Сацыяльна-эканамічнае развіццё Беларусі праз прызму ўдзелу ў ключавых інтэграцыях - сёння ў цэнтры ўвагі Прэзідэнта. Спектр тэм шырокі - ад дакладнага выканання бюджэту да актыўнага ўдзелу ў рамках аб'яднанняў. У экспертным пуле нарады ключавыя фігуры беларуска-расійскага перагаворнага працэсу - ад кіраўніка ўрада, першых асоб міністэрстваў і ведамстваў да пасла нашай краіны ў Расіі. Усе яны актыўныя ўдзельнікі ў літаральным сэнсе марафону сустрэч на вышэйшым узроўні па лініі афіцыйных Мінска і Масквы. За 12 месяцаў мінулага года ўсяго іх было 13. Вядома, многае лідары абмяркоўвалі ў фармаце сам-насам. А значыць, вельмі важна ўдакладніць курс па самых вострых пытаннях. Спецыяльная рабочая група ўжо ўвайшла ў рытм, часу на разварушванне нямнога. Дэталёва разабраць праблемныя пытанні двухбаковых адносін і выйсці на шлях іх вырашэння - галоўная задача на сёння. Якім будзе для Беларусі гэты год, як абараніць літару і дух саюзных дамоў? Пытанні і адказы з нарады на вышэйшым узроўні - у рэпартажы Андрэя Крывашэева.
Першая дэкада першага месяца новага года - у нашай палітычнай і эканамічнай традыцыі гэта не канікулы, а сур'ёзны кіраўніцкі зачын на ўзроўні Прэзідэнта, урада, грамадства і бізнесу. Традыцыя даўняя і лагічная. Па-першае, беларусы не прывыклі выпадаць з рэальнасці на цэлы месяц. Адпачываем стрымана. Па-другое, як адкрытая і тэхналагічная, несыравінная эканоміка Беларусь проста не можа сабе дазволіць "разгуляй" на тры тыдні. Студзеньскі зачын - амаль як гарачая пара ў сельскай гаспадарцы, дзе месяц год корміць. Прагуляў студзень - за ўвесь год потым можаш не дагнаць. Яшчэ і адсюль сур'ёзны дзелавы тон сёння ў Палацы Незалежнасці.
Галоўныя пытанні і трэнды гэтага года Прэзідэнт акрэслівае з першых жа хвілін нарады. Адсыланне да навагодніх свят - не для ўдзельнікаў, гэта знешні кантэкст. Для вопытных кіраўнікоў у зале не бывае канікул, але не павінна быць і недагаворванняў, аб чым гаварылі і дамовіліся прэзідэнты Беларусі і Расіі ў Маскве напярэдадні Новага года. Яшчэ і ў гэтым сэнс "зачына-нарады".
Размова аб трынаццатай за ўжо мінулы год асабістай сустрэчы прэзідэнтаў у Маскве. Падкрэсліваем, 13-й за 12 месяцаў. Здавалася б, у такім шчыльным дыялогу саюзнікаў проста не магло застацца нявырашаных пытанняў. І ў асноўным гэта так. Вынік апошняга рабочага дня 2018 - "прыстойныя рашэнні" па сутнасці. Лыжка дзёгцю - гэта парадак дня, няварты вышэйшага ўзроўню, і "ганебнае" выкананне даўно і неаднаразова прынятых лідарамі рашэнняў, у прыватнасці, харчовы экспарт і грузаперавозкі.
Ці ўплывае гэтая лыжка дзёгцю на эканоміку Беларусі. Так, уплывае, але не крытычна. Напрыклад, нашых міжнародных аўтаперавозчыкаў у Расіі выцясняюць. Але сама галіна паказвае ўстойлівы рост, знаходзіць легальныя шчыліны паставак, берэ якасцю паслуг. Пры гэтым недаатрыманы прыбытак - дзясяткі мільёнаў долараў. Не крытычна, але не па-саюзнаму. Такая ж сітуацыя з пастаўкамі харчавання.
Калі ж глядзець на эканоміку праз прызму бюджэту, таксама ўсё нядрэнна. Сацыяльныя гарантыі (адукацыя і ахова здароўя) вырастуць на 6-7 %. Захаваны прынцып павелічэння прыбыткаў найменш забяспечаных бюджэтнікаў. Эканомім на бюракратыі, але ўсе дадатковыя даходы ўкладваем у чалавечае развіццё.
