Дынаміка росту ВУП, акцэнт на экспарце. Комплексная нарада Прэзідэнта з эканамічным блокам урада

Дыягнаставаць праблемы эканомікі на ранняй стадыі, каб своечасова і "без гераізму" ліквідаваць, не чакаючы канца года. Такую задачу вырашалі сёння на нарадзе з удзелам Кіраўніка дзяржавы і эканамічнага блока ўрада. Ключавых акцэнтаў некалькі: дынаміка росту ВУП, экспарт, блакіраванне беларускага харчавання на расійскім рынку і вяртанне да нармальнай працы нафтаперапрацоўкі і транзіту сыравіны. Прэзідэнт звярнуў увагу ўрада на недапушчальнасць зацягвання рашэнняў па гэтых адчувальных пытаннях. Яны напрамую пагражаюць запаволенню эканомікі і ставяць пад пытанне амбіцыйны рост ВУП на 4 % па выніках года. Як ацэньваюць выклікі айчынныя і замежныя эксперты? 

І чаму "тры роўныя траціны" экспарту, пастаўленыя на розныя рынкі свету, называюць залатым сячэннем, г. зн. лепшым спалучэннем для адкрытай эканомікі Беларусі? Андрэй Крывашэеў разабраўся з дэфініцыямі.

Залатое сячэнне для экспарту (30 % - саюз Еўразійскі, 30 % - саюз Еўрапейскі, астатняе - далёкая дуга партнёраў) было прынята параўнальна нядаўна. Хоць экспарт у прыярытэце з далёкага 1996 года. Проста значнасць рынкаў перш вызначалася кан'юнктурай: ёсць санкцыі з Захаду і выконваюцца саюзныя пагадненні з Усходу - прыярытэт апошняму. Або наадварот. У складаныя гады, калі абодва суседы закрывалі рынкі, даводзілася экстранна пашыраць геаграфію. Так у партнёрах з'явіліся, напрыклад, Венесуэла або Аўстралія. Сёння ў эпоху новых гандлёвых войнаў і ўзаемнага недаверу нават два з трох кірункаў экспарту не гарантуюць бяспеку. Менавіта адсюль  тры роўнавялікія кіты нашага знешняга гандлю.

ЗША з Кітаем вядуць гандлёвую вайну на касмічныя паўтрыльёна долараў. Пры горшым сцэнарыі  абваляцца не толькі фінансы, але і рынкі рэальнага сектара - ад аргенцінскай пшаніцы да нямецкага аўтапрама. Нікому не будзе паслабленняў. З такімі ўступнымі беларускія 30-30-30 - вельмі разумная палітыка.

Леанід Фрыдкін, эканамічны аглядальнік: "Сёння ў знешнім гандлі ёсць мноства рызык. Там тэмпы росту таксама пакідаюць жадаць лепшага, але з-за гандлёвай вайны паміж ЗША і Кітаем, з-за перагрэву эканомікі шэрагу буйных краін, таму ўсё гэта разам стварае новыя рызыкі. Таму з экспартам нам прыйдзецца быць даволі асцярожнымі".

Ацэньваючы рэгіянальныя і глабальныя рызыкі, аўтарытэтныя агенцтвы свету далі асцярожны прагноз па ВУП для многіх краін свету. 

Інфаграфіка на Альфа-канале (МВФ - 1,8 %, S&P - 2 %, СБ - 2,2 %, РБ - 4 %)

Для Беларусі ён у дыяпазоне ад 1,8 % ад МВФ да 2 па методыцы Standard & Poor's. Самы аптымістычны са знешніх - рэйтынг Сусветнага банка: 2,2 %. 

Але ўласная ацэнка беларускага ўрада  амаль удвая вышэйшая - 4 %. Такі рост дазваляе развіваць вытворчасць і сацыяльную сферу,  ён прывабны для інвестара.

Гісторыя рэйтынгаў пакуль на карысць беларускай ацэнкі - МВФ традыцыйна прыніжаў планку, а афіцыйнаму Мінску ўдавалася дамаўляцца з асноўнымі эканамічнымі партнёрамі і зняць бар'еры для экспарту.

Менавіта наяўнасць бар'ераў і слабы разгон эканомікі за першыя 4 месяцы прымусілі Прэзідэнта сабраць эканамічны блок урада раней, чым звычайна, у маі. Тым больш што Кіраўнік дзяржавы не раз нагадваў міністрам, што планку для сябе і эканомікі яны паставілі самі, без націску, а значыць абавязаныя адпавядаць. Без эківокаў на знешнія перашкоды. 

Формула "тры траціны" не такая простая, як здаецца. Нельга проста забраць з расійскіх прылаўкаў малочку і перакінуць аб'ёмы на Кітай або Афрыку. Размова ідзе аб захаванні сваёй нішы ў Расіі і прыросце на іншых рынках. Так, гэта цяжка, прызнаюцца экспарцёры. На парадак далей везці, больш складана зноў праходзіць сертыфікацыю, дорага адбіраць чужы кавалак рынку. Але інакш формула не працуе. 

Як характэрны прыклад - гродзенскі "Малочны свет". 90 % экспарту  ў Расію. Сваю нішу трымаюць якасцю, яе гарантуюць на ўсіх этапах - ад кармоў і сыравіны класа экстра, да электронных ветсертыфікатаў і маштабнай мадэрнізацыі тэхналагічнага комплексу. Але нават стабільнасць паставак не адмяняе дыверсіфікацыю. Новыя рынкі - ад суседняй Польшчы да далёкіх В'етнама і Японіі. 

