі ў Расію 468 асоб. Зваротна  адзінкі. Яшчэ адзін аргумент на карысць агульнай справы і супраць аднабаковых дэмаршаў. 

Станіслаў Зась, Дзяржаўны сакратар Савета бяспекі Беларусі: "Адкрытасць сумеснай мяжы мае для Беларусі як плюсы, так і мінусы. Адзін з негатыўных момантаў - незаконныя мігранты з Расіі, якія, карыстаючыся празрыстасцю мяжы, спрабуюць прабрацца на тэрыторыю Беларусі, а тут іх затрымліваюць і дэпартуюць. Акрамя таго, асноўны паток кантрабанды наркотыкаў, што затрымліваецца беларускімі пагранічнікамі, накіроўваецца ў асноўным у Расію. Мы як транзітная краіна страчваем сваю прывабнасць, таму што выстаўляюцца дадатковыя пункты кантролю і там заварочваюцца грамадзяне і грузы, яны праходзяць праз іншыя краіны. Гэта мінус для нас. Мы гэта таксама павінны адкрыта гаварыць і нашым грамадзянам, і нашым партнёрам. Разам з тым, супастаўляючы мінусы з тымі плюсамі, якія маем для нашых грамадзян і краіны, мы, вядома, і далей будзем прытрымлівацца таго, што гэтая мяжа заўсёды будзе вольнай. Таму што гэта перш за ўсё вялікая выгада для людзей - і расіян, і беларусаў".

Двайны бар'ер для транзітнага бізнесу


Яшчэ больш складана перасякаць анамальны ўнутраны бар'ер дэ-юрэ саюзнай прасторы транзітнаму бізнесу. Акрамя законнага дбайнага надгляду на знешніх межах Саюза беларусамі і беларускіх жа патрулёў супраць транзіту санкцыёнкі ў інтарэсах Расіі, фуры надглядаюць і пагранічнікі, і мытня, і фітасанітары нашай усходняй суседкі. Як вынік - чэргі, страты часу, грошай і прывабнасці беларускага кірунку і саюзнага рынку. 

На роўным месцы, з легальнага грузу і легальнай фуры  прыбытак "пярэваратняў у пагонах" можа дасягаць 200 долараў. І гэта толькі першае жазло або шлагбаўм пры ўездзе ў Расію - наракаюць перавозчыкі. На камеры, праўда, гаварыць баяцца. Хоць стомленасць ад пабораў і затрымак адчуваецца і так. 

Ігар Шаітаў, вадзіцель (Беларусь): "Паміж краінамі Еўрасаюза,  дапусцім, мы едзем праз Літву, Польшчу, Германію, Галандыю,  межаў няма. Там, калі і прысутнічае нейкі кантроль мытны, то яны проста паглядзелі ў кішэню - паглядзелі дакументы, гэта ў іх займае 5-10 хвілін, і адправілі наперад. Але ніяк не за сеткі там, платы. І відавочна, не да двух сутак гэта займае. Вось такая сітуацыя складаецца". 

Станіслаў Пучкоў, вадзіцель (Беларусь): "Плюс - гэта ж вы не думайце, што мы на мяжы толькі праходзім кантроль. Нас могуць спыніць у любым пункце РФ і паўторна надгледзець. Гэта зараз яшчэ трошкі супакоілася, стала прасцей. А яшчэ год таму спакойна маглі і машыну цалкам выгрузіць і загрузіць. І прычым, гэта працэдура была за кошт адпраўніка тавара. Грошы немаленькія. І ўзнікае пытанне, чаму ў Расію, калі мы едзем, нас надглядаюць вельмі дбайда, а калі мы з РФ едзем у Беларусь, то ніякага кантролю наогул не здзяйсняецца. Так, на сумленным слове, на братэрскіх адносінах".

Ад пабораў і паўторных надглядаў не ратуюць і расійскія нумары. Б'юць і па сваіх, каб чужыя баяліся. Хоць беларусы - ну якія яны чужыя? Саюзныя. 

Так анамальная мяжа бачыцца з кабіны грузавіка. А з экспертнага ўзроўню чытаюцца і націск на беларускую дзяржаву па іншых пытаннях, і нядобрасумленная канкурэнцыя. Тармозячы наш калідор, актыўна і небескарысліва лабіруюцца паўночныя шляхі - праз Пскоў і парты Пецярбурга. 

