Напярэдадні Дня беларускай навукі, які традыцыйна адзначаецца ў апошнюю нядзелю студзеня, у Палацы Незалежнасці сёння адбылася вялікая размова з прадстаўнікамі навуковай эліты, з тымі, дзякуючы чыёй працы наша краіна вядома на сусветнай арэне дасягненнямі ў галіне медыцыны, АПК, касмічных даследаванняў і не толькі. Папярэднічала размове ўрачыстая цырымонія, да якой гэтыя людзі ішлі дзесяцігоддзямі. З рук Прэзідэнта дыпломы дактароў навук сёння атрымалі 12 чалавек, семярым Кіраўнік дзяржавы ўручыў атэстаты прафесара. Гэта наватары. Іх інтэлектам беларускія дасягненні (ад фізікі да інфармацыйных тэхналогій і выкладання) ператвараюцца ў каштоўны рэсурс. Навука павінна рабіць свой унёсак у дасягненне дзяржаўных стратэгічных мэт, акцэнтаваў увагу Прэзідэнт. Канструктыўныя ініцыятывы і прарыўныя ідэі дзяржава заўсёды гатова падтрымліваць. Аляксандр Лукашэнка арыентуе ўрад і кіраўніцтва Акадэміі навук перш за ўсё больш актыўна ўкараняць інавацыі ў вытворчасць, каб яны прыносілі карысць людзям і краіне. Ці рэалізуецца сёння гэта на належным узроўні? Тэму прадоўжыць Вераніка Бута.
У творчых колах яе часта называюць захавальніцай голасу. Па выратаванне не раз да яе і яе каманды звярталіся вядомыя спевакі, акцёры, журналісты, усе, для каго голас - гэта ў першую чаргу рабочы інструмент. У прафесіі Людміла Макарына-Кібак ужо 30 гадоў. Амаль палову з іх (літаральна да дробязяў) памятае найскладанейшую аперацыю яшчэ ў Брэсцкай абласной. Тады ад яе залежалі адразу дзве жыцці.
У Брэсцкай абласной бальніцы загадвала аддзяленнем Людміла 10 гадоў, практычна столькі ж кіравала РНПЦ отарыналарынгалогіі. Тады ёй раілі адмовіцца ад хірургічнай практыкі, заняцца толькі адміністрацыйнымі пытаннямі і сям'ёй. Але доктар Макарына-Кібак, як жартуюць яе калегі, гэта "жанчына, якая паспявае ўсё". Пад яе кіраўніцтвам укаранёныя ўнікальныя методыкі дыягностыкі і лячэння пацыентаў з лорпаталогіяй. 126 навуковых прац, 16 патэнтаў. Яна прадэманстравала ўсяму свету новы погляд на хранічнае запаленне ў сярэднім вуху. Аб сваёй інавацыі ў медыцыне яна сёння яшчэ распавядзе асабіста Кіраўніку дзяржавы.
Напрацаваны вопыт вельмі спатрэбіўся і яшчэ ў адной справе: ужо трэці год доктар-практык - народны выбраннік. Дэпутацкую адказнасць Людміла параўноўвае з урачэбнай: хірург не мае права на памылку, калі аперыруе, парламентарый - калі займаецца заканатворчасцю.
Вернасць і любоў да сваёй прафесіі прывялі Людмілу і яшчэ 18 чалавек сёння ў гэтую залу. Гэта ў літаральным сэнсе частка залатога запасу краіны - хто, ствараючы навацыі, робіць Беларусь больш здаровай, матэрыяльна і інтэлектуальна багацейшай.
Атэстат прафесара Андрэй Кароль атрымлівае толькі праз дзесяцігоддзе пасля абароны дысертацыі. Давялося выбіраць паміж рэктарам спачатку Гродзенскага, пазней Белдзяржуніверсітэта і навукоўцам. Зараз кампраміс знойдзены.
Аўтарскі курс Андрэя Караля акумулюе больш за дваццацігадовы навуковы вопыт і веды ў галіне эўрыстычнага навучання. Сённяшняя адукацыя ўяўляе сабою, хутчэй, маналог, гаворыць прафесар. Поспех жа любой справы - у дыялогу. Нездарма гавораць, што ў спрэчцы нараджаецца ісціна. Яго методыка для тых, хто гатовы адарвацца ад канспектаў, адысці ад лекцый і паглядзець на навучальны працэс пад іншым вуглом.
Аўтарскі курс выкладання, рэйтынгавая сістэма аплаты працы, аптымізацыя спецыяльнасцяў, новая кадравая палітыка - усе гэтыя рэформы былі ініцыятывай Караля. На пасадзе кіраўніка БДУ ён ужо практычна 500 дзён - наводзіць парадак. Такую задачу перад вопытным менеджарам паставіў Прэзідэнт, зацвярджаючы яго на гэтай пасадзе. Вынік пэўнай "мабілізацыі" ў наяўнасці. Прыбытак ВНУ вырас на 16 %, выкладчыцкі склад памаладзеў. Вынік 2018: 8 абарон доктарскіх, 69 кандыдацкіх.
