Сённяшні дзень у гісторыі дзвюх краін адзначаны пачаткам новага этапа. Афіцыйны візіт у Мінск турэцкага лідара Рэджэпа Таіпа Эрдагана стаў першым візітам кіраўніцтва Турэцкай Рэспублікі з моманту наладжвання дыпадносінаў з нашай краінай.
І разам з тым нас звязваюць дастаткова цёплыя дзяржаўныя і асабістыя адносіны, узаемная цікавасць у самых розных сферах – ад гандлю да турызму. Турцыя ў свой час стала першай дзяржавай, якая прызнала незалежнасць Беларусі. І сёння блізкія адна адной краіны адкрываюць новую старонку геапалітыкі Еўразійскага кантынента. Тым больш што паміж рэспублікамі (і гэта асабліва адзначыў беларускі лідар) няма праблемных пытанняў. Аляксандр Лукашэнка выказаў упэўненасць, што Беларусь і Турцыя здольныя падняцца на новую прыступку ў развіцці адносін. Пацвярджэннем значнасці ўсяго, што адбываецца, сёння стала вялікая цікавасць з боку журналістаў, у тым ліку і турэцкіх. Толькі на мерапрыемствы ў Палацы Незалежнасці акрэдытавана каля 200 прадстаўнікоў СМІ. Афіцыйны візіт лідара Турцыі аднадзённы, таму парадак дня вельмі насычаны і накіраваны на максімальны вынік. Пра цёплую сустрэчу, перамовы ў Палацы Незалежнасці і шляхі далейшага збліжэння Вольга Макей.
Літаральна дзве гадзіны ў дарозе, і турэцкі борт нумар адзін фактычна з субтрапічнай восені (а ў Анкары плюс 16) пералятае ў сапраўднае зімовае надвор'е. На вуліцы мінус, антуражу напярэдадні дадаў і снег. З самалёта Рэджэп Таіп Эрдаган выходзіць у паліто, холад прымушае нават завязаць шалік. Але, спусціўшыся па трапе, становіцца зразумела: у Беларусі сустракаюць цёпла.
Традыцыйныя беларускія хлеб-соль прэзідэнт Турцыі каштуе ўпершыню. Да гэтага дня ў Мінску бываў толькі турэцкі міністр замежных спраў. Таму візіт гістарычны ва ўсіх сэнсах.
Гэта зараз беларусы прыязджаюць на турэцкія курорты без віз – свабодны рэжым дзейнічае ўжо два з паловай гады. А ў свой час менавіта Турцыя стала першай замежнай дзяржавай, якая прызнала незалежнасць Беларусі. З таго часу паміж краінамі трывалыя дыпламатычныя кантакты.
Аляксандр Лукашэнка ў гэтую краіну лятаў чатыры разы. Сімвалічна, але менавіта пасля сустрэч у 2010-м, калі Эрдаган займаў пасаду прэм'ера, тавараабарот паміж дзвюма краінамі стаў прыкметна расці.
Літаральна паўгода таму прэзідэнты бачыліся ў Стамбуле, на пляцоўцы саміту Арганізацыі ісламскага супрацоўніцтва. Тады палітыкі дамовіліся актывізаваць супрацоўніцтва і планы не сталі адкладваць у доўгую скрынку.
Прыляцець у Мінск Эрдаган збіраўся яшчэ ў сярэдзіне лета. Але візіт прыйшлося адкласці, у Турцыі на тры месяцы аб’явілі надзвычайнае становішча. Група мяцежнікаў у ноч на 16 ліпеня ўчыніла няўдалую спробу ваеннага перавароту. Пакінуць краіну ў такі момант кіраўнік рэспублікі, вядома, не мог. Беларускі Прэзідэнт тады падтрымаў турэцкага калегу, накіраваўшы пасланне са словамі салідарнасці з легітымнай уладай. У Турцыі такі жэст, вядома, ацанілі.
Гімн Турцыі да гэтага дня тут яшчэ не гучаў. Галоўную кампазіцыю краіны беларускі аркестр, вядома, добра адрэпеціраваў. Зладжаны крок госцю паказала і рота ганаровай варты. Прыгожая цырымонія ў атрыуме дала старт вялікаму перагаворнаму марафону.
У Палацы Незалежнасці Рэджэп Таіп Эрдаган упершыню. А на памяць аб гістарычным візіце застанецца здымак з традыцыйнай цырымоніі фатаграфавання.
Аляксандр Лукашэнка і Рэджэп Таіп Эрдаган аднагодкі і абодва палітыкі вопытныя. Сваю кар'еру турэцкі лідар пачынае з пасады менеджара, пры гэтым вядзе актыўную палітычную дзейнасць. 4 гады ён займае пасаду мэра Стамбула, а на працягу 13 гадоў узначальвае турэцкі ўрад. На пасадзе прэзідэнта ён з 2014 года.
