Рабочы візіт Прэзідэнта Беларусі ў Кыргызстан завершаны. Сёння Аляксандр Лукашэнка прыняў удзел у пасяджэнні Вышэйшага Еўразійскага эканамічнага савета. На саміце Беларусь агучыла прапановы па пашырэнні і паглыбленні еўразійскай інтэграцыі. Праблемных пытанняў у функцыянаванні саюза нямала. На думку Прэзідэнта Беларусі, замоўчваць іх - контрпрадуктыўна. Апроч Аляксандра Лукашэнкі, за сталом перамоў у дзяржаўнай рэзідэнцыі "Ала-Арча" сабраліся прэзідэнты Расіі, Казахстана, Кыргызстана, Арменіі і Малдовы. Апошняя атрымала афіцыйны статус назіральніка пры аб'яднанні. Сёння ж у Бішкеку адбыўся і нефармальны саміт АДКБ. Лідары шасці краін абмеркавалі становішча ў сферы бяспекі, актуальныя выклікі і пагрозы, а таксама шляхі сумеснай барацьбы з імі. Вынікі вялікага перагаворнага дня - у Вольгі Макей.
Сёлета Кыргызстан упершыню ў гісторыі Еўразійскага эканамічнага саюза старшынствуе ў аб'яднанні. Да гэтай падзеі Бішкек, безумоўна, рыхтаваўся. Аб тым, для чаго сустракаюцца прэзідэнты пяці дзяржаў, сёння ведаюць не толькі жыхары мільённай сталіцы, але і ва ўсёй краіне. Перавагі эканамічнага аб'яднання, а Кыргызстан далучыўся да ЕАЭС паўтара года таму, на сабе адчулі шматлікія сем'і сярэднеазіяцкай краіны. Па-першае, рынак працы краін "пяцёркі" стаў адзіным: адукацыя - прызнаецца, бюракратычных працэдур - менш, афармленне дакументаў стала больш танным. Па сутнасці, працоўная міграцыя Кыргызстана выйшла з ценю і стала афіцыйнай. А грашовыя пераводы на радзіму выраслі на 40%.
Экс-міністр сельскай гаспадаркі Кыргызстана тлумачыць: адчувальны эфект атрымлівае і эканоміка. Узраслі інвестыцыі, мадэрнізаваныя лабараторыі, ды і попыт на прадукцыю рэспублікі ў ЕАЭС дазволіў павялічыць аб'ёмы вытворчасці. 79% жыхароў Кыргызстана выказваюцца за інтэграцыю.
Спрасцілася і перамяшчэнне тавараў унутры "пяцёркі". У Бішкеку гэта добра разумеюць: да мяжы з Казахстанам усяго-та 25 кіламетраў.
Напрыклад, яшчэ ў 2011-м па дарозе з беларускага Брэста ў кыргызскі горад Нарын было 6 мытных пунктаў. Сёння - ніводнага. Еўразійскі эканамічны саюз - гэта рынак плошчай у 14% сусветнай сушы і з насельніцтвам амаль у 200 мільёнаў чалавек. Інтэграцыя - лідар на планеце па здабычы нафты і вытворчасці калійных угнаенняў, на другім радку - па здабычы газу, на трэцім - па аб'ёме пшаніцы. Вядома, такія маштабы прыцягваюць. Летась уступіла ў сілу дамова аб зоне свабоднага гандлю з В'етнамам - цікавасць яшчэ ў 40 дзяржаў. Палітыкі абмяркоўваюць сувязі ЕАЭС з Шанхайскай арганізацыяй супрацоўніцтва, ЕС, АСЕАН. Асацыяцыя дзяржаў Паўднёва-Усходняй Азіі ўжо зацікаўленая ў стварэнні зоны свабоднага гандлю з еўразійскай "пяцёркай". Гэтую магчымасць зараз вывучаюць спецыялісты, а на рэалізацыю можа запатрабавацца каля трох гадоў. Тым не менш, ідэя інтэграцыі інтэграцый становіцца ўсё бліжэйшай да ўвасаблення, ды і само геаграфічнае становішча ЕАЭС нібы падштурхоўвае да пашырэння як на ўсход, так і на захад.
