У няпростых умовах міжнароднай напружанасці Беларусь і наш партнёр і найбліжэйшая суседка - Украіна - маюць намер прытрымлівацца курсу сяброўства і ўзаемнага супрацоўніцтва, развіваць узаемадзеянне ў самых розных галінах. Такі вынік сустрэчы прэзідэнтаў Аляксандра Лукашэнкі і Пятра Парашэнкі, што прайшла на тэрыторыях абедзвюх дзяржаў у гадавіну катастрофы на Чарнобыльскай АЭС. Якія новыя праекты развіцця запусцілі лідары, якія застарэлыя рознагалоссі ў эканоміцы знялі? Чаму "знак бяды" Чарнобыля можа аб'ядноўваць народы і дзяржавы? Вынікі палітычныя, эканамічныя і сацыяльныя рэзананснага прэзідэнцкага чарнобыльскага шляху па беларускім і ўкраінскім Палессі ў Андрэя Крывашэева.
Беларускае Палессе. Зона адчужэння. Мясцовыя не любяць гэтую тэрміналогію. Пра родны дом так не гавораць. Значна часцей: "цяжкая зямля". Сотні тысяч так ці інакш пацярпелых людзей. 23% забруджанай беларускай зямлі - зямлі пад знакам Чарнобыля.
Штогод сюды ў красавіку вядзе чарнобыльскі шлях Прэзідэнта. Штодня тут не самая багатая на планеце беларуская дзяржава напружвае ўсе сілы навукі, медыцыны, эканомікі і грамадства для выратавання, аднаўлення і рэабілітацыі людзей, вёсак і гарадоў, усяго Палесся.
Кошт катастрофы - больш чым 25 млрд долараў. І гэта толькі з бюджэту. Толькі на чыстыя газ, ваду, харчаванне. Уклад у здароўе і бяспеку, у даследаванні, якім няма аналагаў у свеце, але якія патрэбныя ад ЗША да Японіі. Усюды, дзе ёсць судакрананне з мірным атамам.
Найноўшая распрацоўка і ўклад у нацыянальную і сусветную скарбонку барацьбы з радыяцыяй выпрабоўваюць тут, у Брагінскім раёне. Навацыя - складаная мінеральная дабаўка да корму для зніжэння цэзію-137 у малаку. Бяспечная для чалавека і жывёл. Пасля прымянення палескае малако ўкладваецца нават у строгія беларускія нарматывы. Трайны кантроль. Адкрыццё Інстытута радыялогіі НАН Беларусі, аналагаў у свеце не існуе. Гатовыя дапамагаць і ўкраінскай жывёлагадоўлі - ад буйных фермаў да асабістых падвор’яў. Свежае, чыстае малако ў зоне - не парашок, гэта ж вяртанне да нармальнага жыцця.
Менавіта такімі прыкладнымі распрацоўкамі ўжо тры дзесяцігоддзі заняты ўнікальны Палескі запаведнік. Украіна толькі летась запусціла свой біясферны праект. Учора ў Чарнобылі два прэзідэнты пацвердзілі: вопыт будзе памножаны на два, на Беларусь і Украіну. Як не дзеляць, а памнажаюць традыцыі двух народаў палешукі.
Дэпутат Валерый Барадзня і як эканаміст, і з сямейнага вопыту ведае, наколькі блізкія Беларусь і Украіна ў эканоміцы забруджанай зоны. Да трагедыі і распаду Саюза гэта і зусім адзіны гаспадарчы арганізм. Зараз ідзе пастаянны абмен ведамі і ўменнем, як супрацьстаяць агульнай бядзе. Дапамагаюць і словам, і справай. Нават аруць і ўбіраюць хлеб разам. Так, сёння Украіне цяжка. Эканамісты гавораць: падае плацежаздольны попыт. Але не апускаць жа рукі. У нас так не прывыклі.