Каля тысячы чалавек летась атрымалі навуковыя званні і ступені. Навуковую эліту краіны папоўнілі 50 дактароў навук, амаль столькі ж прафесараў, паўтысячы кандыдатаў і 4 сотні дацэнтаў. Дарэчы, уладальнікамі ступеняў сталі і іншаземцы. Усе гэтыя людзі прадстаўляюць зусім розныя сферы. Але іх адкрыцці - гэта не праект на паперы, гэта тэхналогіі і методыкі, якія рэальна працуюць.
Урачыстая цырымонія апярэджвала вялікую і традыцыйную для пачатку года размову пра навуку. У графіку Прэзідэнта, як пазней прызнаецца сам Кіраўнік дзяржавы, гэта адно з яго самых любімых мерапрыемстваў. Уручаючы ў гэтай зале дыпломы і атэстаты, не проста адзначаем заслугі тых, хто сваё жыццё прысвяціў аксіёмам і тэарэмам, перш за ўсё задаем траекторыю развіцця ўсёй беларускай навукі як мінімум на найбліжэйшы год.
Настрой у зале, бясспрэчна, святочны. Лабараторную экіпіроўку, медыцынскія халаты сёння гэтыя людзі змянілі на неўласцівыя ім строгія касцюмы і дзелавыя сукенкі. Але захапілі з сабою вытрымкі са сваіх дысертацый. Гэта гонар і вялікая адказнасць - прэзентаваць свае праекты асабіста Кіраўніку дзяржавы, асабліва ведаючы, як Аляксандр Лукашэнка ўнікае ў кожнае пытанне. Падрабязна, у дэталях і галоўнае - на практыку прымянення. Ні адзін праект не павінен застацца толькі эксперыментальным. І так па кожным пытанні - ад аховы здароўя да высадкі лясоў.
Сяргей Ровін, прэзентуючы сваю працу, адразу як гаворыцца, сыпле соль на рану. Мала ў краіне яшчэ перапрацоўваецца адходаў, асабліва з металу. Праблема з мёртвага пункта сапраўды апошнія гады зрушылася. Але ў гэтым кірунку яшчэ працаваць і працаваць. Ужо доктар навук ведае, як удыхнуць новае жыццё нават у чорны метал, а гэта сусветная навацыя. І мы можам заняць нішу на рынку і нядрэнна зарабіць. Плюс вытворчасць высокарэнтабельнае - акупнасць менш за год. У маштабах Беларусі размова аб штогадовым вяртанні ў вытворчасць да 200 тысяч тон чыгуну і сталі.
Другасная сыравіна - тэма, якая на асаблівым кантролі ў Прэзідэнта ўжо не першы год. І часта на нарадах гучаць даручэнні на гэты конт. Па-першае, гэта чыстая эканоміка. Навошта выкідваць тое, што ўжо сёння можна перапрацаваць, тым самым вырашыць пытанне з закупам сыравіны, патанніць вытворчасць, скласці яшчэ больш сур'ёзную канкурэнцыю на рынку. Па-другое, экалогія, а значыць, і наша здароўе. Скажам, сітуацыя ў нашых суседзяў. Статыстыка Расспажыўнагляду: 2/3 смерцяў у Расіі напрамую звязаны з няправільным харчаванне. А калі да таго, што мы ядзім, дадаць і пытанне - з чаго? - праблема становіцца яшчэ больш вострай.
І яшчэ адна праблема, якую пакуль цалкам, на жаль, у краіне выкараніць не атрымалася. Карупцыя! А што яшчэ страшней - карупцыя ў медыцыне. Усе памятаюць гучныя затрыманні ў гэтай галіне летась.
Часам падаецца, што не ўсе ва ўрадзе, ды і на месцах дрэнна чуюць даручэнні Кіраўніка дзяржавы. У тым ліку і па карупцыі. Куды ўжо ясней ставіць задачу - гэтай праблемы ў краіне быць не павінна. Добра, што ў гэтай зале ёсць медыкі, жартуе Прэзідэнт.
