Вынікі Года навукі падведзены, арыенціры зададзены. Галоўны інтэлектуальны форум краіны завершаны. II З'езд навукоўцаў сабраў напярэдадні навуковую эліту краіны і, па сутнасці, стаў знакавай падзеяй 2017 года, а таксама новым адлікам у развіцці беларускай навукі. Мабыць, ключавы пасыл навукоўцам - быць на крок наперадзе. Сёння вынікі з'езда абмяркоўваюць эксперты і аналітыкі. Стратэгія развіцця навукі на найбліжэйшае дзесяцігоддзе вынесена на грамадскае абмеркаванне. За кошт чаго разлічваць на эканамічны рост? Вось галоўнае пытанне, на якое павінна адказваць праграма. Курс на IT-краіну, узмацненне ўзаемадзеяння ў навуцы і інавацыях, і, вядома, стварэнне грамадства інтэлекту. І такая стратэгія атрымала адабрэнне навуковай супольнасці краіны. Вынікі II З'езда навукоўцаў - у рэпартажы Веранікі Буты.
Вялікая інтэлектуальная размова, якая адбылася напярэдадні, стала фінальным акордам адыходзячага Года навукі ў Беларусі. Больш за 2 тысячы дэлегатаў (гэта навукоўцы і вытворцы, выкладчыкі і прадстаўнікі ўлады). Дыялог атрымаўся сапраўды прадукцыйным. У аснове размовы - праект стратэгіі развіцця нашай навукі да 40-га года. Зачын вялікі, ведаць дакладна, як будзе развівацца свет праз 20 гадоў, практычна немагчыма. Але ўсе ж арыенціры, як ператварыць Беларусь у краіну інтэлектуальную, атрыманыя. Напярэдадні па пунктах іх абмеркавалі разам з Кіраўніком дзяржавы.
НАВУКА + ВЫТВОРЧАСЦЬ
Першае і найважнейшае - зблізіць навуку і рэальны сектар эканомікі. Праца павінна быць сістэмнай. Мэта - вытворчасць высокатэхналагічная, а на выхадзе - надзейны, якасны і канкурэнтны тавар. Сёння доля інавацыйнай прадукцыі ў Беларусі - каля 16 %. А праз 20 гадоў кожны чацвёрты выраб, атрыманы ў нашай краіне, павінна быць заўтрашняга дня. Новыя заводы трэба будаваць, абапіраючыся толькі на навуковае абгрунтаванне.
Навукоўцы павінны быць на крок наперадзе. Гэта, паводле слоў Кіраўніка дзяржавы, зарука паспяховага развіцця эканомікі. Пакуль жа на практыцы навука і вытворчасць не заўсёды працуюць у тандэме. І атрымліваецца, вынаходка ёсць, але пра яе на заводзе альбо не ведаюць, альбо нявыгадна для ўкаранення.
На шляху да новай эканомікі трэба больш актыўна асвойваць беспілотнікі, развіваць электратранспарт, не спыняцца ў дасягненнях лазернай тэхнікі.
НАВУКА І АПК
Услед за вытворчасцю - аграпрамысловы комплекс. Так, мы гарантавалі сабе харчовую бяспеку. Г.з. практычна ўсё вырабляем, прыкладна траціну прадуктаў адпраўляем на экспарт. Адбылося гэта шмат у чым дзякуючы інавацыйным падыходам, праўда, не заўсёды нашым.
Важна падняць узровень прадукцыйнасці працы, (пакуль жа ён удвая ніжэйшы, чым у Еўропе), павысіць рэнтабельнасць (у краіне па-ранейшаму шмат стратных сельгаспрадпрыемстваў). Шырокае поле для навукоўца ў прамым і пераносным сэнсе - дакладнае земляробства. Першыя напрацоўкі ўжо ёсць. 6 прадпрыемстваў (пакуль у якасці пілотнага праекта) пачалі выкарыстоўваць трактары з GPS-навігатарам.
Мінімум выдаткаў, але максімум ураджаю. Гэту задачу трэба будзе вырашыць навуцы і АПК. Без інавацый ніяк.