Вольга Міхнавец,  намеснік гендырэктара ААТ "Малочны свет": "Дыверсіфікацыя рынку - гэта такія краіны, як Японія, В'етнам, Кітай. Зараз 25 краін. Літаральна ў лістападзе 2018 года мы ўвайшлі ў спіс арганізацый, якім дазволена пастаўка прадукцыі на рынкі ЕС. І мы ўжо скарысталіся гэтым і пастаўляем сухія прадукты ў Польшчу, Галандыю. Таксама ў маі 2019 года мы атрымалі сертыфікат "Халяль" на Аб'яднаныя Арабскія Эміраты і таксама паставілі туды сыроватку сухую". 

І ўсё ж прырост новай гандлёвай геаграфіі і гандлёвых аб'ёмаў на далёкае замежжа вельмі  павольны. І віной не толькі расійская дамінанта ў экспарце, але і невысокі рост эканомікі ў цэлым. І па ВУП, і па экспарце прэм'ер-міністр прызнаецца:  крытыка заслужаная. 

Плюс па планах на гэты год экспарт харчавання намечана павялічыць да 5,7 мільярда долараў. На жаль, планы пакуль карэкціруе Расія. Фактычна санкцыямі супраць найбліжэйшага саюзніка эксперты называюць закрыццё рынку. Спачатку пад падазрэннем была сыравіна, потым нібы выявіліся антыбіётыкі. З апошніх бар'ераў - абвінавачанні ў дэмпінгу. Маўляў, беларусы прадаюць сабе ў страту. Пад гэта спрабавалі закрыць для паставак нават не прадпрыемства, а цэлы сегмент перапрацоўкі. Абаранілі ў рамках Еўразійскага саюза. Але не ўсіх. 

На нарадзе сёння меры па барацьбе з дыскрымінацыяй вытворцаў абмяркоўвалі другім пытаннем і падрабязна. 

Каб не трапіць у пастку нядобрасумленнай канкурэнцыі і забарон, вытворцы ўкараняюць лепшыя сістэмы прасочвання - ад поля да прылаўка. Ці варта гаварыць, што ў самой Расіі такіх ноу-хау амаль няма, а вось фактаў атручэння сурагатам  нават не дзясяткі - сотні. 

На ўрадавым узроўні Беларусь не перастане настойваць на поўным выкананні саюзных абавязацельстваў, уключаючы гандлёвыя балансы. На ўзроўні прадпрыемстваў выдзелены тры "кошыкі" краін, куды актывізуюць экспарт харчавання. Першы напрамак - СНД апроч Еўразійскага саюза - блізка па лагістыцы і аб густах тут не спрачаюцца. Другі вектар - Персідскі заліў. Рынак прэміяльны, але стандарты "халяль" больш складаныя. Трэці «кошык» - Еўрасаюз, Амерыка і Афрыка. З перашкод тут і квоты, і сертыфікаты, і высокія датацыі сваім вытворцам. Але эканамічна рынак апраўданы. 

Леанід Фрыдкін,  эканамічны аглядальнік: "Для таго каб павялічыць пастаўкі ў гэтыя краіны, неабходна знайсці рэсурсы для перабудовы некаторых вытворчасцяў, для маркетынгу і для рэкламы. І што істотна -  знайсці магчымасць для стварэння прывабных фінансавых умоў, г. зн. адтэрміноўкі плацяжу, пошуку крыніц фінансавання для крэдыту, лізінгу і іншых умоў. Калі гэтыя задачы ўраду ўдасца вырашыць, то ёсць нядрэнныя шанцы, што экспарт павялічыцца". 

Трэцяе пытанне на нарадзе і трэці мінус у росце ВУП - наступствы паставак бруднай нафты з Расіі па магістралі "Дружба". Удар прыйшоўся і па транзіце, і па нацыянальнай перапрацоўцы, а гэта два ключавыя складальнікі нафтахімічнага сектара. І таму для Прэзідэнта так важны вынік. 

Першыя, але пакуль прамежкавыя вынікі: у пятніцу тэму абмяркуюць на ўзроўні прэм'ераў Беларусі і Расіі. Ад факту шкоды партнёры не адмаўляюцца, і ўжо запушчаны механізм вяртання да стабільнай працы. Яго назвалі дарожнай картай. Сімвалічна. Беларускі ўчастак "дарогі" нафты і нафтапрадуктаў адзін з найважнейшых для Еўрасаюза. 

Сяргей Румас, Прэм'ер-міністр Беларусі: "Расіяй практычна ўзгоднена дарожная карта. І некаторыя яе пункты ўжо выконваюцца абодвума бакамі, нягледзячы на тое што яна яшчэ не фармалізаваная. У гэтай дарожнай карце ўтрымліваецца ўвесь пералік мер, які дазволіць, па-першае, вырашыць пытанне адпампоўкі з труб некандыцыйнай нафты і аднавіць транзіт у бок Заходняй Еўропы.

Другі блок пытанняў - гэта кампенсацыя Беларусі ў сувязі са стратамі, панесенымі ў выніку гэтага інцыдэнту. Сёння рана гаварыць пра нейкія канкрэтныя лічбы, таму што ўся шкода яшчэ не пралічана беларускім бокам. Гэта працяглы працэс. Мы разлічваем, што для канчатковага вызначэння шкоды будзе неабходны яшчэ адзін месяц.

Сёння асноўная задача - гэта выслабаніць транзіт, каб Беларусь магла атрымліваць плату за транзіт нафты, які ідзе праз яе тэрыторыю".

Ацэньваючы перспектывы эканомікі на  наступныя 8 месяцаў, эксперты і ўрад дэманструюць стрыманы аптымізм. 

Рост у 4 % ВУП па годзе магчымы, вядома,  калі будуць вырашаны ўжо відавочныя праблемы і нам не падкінуць новых. Працаваць на іх апярэджанне пачалі ўжо сёння. Імпульс надала нарада на вышэйшым узроўні.