Літаральна некалькі хвілін, і гэта фота трапіць у інфармацыйныя стужкі па ўсім свеце. Да гэтай сустрэчы вялізная цікавасць журналістаў. Толькі на мерапрыемствы ў Палацы Незалежнасці акрэдытавана каля 200 рэпарцёраў. У прэс-цэнтры праца кіпіць з самой раніцы. Першыя кадры сустрэчы тут жа манціруюць і адпраўляюць у рэдакцыі, прамую трансляцыю вядзе не толькі Белтэлерадыёкампанія, але і турэцкія тэлевізіёншчыкі. Што гаварыць, нават падчас падрыхтоўкі гэтых сустрэч на вышэйшым узроўні турэцкі бок не раз падкрэсліваў, што "гэта вельмі важны візіт".
Прэса, вядома, на перамовах сам-насам прысутнічаць не будзе. Для рэпарцёраў толькі некалькі хвілін пратакольнай здымкі.
Галоўнае, падкрэсліць Прэзідэнт, - гэта тое, што ў адносінах паміж краінамі няма рознагалоссяў. А гэта трывалы фундамент, на якім можна будаваць сумесную эканоміку. Яна пакуль адстае ад палітычнай сферы, але планка ў мільярд долараў тавараабароту - цалкам дасягальная, запэўнівае Рэджэп Таіп Эрдаган.
Улічваючы ўзаемную цікавасць, планка ў мільярд цалкам рэальная. За апошнія 8 гадоў гандаль вырас больш як у 5 разоў. Аб'ём прамых турэцкіх інвестыцый за мінулае дзесяцігоддзе павялічыўся ў 400 разоў.
Нават негатыўныя эканамічныя тэндэнцыі ў свеце - не падстава згортваць узаемны гандаль. Як раз такі прыклад добра дэманструюць Мінск і Анкара. Тавараабарот ужо некалькі гадоў таму пераваліў за паўмільярда долараў. За першае паўгоддзе 2016 - без малога 500 мільёнаў.
І хоць Турцыя ў дзясятцы найважнейшых гандлёвых партнёраў Беларусі, пакуль усё ж мы больш купляем, чым прадаём. Гэта сезонная сельгаспрадукцыя і трыкатаж. Зарабляем у асноўным на пастаўках калійных угнаенняў.
Самыя прывабныя сферы для турэцкага бізнесу ў Беларусі, мабыць, тэлекамунікацыі, турызм, будаўніцтва.. А вось якімі будуць новыя вектары супрацоўніцтва, прэзідэнты абмяркоўваюць ужо ў пашыраным фармаце, з удзелам дэлегацый. Зрэшты, аб узаемнай цікавасці можна меркаваць па складзе ўдзельнікаў. Апроч віцэ-прэм'ераў і міністра замежных спраў да перамоў далучаюцца тыя, хто адказвае за сельскую гаспадарку, транспарт, навуку, мытнае супрацоўніцтва і, вядома, прамысловасць.
У гэтай сферы стаўка на гігантаў машынабудавання. Камбайны Гомсельмаша паспяхова прайшлі выпрабаванні ў Турцыі, зараз партнёры зацікаўлены ў стварэнні сумеснага прадпрыемства. Мае патрэбу турэцкі рынак у аўтобусах і грузавой тэхніцы - тут наладжана супрацоўніцтва з МАЗам. Вялікія планы і ў БелАЗа. Калі раней пастаўлялі машыны грузападымальнасцю 35 тон, зараз турэцкія калегі просяць тэхніку, здольную перавозіць грузы ў 6 разоў цяжэйшыя.
Ёсць перспектывы і ў сферы лагістыкі. Турэцкі бок актыўна карыстаецца беларускімі прапановамі па грузаперавозках. Міністр транспарту дзеліцца - толькі за 9 месяцаў рост экспарту такіх паслуг на 45 %, зарабілі 4 мільёны долараў. Але самы амбіцыйны сумесны праект - зрабіць Беларусь марской краінай. Для гэтага трэба пабудаваць глыбакаводны порт, і па Дняпры, праз Украіну, атрымаць выхад да мора.
Мора і курорты Турцыі зрабілі краіну папулярнай у турыстаў. Так, гэта прыносіць дзяржказне дывідэнды, але больш за палову эканомікі фарміруе сфера паслуг. Мэта Анкары - вывесці краіну ў дзясятку найболей развітых краін свету і стаць рэгіянальным лідарам у тэхналагічнай мадэрнізацыі. Апошнія дзесяць гадоў Турцыі ўдаецца трымаць высокія па еўрапейскіх мерках тэмпы росту і займаць 16 месца ў сусветнай эканоміцы.