Аляксандр Лучанок, доктар эканамічных навук, прафесар: "У бягучым годзе вельмі вялікая ўвага будзе надавацца сацыяльна-эканамічнай сітуацыі ў нашай краіне, павышэнню ўзроўню жыцця насельніцтва і стварэнню больш спрыяльных умоў для рэструктурызацыі нашай эканомікі і пераводу яе на інавацыйныя рэйкі. І тыя, хто працуе лепш, павінны атрымліваць больш, іх інтарэсы павінны лепш улічваць. Неабходнасць уліку інтарэсаў як унутры краіны, так і на міжнароднай арэне. На жаль, не ўсе нашы замежныя партнёры ўлічваюць нашы інтарэсы, у тым ліку ў пастаўках нафты, у іншых відах энерганосьбітаў. Зыходзяць з чыста сваіх інтарэсаў. Наша краіна павінна клапаціцца ў першую чаргу аб сваіх грамадзянах".
Такая ж дынаміка ў рэальным сектары. Калі ў свеце не здарыцца чарговага фінансавага або ваеннага "землетрасення", і нафтавыя цэны не зробяць кульбіт - стабільны рост гарантаваны. Найбольшую пагрозу для Беларусі эксперты бачаць на поўдні і ў сусветных гандлёвых войнах. Ва Украіне год выбараў - гарачыя галовы ўжо гуляюць на полі бяспекі, а гэта дорага абыходзіцца суседзям. СГА і іншыя саюзы, на жаль, больш не страхуюць ад пратэкцыянізму. Для адкрытай і экспартнай Беларусі гэта таксама пагроза, як і розніца эканамічных падыходаў у рамках аднаго Саюза.
Аляксандр Шпакоўскі, палітычны аналітык: "Нас цікавіць казахстанская нафта, кіраўніцтва Казахстана гатова ў прынцыпе па прымальных цэнах прадаваць беларусам. Аднак тут узнікае пытанне транзіту цераз тэрыторыю Расіі. Зноў дастаткова глыбокія супярэчнасці атрымліваюцца, але над гэтым трэба працаваць. А ўпадаць у канфрантацыю або нейкую антырасійскую істэрыю па ўзоры некаторых суседніх краін, я думаю, не варта. Усё ж пытанне не ў адносінах паміж народамі, нават у адносінах паміж кіраўнікамі. Пытанне ў грашах. З нашага боку - гэта дзяржава сацыяльна арыентаваная, у нас большасць прадпрыемстваў дзяржаўныя, якая павінна забяспечваць грамадзянам годны ўзровень жыцця. З таго боку - буйныя капіталісты, бенефіцыяры расійскіх сыравінных карпарацый, якія клапоцяцца, натуральна, толькі пра свой даход".
Зрэшты, за год, які пайшоў, Беларусь як гавораць эканамісты, "перастрахавалася" ад відавочных пагроз. У сферы абароны – гэта АДКБ. У Астане падпісаны дзясятак рашэнняў ад мяжы да ратавальнікаў. У Піцеры ўзгаднілі бесканфліктную схему выбару генсакратара Арганізацыі. У гандлі з Украінай - гарантыяй выступаюць прамыя кантакты рэгіёнаў. Успамінаем першы Форум у Гомелі. Той жа механізм, што выратаваў некалі беларуска-расійскія адносіны.
Хаця, рэальныя саюзныя разыходжанні сёння ў палітыка-медыйнай сферы зноў падмяняюць здагадкамі аб інкарпарацыі або зліцці. Такі шум мы ўжо праходзілі мінімум двойчы. І штораз ім прыкрывалі адкрытае нежаданне выконваць абавязацельствы і будаваць адносіны на "прэзумпцыі раўнапраўя".
Галоўнае рэальнае пытанне, якое прыкрываецца рыторыкай аб аб'яднанні, - гэта кампенсаванні Беларусі за т.з. падатковы манеўр у нафтахіміі. У Расіі не спрачаюцца, што аднабаковымі дзеяннямі аслабілі пазіцыі саюзнікаў, але з рашэннем цягнуць ужо чацвёрты год. Пад рознымі прычынамі. Летась як раз успомнілі аб аб'яднанні і саюзным дагаворы.
Еўразійскія па літары і духу абавязацельствы Расіі, якія згадвае Прэзідэнт, - гэта два артыкулы саюзнага дагавора. У артыкуле трэцім, чорным па белым: раўнапраўе і ўлік нацыянальных інтарэсаў саюзнікаў, плюс гарантыя ўстрымоўвацца ад мер, здольных паставіць пад пагрозу дасягненне агульных мэт Саюза. 28-ы артыкул яшчэ больш дакладны. Ён прама забараняе дыскрымінацыю саюзнікаў любымі інструментамі. Ад падаткаў да кампенсаванняў і субсідый.