Аляксей Бяляеў, палітычны аналітык: "Мы бачым, што сёння ідзе са многіх бакоў спроба дыскрэдытацыі адносін унутры Саюзнай дзяржавы. Гэта і шэраг колаў у самой Расіі, якія зацікаўленыя ў існаванні нейкіх шэрых схем, нейкіх магчымасцяў для вядзення несумленнага бізнесу. Мы бачым і ўдары з боку заходнееўрапейскіх партнёраў, якім інтэграцыя Беларусі і Расіі здаецца нейкай пагрозай і напрамую праз сваіх агентаў уплыву, якіх нямала ў самой Расіі, яны спрабуюць укінуць неканструктыўныя ідэі. Але мне здаецца, што спроба паставіць пад яркую лямпу ўсе праблемы, якія існуюць, павінна прывесці ў канчатковым выніку да пагадненняў, якія будуць працаваць".

Паўторныя надгляды ў Расіі тармозяць не толькі самі грузы, але яшчэ і лічбавізацыю еўразійскай мытні і сам Еўразійскі саюз. Квінтэт краін ужо прыйшоў да электронных мытных дэкларацый - уся інфармацыя даступная анлайн. А тут зварот у мінулае стагоддзе мытнай справы. 

Дзмітрый Ерамейчык, начальнік аддзела мытных аперацый і кантролю № 2 магілёўскай мытні: "Зараз паміж дзяржавамі - членамі ЕЭС наладжаны інфармацыйны абмен і ў рэжыме рэальнага часу пацвярджаецца інфармацыя аб вывазе тавараў па перамяшчэнні тавараў у адпаведнасці з мытнай працэдурай мытнага транзіту і ўвозе-вывазе транспартных сродкаў, усе міжнародныя перавозкі".

Парадокс, на які звяртае ўвагу Прэзідэнт Беларусі, калі сумесныя дзеянні эфектыўныя, і гэта прызнае сама Расія, выступаючы за глыбейшую інтэграцыю, хто тады адразае Беларусь па ўнутранай мяжы Саюза і шальмуе рэспубліку ў прэсе? 

А. Лукашэнка: Беларусы не нахлебнікі Расіі!


Вось толькі адзін з відавочных доказаў укладання Беларусі ў саюзную бяспеку меж. Пункт "Весялоўка" - больш вядомы ў народзе як "Тры сястры". Стык межаў Беларусі, Расіі і Украіны. З нашага боку - уладкаванне па апошнім слове пагранічнай тэхнікі. І гэта за свае грошы, хоць і па саюзнай праграме. 

Праграма пагранбяспекі Саюзнай дзяржавы 2017-2021 гг., укладанне Беларусі - 1 млрд. расійскіх рублёў, укладанне Расіі - 2 млрд. расійскіх рублёў.


Раз на 4 гады Беларусь укладвае па мільярдзе расійскіх рублёў у агульную справу. Для параўнання: па той жа праграме сама Расія, чые межы ў 30 разоў больш працяглыя, выдаткоўвае толькі ў 2 разы больш. Зрэшты, нават з новай тэхнікай нагрузка на людзей - пагранічнікаў і мытнікаў - каласальная. Сёння Расія з Украіны прапускае толькі па міжнародных пераходах. У выніку ціск на зялёныя і сінія фуражкі на беларускім участку саюзнай мяжы ўжо вырас у 3 разы! І гэта бясплатна для Расіі. 

Андрэй Шчыроў, начальнік аддзялення пагранічнага кантролю "Весялоўка": "З канца 2017 года пасажыраплынь у пункце пропуску "Весялоўка" павялічылася. Гэта звязана з тым, што Расійская Федэрацыя здзяйсняе пропуск замежных грамадзян менавіта праз афіцыйныя пункты пропуску. У сувязі з гэтым найбліжэйшы пункт пропуску да Расійскай Федэрацыі гэта "Весялоўка".
 