Напрыклад, Малдова стала першай краінай, якая выявіла жаданне быць назіральнікам пры ЕАЭС. На мінулым тыдні афіцыйны Кішынёў ужо абзавёўся мемарандумам аб супрацоўніцтве з Еўразійскай эканамічнай камісіяй. Больш як 2 гады таму рэспубліка падпісала пагадненне аб асацыяцыі з ЕС, як распавёў у адным з інтэрв'ю прэзідэнт Ігар Дадон, за гэты час Малдова больш страціла, чым атрымала. Экспарт у Расію знізіўся напалову, упалі і продажы ў ЕС. Вытворцам стала больш складана канкурыраваць у сваёй жа краіне.
Ігар Дадон заняў пасаду прэзідэнта ледзь больш як 100 дзён таму. Еўразійскі курс быў адным з асноўных прыярытэтаў яго перадвыбарнай праграмы, за якую і прагаласавалі большасцю жыхары краіны.
Пляцоўка саміту - выдатная магчымасць для двухбаковых перамоў. Прэзідэнт Малдовы ў першую чаргу сустракаецца з беларускім лідарам. Мінск і Кішынёў - важныя партнёры і сябры. Беларусь ужо запусціла ў Малдове зборачныя вытворчасці пасажырскага транспарту, трактароў, летась пачалі сумесна выпускаць і бесправадныя тралейбусы. Акрамя таго, дзяржавы адчыняюць адна адной дзверы да пляцовак ЕС і ЕАЭС, а гэтую магчымасць трэба выкарыстоўваць.
Тым не менш, каб больш прадметна весці дыялог з будучымі партнёрамі, дзяржавам ЕАЭС трэба загладзіць усе шурпатасці ўнутры аб'яднання. Для гэтага ў Бішкеку і сустракаюцца прэзідэнты.
Партнёраў па ЕАЭС Алмазбек Атамбаеў сустракае ў загараднай дзяржрэзідэнцыі "Ала-Арча". Менавіта тут, на тэрыторыі нацыянальнага парку, летась праходзіў юбілейны саміт СНД. Лакацыю вырашылі не мяняць, бо маляўнічая прырода і горнае паветра - толькі плюс да перамоў.
На парадку сустрэчы прэзідэнтаў - дзясятак ключавых тэм. Гэта і пытанні ў сферы макраэканомікі, і мытнага рэгулявання. Адразу тры пункты прысвечаныя супрацоўніцтву ЕАЭС з трэцімі краінамі. На гэты факт адразу зважаюць рэпарцёры, бо, па сутнасці, такая цікавасць з боку дзяржаў за рамкамі ЕАЭС гаворыць аб тым, што эфект ад інтэграцыі адчувальны і прывабны не толькі ўнутры саюза. Для Малдовы сённяшні дзень стаў гістарычным.
Тым не менш, у аб'яднанні застаецца нямала праблем - гэта канстатаваў кожны з лідараў "пяцёркі". Тавараабарот паміж краінамі за першы год працы знізіўся на 40%, за 2016-ы яшчэ на 18%. Адбіліся і санкцыі ў дачыненні найбуйнейшай дзяржавы ў інтэграцыі - Расіі, і ваганні на сусветных рынках.
Саюз роўных - такім у ідэале бачыцца Еўразійскі эканамічны. Са свабодай перамяшчэння тавараў, паслуг, працоўных рэсурсаў і капіталаў. Словам, з рэалізаванымі на практыцы, а не толькі існуючымі на паперы пунктамі Дамовы аб ЕАЭС. Праблемных пытанняў нямала, але замоўчваць іх контрпрадуктыўна - зважае Аляксандр Лукашэнка. І агучвае цэлы комплекс першачарговых мер, своеасаблівы антыкрызісны план для інтэграцыі.
Пакуль на рынку саюза існуюць 60 перашкод. Усё прапішуць у найбліжэйшы час у дарожнай карце з тэрмінамі іх ухілення. А 2017-ы ў ЕАЭС аб'яўлены Годам стварэння найлепшых умоў для вядзення бізнесу, бо менавіта дзелавая ініцыятыва шмат у чым рухае эканоміку. На сустрэчы прэзідэнты поўныя аптымізму. Першыя месяцы 2017-га паказваюць істотны рост у ЕАЭС. Інтэграцыя для краін - падушка бяспекі, гавораць палітыкі.