Аляксандр Шпакоўскі, палітычны аналітык: "Гэтая тэма палітызаваная і гіпербалізаваная СМІ. Шкода ад падатковага манеўру беларускай эканомікі - 300-400 млн долараў за год. Прыкра. Гэта не настолькі смяротна, каб нам вылучалі невыканальныя ўмовы, а мы былі змушаныя іх выконваць, як пішуць шматлікія публіцысты, якія свядома правакуюць нездаровы грамадскі інтарэс. Для беларускай эканомікі - гэта паўпрацэнта ВУП, перажывём. Нават калі не атрымаецца дамовіцца з РФ аб кампенсаторных механізмах. Тут пытанне ў чым? Трэба разумець, што яны маюць права праводзіць любыя рэформы, у тым ліку ў падатковай галіне. Але ўзнікае пытанне, наколькі гэта адпавядае саюзным абавязацельствам. У рамках дагавора аб ЕАЭС мы імкнёмся да адзінага рынку нафты і газу, а пакуль ён не створаны, цяпер наяўныя ўмовы пагаршацца не павінны. Тым не менш, яны пагаршаюцца. Наўрад ці гэта супадае з эканамічнымі дэкларацыямі, якія прапаноўвае расійская дзяржава сваім партнёрам".
Справядлівасць нашай пазіцыі да пары пацвярджалі і партнёры. Быў жа так званы план Сілуанава. Быў ды выйшаў, калі саюзнікі пайшлі ў т.з. "глыбіню інтэграцыі". Настолькі глыбока, што спатрэбілася сумесная рабочая група - паднімаць пласты рашэнняў і пагадненняў за 20 гадоў.
Аб першых выніках рабочай групы спытаем у яе кіраўніка ад Беларусі - міністра эканомікі Дзмітрыя Крутога. Аказваецца, група хоць і рабочая, але не працавала ўсе зацяжныя расійскія "канікулы". Калі збярэцца - невядома. Пры гэтым істотных разыходжанняў няма і не было.
Незалежна ад працаздольнасці рабочай групы - выдаткі выканаўцаў саюзных абавязацельстваў не лягуць на плечы беларусаў. Гэта жорсткае даручэнне Прэзідэнта. Па-першае, Беларусь ужо дастаткова інвеставала ў інтэграцыю. Па-другое, мы не настолькі багатыя, каб аплачваць "танныя" з пункту гледжання саюзнай логікі хады або манеўры партнёраў.
Як мінімум два інструменты і толькі ў нафтахіміі агучвае сам Кіраўнік дзяржавы. Гэта завяршэнне мадэрнізацыі нашай нафтаперапрацоўкі і альтэрнатыўныя каналы пастаўкі нафты.
Цікава, што ў расійскай прэсе ўжо праскокваюць прапановы прадаць Мазырскі і Наваполацкі заводы - хоць пакуль гэта толькі "пробныя камяні", а не афіцыйная пазіцыя. Спробы відавочна непрымальныя. Ніхто ў свеце, у тым ліку Расія, не прадае "незавершанае" за крок ад поспеху, які за год зможа дадаткова прынесці да 250 мільёнаў долараў. Што да альтэрнатыўнай нафты, то і яна на рынку ёсць, хоць расійская, бясспрэчна, больш рэнтабельная, але… больш рэнтабельная ў рамках саюзных адносін і цяперашніх цэн на вуглевадароды. Белнафтахім у рэжыме рэальнага часу пралічвае ўсе варыянты.
Ці ўсвядоміць Беларусь складанасць і далікатнасць моманту? Безумоўна, так. Зыходзім з сялянскай мудрасці. Не жадаем чарговы раз наступаць на граблі інтэграцыйных супярэчнасцяў. Па-першае, саюзнае і еўразійскае эканамічнае поле гадамі апрацоўваем сумесна, па-другое, "граблі" - усё ж не мы раскідваем.
За два з лішнім дзесяцігоддзі інтэграцыі і ў сотнях найскладанейшых перамоў Беларусь вызначыла для сябе краевугольныя камяні саюза, у які гатова добрасумленна інвесціраваць. Гэта суверэнітэт, раўнапраўе і спраўнасць. Магчыма, сёння тую ж работу завяршае Расія. Тады зварот да вытокаў зразумелы і лагічны. Аднак у калядныя дні ўспамінаем і біблейскія запаветы - як бы не пераўтварыць камень "краевугольны" ў камень "спатыкнення", здольны абрынуць увесь саюзны будынак, створаны цэлым пакаленнем беларусаў і расіянаў.