Валерый Барадзеня, намеснік старшыні Пастаяннай камісіі Палаты прадстаўнікоў Нацыянальнага сходу Беларусі: "Разам з выхадам з крызісу ўкраінскай эканомікі будзе расці попыт на беларускую прадукцыю. Прычым гэта тая прадукцыя, якая прывычная ўкраінцам і карыстаецца попытам. Гэта машынабудаванне, сельгастэхніка, трактары, МАЗы і інш. Захаваецца і будзе ўзмацняцца супрацоўніцтва і ў сферы гандлю палівам, нафтапрадуктамі, сельгаспрадукцыяй. У нас патэнцыял у сферы паслуг. Турыстычны абмен, адукацыя, навука - моцныя сувязі і будуць умацоўвацца. Школа адна. І, вядома, палітычны момант. Беларусь - міратворчая пляцоўка. І імідж Беларусі як астраўка стабільнасці мы будзем умацоўваць і мы запрашаем Украіну гэтым карыстацца. Менавіта ў Беларусі можна спакойна размаўляць з любой краінай свету ў бяспецы".
Адна з цэнтральных праблем, якую ўзнялі прэзідэнты ў Чарнобылі, - інфармацыйны вакуум вакол ліквідацыі наступстваў катастрофы. Шэраг партнёраў спрабуе адсунуць тэму аварыі. Адны - не жадаючы інвесціраваць у бяспеку Еўропы, эканомячы на гэтым. Другія - палемізуючы на тэму зоны адчужэння і людзей, якія жывуць тут.
Палітычную атмасферу забыцця часам удаецца прарваць зладжнай працай Беларусі і Украіны. Так, у 2006 на фоне ўсеагульнай весялосці аб завяршэнні новага саркафага з баямі прайшла беларуская рэзалюцыя ў ААН. Яна нагадала, што Чарнобыль - гэта не толькі станцыя, якую ўсім светам за 10 гадоў накрылі падвойным тэрмасам-аркай. Чарнобыль - гэта сотні тысяч пацярпелых людзей і чвэрць беларускай зямлі, частка з якой, як ляжачы хворы, патрабуе спецыяльнага догляду на найбліжэйшыя стагоддзі, калі не тысячагоддзі. Рана радавацца.
Дакументальны цыкл Белтэлерадыёкампаніі "Зямля страчаная. Зямля здабытая" - гэты маштабны "чатырохтомнік" пра мінулае, сучаснае і будучыню зоны і яе насельнікаў калегі рыхтавалі два гады. Першымі з беларусаў дабраліся да аварыйнага рэактара, яшчэ не накрытага новай аркай. Сталі гідамі для японскіх калег, якія шукалі ў Беларусі ўкраінскі Чарнобыль з яго парадкам, падрабязна паказвалі будні нашай зоны, пра якую мы памятаем і займаемся штодня, а не так, як замежныя калегі - пад юбілей, раз на пяць гадоў.
Ксенія Луцкіна, сцэнарыст, спецыяльны карэспандэнт Белтэлерадыёкампаніі: "Праблема, аб якой гавораць усе чарнобыльцы абедзвюх зон - пра нас успамінаюць раз на 5 гадоў. Калегі нашы замежныя часта спрабуюць спекуляваць, выдумляць неіснуючыя праблемы, яны скачуць па вярхах. Яны ўкраінскія праблемы трафарэтна пераносяць да нас. Прыязджаюць да нас і разумеюць, што яны ў нас не актуальныя. Японскія журналісты канстатавалі, што вялізная розніца. Не чакалі ўбачыць парадак. Гэта наша праблема. Пра нас забываюць. Мы павінны гаварыць не толькі аб праблеме, але і тое, што мы зрабілі".
Свой ўнёсак робяць не толькі журналісты, але і мясцовыя спекулянты на трагедыі, упэўнены дырэктар еўразійскага фестывалю дакументальнага кіно. Сцэнарысты шукаюць сенсацыі, а ў чарнобыльскай бядзе сёння - цяжкая манатонная праца па вяртанні людзей і тэрыторый да жыцця. Да нармальнага жыцця. Хіба на гэтым прагрыміш? Руціна аднаўлення і выратаванні не грыміць, як не грымела вясной 86-га ў Харкаве, дзе Валерый Шахаўцоў упершыню даведаўся, што такое Чарнобыль.