Жарты жартамі, а галоўнае, гаворыць Прэзідэнт, каб нашы людзі не вымушаныя былі па дапамогу ехаць за мяжу. Людміла Макарына-Кібак запэўніла, вынікі беларускіх урачоў у гэтым кірунку вядомыя ва ўсім свеце. Дапамогуць і чыноўніку, і радавому беларусу…
Асоба адзначылі і дасягненні нашых дактароў у лячэнні цяжкіх хвароб у дзяцей. У прыватнасці, за апошняе 10-годдзе Рэспубліканскі цэнтр дзіцячай нефралогіі і замяшчальнай нырачнай тэрапіі стаў лепшым на ўсёй постсавецкай прасторы. Па выніках лячэння не саступаем вядучым заходнім еўрапейскім клінікам. А смяротнасць у дзяцей знізілі ў 12 разоў.
Большасць дысертацый сёння па-ранейшаму прысвечаныя медыцыне, машынабудаванню. У лідары, бясспрэчна, выбіваецца і IT-сфера. Ці здольныя сёння ВНУ краіны рыхтаваць айцішнікаў так, як таго прасілі працадаўцы? Падрыхтоўцы высакакласных спецыялістаў - асаблівая ўвага - даручэнне Прэзідэнта.
Нараўне з новымі адкрыццямі, пагоняй за інавацыямі, важна не прапусціць і тыя праблемы, адзначае Прэзідэнт, якія, часам, вырашаюцца проста. Альбо разам: новыя тэхналогіі плюс "дзедаўскі метад", правераны… І адразу прыклад. Калі б не апошні рэцэпт, магчыма, у краіне не было б сёння Белавежскай пушчы. Віной таму, здавалася б, караед, які пасяліўся на дрэвах, і марудлівасць навукоўцаў, якія доўга не ведалі, што рабіць. Гэта магло пазбавіць краіну культурнай спадчыны.
Новыя ідэі, прэзентаваныя сёння ў Палацы, і за якія Алег Баранаў атрымлівае дыплом доктара навук, усяляюць аптымізм - у будучыні гэтую праблему выкараняць. Марудзіць нельга, звяртаецца да навуковай эліты Прэзідэнт, ні ў пытанні закладкі лесу (дарэчы, калі б пасадзіў кожны з нас адно-два дрэвы ў Беларусі, стала б куды лягчэй дыхаць) ні ў адкрыццях, якія павінны апярэджваць час, або хоць бы не спазняцца. А таму Аляксандр Лукашэнка прыспешвае навукоўцаў з айчыннай "Тэслай".
Для нас - транзітнай краіны - электракары - гэта выратаванне. Дрэвы, на жаль, мы высаджваем радзей, чым купляем аўтамабілі. Дык трэба тады гэта рабіць з розумам. Да канца года, анансіраваў Прэзідэнт, ён жадае ўбачыць вынікі. Хутка ў Беларусі запрацуе атамная станцыя. І акрамя экспарту электраэнергіі, робіць акцэнт Кіраўнік дзяржавы, трэба пашырыць магчымасці, каб выкарыстаць яе ўнутры краін. І цэны зрабіць пад'ёмнымі для людзей.
Грунтоўна і канструктыўна з навуковай элітай прайшлі па большасці сфер, у якіх сёння працуюць беларускія навукоўцы. Шматлікія пытанні з парадку дня ўжо знятыя, у тым ліку дзякуючы такім сустрэчам. Праекты на паперы не застаюцца, укараняюцца. Прычым акупнасць іх узрастае. Скажам, у сярэднім на кожны ўкладзены рубель (статыстыка Дзяржкамітэта па навуцы і тэхналогіях) зарабляем сем. А ёсць праекты з прыбытковасцю 50 і 100 рублёў - напрыклад, біятэхналогіі. Галоўнае, нагадвае Аляксандр Лукашэнка, не рабіць праекты дзеля праектаў. А на камерцыйныя рэйкі паставіць нават фундаментальную навуку.
Там, дзе высока стаіць навука, высока стаіць чалавек, цвёрдае перакананне Кіраўніка дзяржавы. І гаварыць аб заслугах людзей, якія становяцца драйверам нашай краіны, трэба. У тым ліку ў такім фармаце. Супольнасць навукоўцаў Беларусі такую ўвагу да сябе, да сваіх прац, шануе.
У свой час у Беларусі настаялі на захаванні дзяржсістэмы прысваення навукоўцам ступеняў і званняў. Такім чынам атрымалася заступіць шлях у навуку аўтарам слабых дысертацый. Праца выбудаваная так, што сёння ў Беларусі не сустракаюцца выпадкі плагіяту.
Яшчэ доўга пасля чарговай адкрытай размовы і "навуковае святло Беларусі" не разыходзілася па сваіх лабараторыях, кабінетах. Яны яшчэ раз абдумаюць усё сказанае і пачутае ў гэтай зале, яшчэ раз зірнуць на дыпломы і атэстаты - вынік іх шматгадовай ювелірнай працы. А заўтра зноў накіруюцца наперад. Гэта як у спорце: хутчэй, дакладней… на шляху да новых адкрыццяў, да новых рэкордаў.