На сустрэчы прэзідэнты разглядаюць і пытанне аб часовай дамове з Іранам, якая стала першай ластаўкай у працэсе стварэння зоны свабоднага гандлю паміж ЕАЭС і ісламскай краінай. На чарзе - Індыя, Сінгапур, Егіпет... Такія дамовы ў інтарэсах Беларусі, бо яны дапамагаюць не толькі гандляваць без перашкод, але і павялічваць кааперацыю. А вось статус назіральніка пры ЕАЭС разам з Малдовай, верагодна, атрымаюць і ўсе дзяржавы - удзельнікі СНД. Але перш правілы такога супрацоўніцтва прапішуць у асобным дакуменце, які ўзгодняць кіраўнікі пяці дзяржаў.
Вядома, эканоміка не можа развівацца без галоўнага - бяспекі. Бо любыя фінансавыя праблемы або спрэчныя моманты адыходзяць на другі план, калі не забяспечаны спакой жыцця людзей. Гэты факт нядаўна пацвердзілі падзеі ў Пецярбургу. Таму і ў сённяшніх перамовах пытанне бяспекі - адно з ключавых, яго прэзідэнты асобна абмяркоўваюць у рамках нефармальнай сустрэчы ў складзе АДКБ.
Праз месяц АДКБ спаўняецца 25 гадоў. Да дня нараджэння, вядома, пажаданне адно: каб у арганізацыі было як мага менш працы, а рэгіён жыў у бяспецы. У юбілейны год старшынства ў Беларусі. Менавіта Мінск часта завуць самым актыўным і ініцыятыўным удзельнікам блока. Прапаноў заўсёды шмат, і нацэленыя яны на тое, каб на практыцы забяспечваць стабільнасць не толькі ў нашай краіне, але і ў цэлым у аб'яднанні.
Падчас сустрэчы лідары АДКБ абмяркоўваюць не толькі сучасныя выклікі, але і пытанні прыземленыя. Цяпер вакантную пасаду Генсака АДКБ, якая 13 гадоў была ў Мікалая Бардзюжы, зойме прадстаўнік Арменіі - Юрый Хачатураў. А Мікалая Бардзюжу прэзідэнты вырашылі ўзнагародзіць Ганаровым знакам АДКБ першай ступені. За ўкладанне ў станаўленне арганізацыі, умацаванне калектыўнай бяспекі і міру. Дарэчы, менавіта ён часта заве Беларусь самым ініцыятыўным удзельнікам АДКБ.
Мікалай Бардзюжа, Генеральны сакратар АДКБ (2003-2016 г.): "Мы заўсёды гаварылі, што гэта адзін з самых актыўных нашых членаў. Па-першае, Прэзідэнт вельмі зацікаўлены ў гэтай працы, ён шмат разоў гаварыў, што Беларусь - гэта фарпост дзяржаў АДКБ на захадзе, і мы будзем гарантаваць бяспеку ўсіх нашых партнёраў, саюзнікаў, і гэта робіцца! І тыя прапановы, якія гучаць ад Прэзідэнта, ад кіраўнікоў сілавых структур, толькі пацвярджаюць: па-першае, што кіраўніцтва і палітычная эліта Беларусі занепакоеныя і заклапочаныя пытаннямі гарантавання бяспекі, з іншага боку, яны арыентаваныя на тое, каб практычна прымаць тыя меры, якія неабходныя, каб забяспечыць стабільнасць як у Беларусі, так і ў бліжэйшых дзяржавах, першым чынам, у Расійскай Федэрацыі".
Сённяшнія перамовы ў Бішкеку - не толькі падстава абмеркаваць будучыню інтэграцыйных аб'яднанняў, у першую чаргу - гэта жаданне вырашаць і вырашыць агульныя праблемы. Усім разам за круглым сталом. Сустрэча лідараў АДКБ, хоць і нефармальная, дакументы на ёй не падпісваюць, у сучасным неспакойным свеце - не гэта галоўнае. Поціскі рукі прэзідэнтаў і дыялог куды важнейшы за любыя пячаці.