Валерый Шахаўцоў, журналіст, прадзюсар, дырэктар Міжнароднага фестывалю дакументальнага кіно "Еўразія.doc" (Расія): "Мы гулялі, адпачывалі і даведаліся пра гэта, калі прыйшоў чалавек, прыхапіўшы з сабою чамусьці процівагаз, і ашаламіў нас навіной, што такая трагедыя адбылася".
Тэма Чарнобыля і сёння не падлягае забыццю - палітычныя спекуляцыі і дваістыя стандарты амаральныя, праўда аб чарнобыльскай зоне павінна гучаць не толькі з Беларусі і Украіны, упэўнены дакументаліст.
Валерый Шахаўцоў, журналіст, прадзюсар, дырэктар Міжнароднага фестывалю дакументальнага кіно "Еўразія.doc" (Расія): "Нашы сусветныя партнёры таксама не павінны крывіць душой, калі японскія праблемы яны прымаюць блізка да сэрца, будзе дзіўным, дваістым стандартам, калі яны не будуць прымаць таксама блізка да сэрца праблемы нашых трох славянскіх краін".
Невялікі гарадок Ляскавічы стаў учора вялікай арэнай эканамічных перамоў Беларусі і Украіны на вышэйшым узроўні. Гаварылі адкрыта, як гавораць на Палессі, і вынікова. Знялі вострыя супярэчнасці ў цэментнай галіне, бо амаль дайшлі да гандлёвага канфлікту. Прапрацавалі аднаўленне паставак таннай украінскай электраэнергіі і альтэрнатыўнага шляху пастаўкі нафты з Чорнага мора. Гэта праекты-глыбы, яны на дзесяцігоддзі наперад. Яшчэ адзін прыярытэт - прамысловая кааперацыя, навука і паслугі. Гэта падмурак, ён ужо ёсць, яму нельга дазволіць разбурацца. Як не дазволілі фатальна трэснуць старому чарнобыльскаму саркафагу.
Вынікі перамоў сёння падрабязна аналізуюць эканамісты і бізнес дзвюх краін. Агульная выснова - у чарнобыльскім турнэ знойдзена ідэальная формула, у якой два народа і дзве дзяржавы набываюць ад здзелкі. Такія пагадненні ў наша стагоддзе эканамічнага нацыяналізму - вялікая рэдкасць. Нават паміж сваякамі - гэта аб узроўні даверу і падтрымкі.
Георгій Грыц, намеснік старшыні Беларускай навукова-прамысловай асацыяцыі: "Гэта, у першую чаргу, машынабудаванне. Такія сектары паслуг, як лагістыка, гэта паслугі развіцця сэрвіснай сеткі. У тым ліку не проста пастаўка нафтапрадуктаў, а рознічная пастаўка. Гэты кірунак або трэнд, які пацвердзіўся на ўзроўні двух кіраўнікоў дзяржавы. З гэтага пункта погляду можна назваць такія патэнцыяльныя драйверы - гэта МАЗ, Гомсельмаш, трактарны завод, Магілёўліфтмаш. Усе гэтыя прадпрыемствы маюць свой узровень лакалізацыі".
Чарнобыльскі шлях прэзідэнтаў на ўкраінскай і беларускай пацярпелай зямлі, безумоўна, не завершаны. Агульная праца па развіцці "цяжкіх зямель", як агульныя эканамічныя і сацыяльныя праекты, на жаль і на шчасце, значна даўжэйшая за пройдзеныя 30 гадоў. На жаль, таму што радыяцыя - гэта на стагоддзі. На шчасце, таму што мы суседзі і ўмеем працаваць разам у любых акалічнасцях.