Эфектыўны бар'ер на шляху наркатрафіку Еўрасаюз - Расія 


Яшчэ адзін факт - адзін са шматлікіх. Барацьба з наркатрафікам. Не сакрэт, што асноўная маса "яду" ў Беларусі рухаецца альбо з Расіі, альбо праз нас у Расію з Захаду. Гэта, безумоўна, наш абавязак спыняць трафік на сваёй тэрыторыі, але навошта замоўчваць гэтае ўкладанне Беларусі ў здароўе Саюзнай дзяржавы? Напрыклад, як ацаніць выратаваныя жыцці ў бягучым годзе пасля канфіскацыі 5 цэнтнераў (506 кг наркотыкаў з Польшчы і Літвы ў Расію) наркотыкаў у 5, дарэчы, расійскіх грамадзян? Або колькі каштуе, напрыклад, нядаўні разгром наркалабараторыі пад Мінскам, якую ўладкавалі 2 грамадзяніны Расіі. Тады ў пасёлку Хацежына канфіскавалі 30 кг "сінтэтыкі" і яшчэ 430 кіло прэкурсораў - паўфабрыкатаў. 

Наркалабараторыя ў пасёлку Хацежына (Мінскі раён) - 2 грамадзяніны Расіі, 30 кг сінтэтычных наркотыкаў, 430 кг прэкурсораў.


Анатоль Лапо, старшыня Дзяржаўнага пагранічнага камітэта Беларусі: "Беларуская мяжа ахоўваецца надзейна. У дадзеным кантэксце бачацца дзіўнымі і абсалютна безгрунтоўнымі папрокі ў тым, што Беларусь нібы выкарыстоўвае расійскія сродкі, патрабуе дапамогі. Мы не нахлебнікі! Калі б мы былі нахлебнікамі, тады ў мяне павінна быць цалкам матэрыяльная база за іх кошт: тэхніка, узбраенне, прадукты харчавання, вопратка. Вось тады яны сказалі б, што мы нахлебнікі. Беларусь не мае намеру выходзіць з дамовы, аднак будзе настойваць на яе абнаўленні".

Пазіцыя Беларусі па мяжы выглядае абсалютна лагічна і ў святле паглыблення эканамічнай інтэграцыі з Расіяй. Глыбіня патрабуе роўнасці правіл гульні і адкрытасці. Адгэтуль даручэнне Прэзідэнта: усе аргументы - на перагаворны стол, і шукаем кампраміс. 

У Пагранкамітэце не сталі ўтойваць: мадэрнізацыя дамовы - справа не хуткая, асабліва калі ў саюзніка па вопыце на самым версе не прыспешаць перагаворшчыкаў. Першым крокам насустрач, на думку дзяржсакратара, мог бы стаць зварот да даверных і роўных адносін да пагранічнікаў. Уся гісторыя Саюза даказвае: так мы больш эфектыўна абараняем інтарэсы і беларусаў, і расіянаў. 

Станіслаў Зась, Дзяржаўны сакратар Савета бяспекі Беларусі: "Падчас працы над папраўкамі ў дамову трэба шукаць такія сумесныя дзеянні па гарантаванні бяспекі, якія не будуць ствараць праблем у перасячэнні мяжы. Мы разумеем намаганні Расійскай Федэрацыі па забеспячэнні сваёй бяспекі, разумеем рызыкі, якія ёсць у яе - тэрарыстычнай пагрозы і гэтак далей. Але трэба шукаць іншыя шляхі сумесных дзеянняў, каб здымаць гэтыя нязручнасці. Як мінімум трэба ацаніць, навошта гэта зроблена, для чаго, якая ад гэтага карысць. І, можа быць, ёсць сэнс вярнуцца да той сістэмы, якая існавала".

За чвэрць стагоддзя суверэнітэту Беларусь ужо навучылася рэагаваць на эканамічныя і інфармацыйныя накаты з любога боку. Працуючы прынцып - празрыстасць аргументаў і ніякага закуліснага гандлю. Жадаюць партнёры або саюзнікі "палічыцца" - калі ласка. Галоўнае, каб гэты рахунак не стаў зваротным, аж да ліквідацыі чарговага дасягнення інтэграцыі, якое працавала на карысць людзей. Беларусаў і расіянаў. Грамадзян Саюзнай дзяржавы. Парадаксальная мяжа паміж саюзнікамі - гэта, на жаль, толькі адзін з элементаў такога вялікага і зваротнага рахунку.