Беларускай навуцы неабходныя якасныя пераўтварэнні

5 августа 2013

У першую чаргу структура навуковай сферы павінна стаць кампактнай і эфектыўна кіраванай. Такія патрабаванні выказаў сёння Кіраўнік дзяржавы на нарадзе па пытаннях развіцця гэтай сферы. На распрацоўку новай праграмы Аляксандр Лукашэнка даў тры месяцы.

Што чакае дзяржава ад навукі, і якія задачы ставіць перад ёй - вось галоўныя арыентыры, якія павінны разумець і прыняць пад увагу прадстаўнікі навуковай сферы. Аляксандр Лукашэнка адзначыў, што беларуская навука павінна арыентавацца, першым чынам, на патрэбнасці эканомікі і стаць інструментам мадэрнізацыі.


Усе падрабязнасці нарады - у рэпартажы Святланы Канапацкай.


Сённяшняя гутарка выспявае ўжо 2 гады. Менавіта столькі часу спатрэбілася навуковай грамадскасці і ўраду, каб паводле даручэння Прэзідэнта распрацаваць комплекс прапаноў па далейшым развіцці навукі.


Першы крок быў зроблены ў 2001 годзе, калі Акадэмію навук узначаліў Міхаіл Мясніковіч. Этап складаны, тады давялося пераадолець старыя стэрэатыпы ўспрымання навукі як чагосьці адарванага ад нашага тленнага быцця. Задача была ў тым, каб навуковыя дасягненні максімальна наблізіць да патрэбаў эканомікі. Многае атрымалася. Але час ідзе, і навука павінна ісці з ім разам, інакш замест прагрэсу наступае рэгрэс.


Сёння Прэзідэнт зноў збірае прадстаўнікоў навукі і ўрад, каб абмеркаваць, якія перамены наспелі і што менавіта трэба зрабіць на гэтым этапе, каб беларуская навука, выконваючы сваё фундаментальнае прызначэнне, дапамагала краіне ствараць высокатэхналагічны інавацыйны прадукт. Менавіта з пастаноўкі задач перад навуковай сферай і пачынае гутарку Аляксандр Лукашэнка.


Другой задачай Прэзідэнт заве рашэнне пытанняў аб фінансаванні навукі. Скаргі на заўсёдны недахоп сродкаў не вырашаць праблем. Аляксандр Лукашэнка прапаноўвае шукаць дадатковыя крыніцы.


Трэцяя задача - гэта канчаткова вызначыцца з лёсам фундаментальнай навукі. Быць або не быць - гэтае пытанне абмяркоўваецца даўно і нават у тых краінах, дзе бюджэт багацейшы, прыбыткаў больш. Беларусь у гэтым пытанні павінна вызначыцца, як сваім бюджэтам вырашыць фундаментальныя сусветныя задачы. Аляксандр Лукашэнка выказаў сваё меркаванне па пытанні.


Аптымізацыя структуры - гэта чацвёртая задача, якую ставіць Прэзідэнт у позву дня. Акадэмія навук сёння - дзяржава ў дзяржаве, дзе больш як 120 навуковых вытворчасцей, сацыяльных арганізацый з 18 000 чалавек, з якіх траціна працаўнікоў з'яўляецца даследчыкамі. Навуковая сфера падраздзяляецца на акадэмічную, галіновую і сферу ВНУ. У кожным з гэтых сектараў свае арганізацыі, інстытуты, лабараторыі. Усе яны займаюцца навуковымі пошукамі, распрацоўкамі, даследаваннямі. Часам кірункі перасякаюцца, функцыі дубліруюцца. Прэзідэнт лічыць, што структура навуковай сферы павінна стаць кампактнай і эфектыўна кіраванай.


Прэзідэнт заклікае падысці да пытання аб пераўтварэннях узважана. І захаваўшы ўсё лепшае, надаць беларускай навуцы новае дыханне. Пры гэтым Аляксандр Лукашэнка робіць важны акцэнт - гутарка пра паступовае і спакойнае пераўтварэнне навукі, слова рэформа вырашылі нават не гаварыць, ужо вельмі яно разбуральна гучыць.


Пазначыўшы галоўныя патрабаванні дзяржаўнага падыходу да навукі, Прэзідэнт папрасіў усіх прысутных выказаць свае прапановы, што і як неабходна ў найбліжэйшы час пераўтварыць у навуковай сферы. Прэм'ер-міністр Міхаіл Мясніковіч гаварыў як з пазіцыі прэм'ер-міністра, так і з пазіцыі былога кіраўніка Акадэміі навук. Яго прапановы аб тым, як павысіць ролю навукі ў эканоміцы: адзін з крокаў - змяніць статус канструктараў, падняўшы яго на ўзровень генеральнага дырэктара.


Гэтае меркаванне падтрымліваюць не ўсе. Напрыклад, былы канструктар Гомсельмаша лічыць, што паўнамоцтваў у канструктара і зараз досыць. Да слушнай парады заўсёды прыслухаецца дырэктар.


Уладзімір Сямашка лічыць, што няма таго самага стыку паміж навукай і вытворчасцю, які і павінен даць чаканы эфект.


Меркаванні гучалі самыя розныя. Часам супярэчлівыя. Напрыклад, аб тым, што навука павінна перастаць быць фундаментальнай, а кіраўніцтва навуковай працай трэба аддаць міністрам.


Іншае меркаванне: прэстыж навукі залежыць толькі ад навукоўца. Свяцілы навукі карыстаюцца аўтарытэтам, і да іх ідуць і па заказы на навуковыя распрацоўкі. На іх і стаўку трэба рабіць. А яшчэ павышаць статус навукоўца.


Аляксандр Лукашэнка згодны, але для гэтага дзяржава дае магчымасць кіраўніку выкарыстаць усе рычагі, каб знайсці спосаб заахвоціць патрэбнага спецыяліста. Вось толькі часам кіраўнік павінен выявіць ініцыятыву, узяць на сябе адказнасць за прыняцце рашэння. А тут не ўсё ў парадку.


Гутарка атрымалася не толькі пра навуку. Была яна карысная для ўсіх удзельнікаў. Прэзідэнт выказаў надзею, што вынік адаб'ецца ў тым дакуменце, які і стане праграмай развіцця для беларускай навукі. Дакумент павінны прадставіць да абмеркавання ўжо праз 3 месяцы. Абмеркаванне будзе публічнае.