Мець трывалыя сувязі з такім партнёрам - перспектыўна. Ды і Турцыі цікавы беларускі вопыт. Прыцягвае і парк "Вялікі камень", не выключана, што турэцкія прамыслоўцы размесцяць там вытворчасць аўтакампанентаў. А ў Магілёўскай свабоднай эканамічнай зоне працуюць адразу 6 турэцкіх рэзідэнтаў. Магчыма, для іх з'явіцца і спецыяльная прамысловая зона. Словам, менавіта за стварэннем сумесных вытворчасцяў будучыня ўзаемнай эканомікі. На гэтым робіць акцэнт Аляксандр Лукашэнка. А міжурадавай камісіі беларускі лідар раіць не зацягваць з чарговай сустрэчай.
У выніку перамоў падпісаны дзясятак дакументаў. Галоўны з іх - сумеснае камюніке прэзідэнтаў дзвюх краін. У ім - новыя магчымасці супрацоўніцтва, дыверсіфікаванне ўзаемнага гандлю, развіццё сувязяў у машынабудаванні, аграпрамысловым комплексе, транспартнай, лагістычнай сферах. Дамовіліся палітыкі і рэгулярна сустракацца.
Сярод падпісаных сёння пагадненняў - план па супрацоўніцтве на наступны год, дамоўленасць аб узаемадзеянні ў мірным выкарыстанні атамнай энергіі, аб супрацоўніцтве ў сельскай гаспадарцы, навуцы і тэхналогіях, адукацыі. Міністр Міхаіл Жураўкоў прыводзіць факты: зараз у беларускіх ВНУ вучацца каля трохсот турэцкіх студэнтаў. У наступным годзе гэтая лічба падвоіцца.
Турцыя не толькі адна з найбуйнейшых краін ЕС, але і своеасаблівы мост паміж Еўропай і Азіяй. Нават размешчаная краіна адразу на двух кантынентах. Для Беларусі гэтая дзяржава - аптымальны выхад на рынкі Блізкага Усходу і Паўночнай Афрыкі. Мінск для Анкары - найбліжэйшы ўдзельнік Еўразійскага эканамічнага саюза. Для Турцыі гэты рынак таксама важны. Ужо ў выніку афіцыйных перамоў, маючы зносіны са шматлікімі журналістамі, Аляксандр Лукашэнка чарговы раз падкрэсліць: Анкара для Мінска - ключавы партнёр. А заклад умацавання партнёрства залежыць ад актыўнасці бізнесу.
Рэджэп Тайіп Эрдаган, Прэзідэнт Турцыі: "Сённяшнія сустрэчы для нас мелі вялікае значэнне. Мы падпісалі агульнае камюніке, якое будзе служыць дарожнай картай на будучыню. Дзякую Вам за тое, што Вы падтрымалі будаўніцтва Саборнай мячэці і асабіста сачылі за ходам яе ўзвядзення. У той час, калі ў Еўропе развіваецца ісламафобія і дыскрымінацыя, мы лічым, што адкрыццё тут мячэці мае вялікае значэнне. Талерантнасць, якую дэманструе Аляксандр Лукашэнка, прыклад для ўсяго свету. 15 ліпеня наша краіна была падвергнутая путчу. Але наш народ абараніў дэмакратыю. А Беларусь стала адной з першых краін, якая прадэманстравала падтрымку. І паказала, што з'яўляецца сапраўдным сябрам не толькі ў добрыя часы, але і ў бядзе. Беларусь пад кіраўніцтвам Аляксандра Лукашэнкі працягвае прагрэсіраваць. Мы за гэтым пільна сочым. Калі свет сутыкаецца з рэгіянальнымі праблемамі, ваша краіна робіць вялізны ўклад у развіццё міру ў рэгіёне".
Зараз аб гэтай сустрэчы ў Мінску будуць нагадваць не толькі аўтографы на дакументах і ключавыя тэзісы перамоў, але і гэтае дрэва, пасаджанае ля Палаца Незалежнасці. У будучыні тут з'явіцца цэлая алея, бо елка Рэджэпа Тайіпа Эрдагана стала ўжо 16-й. Зрэшты, як і дрэву, каб яно прыжылося, патрэбныя догляд і абарона, так і развіццё сумесных праектаў патрабуе добрую глебу з умоў, жадання і ўзаемнай цікавасці. Такую для бізнесменаў і імкнуцца стварыць прэзідэнты.