IT-КРАІНА
Лічбавыя тэхналогіі. Гэта трэці пункт навуковай дарожнай карты. Да высокіх тэхналогій сёння пільная ўвага ва ўсім свеце, канкурэнцыя высокая. Рэвалюцыйны дэкрэт, які плануюць прыняць да канца года, адкрые новыя магчымасці для Беларусі як IT-краіны.
Высокія тэхналогіі сёння ўкараняюць паўсюль. Робаты ў сельскай гаспадарцы і прамысловасці, IT-платформы, штучны інтэлект, блокчэйн, беспілотныя аўтамабілі. За гэтым будучыня. Зрабіўшы тут прыпынак, наганяць будзе позна. Узяўшы сёння курс на лічбавую эканоміку, Беларусь у трэндзе.
НАВУКА І МЕДЫЦЫНА
Будучыня сусветнай фармацэўтыкі за біялагічнымі лекамі, таму асобную ўвагу Прэзідэнт надаў беларускай медыцыне. Яе развіццё немагчыма без цеснага звязку з навукоўцамі. Даказалі эфектыўнасць навукова-практычныя цэнтры: гэта добры прыклад таго, калі навука не адрываецца ад практыкі. Толькі летась укаранёна больш як 250 новых медыцынскіх тэхналогій. Кожны новы крок наперад сучаснай медыцыны - сотні, а то і тысячы выратаваных жыццяў.
Але праблем шмат і тут. Для лячэння некаторых захворванняў усё яшчэ трэба ехаць за мяжу. Ёсць пытанні да дыягностыкі, даступнасці і цаны складаных аперацый. Навукоўцам і медыкам трэба больш актыўна распрацоўваць і асвойваць новыя тэхналогіі.
САЦЫЯЛЬНЫЯ ТЭХНАЛОГІІ
Напярэдадні Прэзідэнт падняў яшчэ адну важную тэму - інфармацыйнай адкрытасці. Пяты акцэнт - на гуманітарныя навукі. Трэба вучыцца прадбачыць актуальныя праблемы развіцця грамадства, дапамагаць дзяржаве адказваць на новыя выклікі сучаснасці. А яны сёння ў асноўным паступаюць праз СМІ і Інтэрнэт. Краіне патрэбныя аўтарытэтныя навукоўцы-патрыёты.
ФІНАНСАВАННЕ НАВУКІ
Фінансаванне. Сёння палова працэнта ВУП штогод вылучаецца на навуку. Па магчымасці гэтая лічба будзе расці. Але праблема не зусім у недахопе сродкаў. У Беларусі, да прыкладу, укараняюць і новыя формы падтрымкі навукі: венчурнае фінансаванне, інавацыйныя фонды. Але статыстыка за 11 месяцаў: выканана менш за палову ад гадавога плана.
Дзяржава навукоўцу грошы знойдзе, але вынаходства павінна быць сапраўды прарыўным. Шырокія магчымасці для ператварэння добрай ідэі ў рэальныя грошы - індустрыяльны парк "Вялікі камень".
НАВУКОВЫЯ КАДРЫ
І апошняе ў спісе актуальных праблем - але ў рэальнасці менавіта яны і ёсць тая самая навука - кадры. Нараканні і да падрыхтоўкі - дагэтуль недастаткова практыка-арыентаванасці ў ВНУ, ды і праграмы падрыхтоўкі не заўсёды адказваюць рэаліям. Адзінства адукацыі, навукі і вытворчасці - патрабаванне сённяшняга дня.
Патрэбна краіне і комплексная праграма стымулаў і матывацыі. Прэзідэнцкі фонд падтрымлівае маладых навукоўцаў. З часам могуць выплачваць узнагароды за распрацоўкі, якія дадуць рэальны камерцыйны эфект. Навукай у Беларусі павінна быць займацца прэстыжна. Тады і праблема ўцечкі мазгоў вырашыцца сама.
Як зрабіць так, каб навука развівалася не толькі за кошт дзяржавы, але і магла зарабляць сама, прадаючы і ўкараняючы ўласныя распрацоўкі. Якой будзе адукацыя заўтрашняга дня, і як пазбегнуць уцечкі кадраў? Год навукі завяршаецца, але II З'езд навукоўцаў толькі дае старт для новых навуковых адкрыццяў. Прычым не толькі ў сталіцы.
