На гэтым тыдні галоўныя палітычныя і эканамічныя навіны прыходзілі са сталіцы Казахстана, дзе прайшоў юбілейны саміт ЕАЭС. Дагавор аб стварэнні Еўразійскага эканамічнага саюза падпісвалі 29 мая 2014 года яшчэ ў Астане (два месяцы таму горад перайменавалі ў Нур-Султан). Вось кадр пяцігадовай даўнасці. На ім прэзідэнты трох краін (Аляксандр Лукашэнка, Уладзімір Пуцін і Нурсултан Назарбаеў) якраз пасля таго, як паставілі подпісы пад знакавым дакументам.
З тых часоў ЕАЭС прырос новымі ўдзельнікамі. Далучыліся Ерэван і Бішкек. Статус назіральніка атрымала і Малдова. Такім чынам, ЕАЭС сёння - гэта пяць дзяржаў-удзельнікаў: Арменія, Беларусь, Казахстан, Кыргызстан і Расія. Лічбы ўражваюць. Па-першае, гэта агульны рынак, які аб'ядноўвае больш за 180 мільёнаў спажыўцоў. Геаграфічныя маштабы таксама вялікія - гэта 14 % сусветнай сушы. А яшчэ ЕАЭС - сыравінны лідар: аб'яднанне на першым месцы ў свеце па здабычы нафты і газу. На другім радку па вытворчасці мінеральных угнаенняў. Таму не дзіўна, што да маштабнага саюза цікавасць праяўляюць паўсотні краін.
Праўда, унутры ЕАЭС усё яшчэ застаецца нямала праблем: гэта гандлёвыя абмежаванні і бар'еры. Ад іх трэба абавязкова пазбаўляцца, тады не будзе праблем і з прыцягненнем новых краін на пляцоўку саюза. Гэта на саміце чарговы раз нагадаў Аляксандр Лукашэнка. Наогул пазіцыя афіцыйнага Мінска такая: інтэграцыя дзеля інтэграцыі не патрэбная. Патрэбны агульны рынак з роўнымі ўмовамі для ўсіх удзельнікаў. Гэты тэзіс наш Прэзідэнт агучыў яшчэ падчас Паслання народу і парламенту. Дарэчы, гэты саміт дазволіў лідарам абмеркаваць і пытанні двухбаковага парадку дня. Аляксандр Лукашэнка правёў сустрэчы з кіраўнікамі Арменіі, Казахстана, Малдовы і Расіі. З Уладзімірам Пуціным дэталёва гаварылі наконт пытанняў паглыблення двухбаковай інтэграцыі. (Дагэтуль Мінск і Масква абменьваліся адпаведнымі прапановамі). Усе пытанні прэзідэнты разгледзелі ў першым набліжэнні, а ўрадам даручана да 21 чэрвеня па ўсіх тэмах знайсці пункты судакранання. Гутарку Аляксандр Лукашэнка і Уладзімір Пуцін дамовіліся прадоўжыць на асобнай сустрэчы на вышэйшым узроўні.
Наш палітычны аглядальнік Вольга Макей за еўразійскім самітам сачыла непасрэдна ў яго кулуарах і абяцае паказаць кадры, якія не трапілі ў выпускі навін. А заадно расказаць, чаму ЕАЭС так падобны на футбольную каманду. Глядзім рэпартаж з Нур-Султана. Да юбілейнага саміту Казахстан рыхтаваўся дасканала. Бо менавіта тут (праўда, Нур-Султан тады яшчэ быў Астаной) і падпісвалі дагавор аб стварэнні Еўразійскага эканамічнага саюза. З нагоды пяцігоддзя інтэграцыі мясцовы Нацбанк нават выпусціў кілаграмовыя залатыя манеты, такіх адчаканілі ўсяго 20 штук.
Да пачатку саміту ў прэс-цэнтры арганізатары дэманстравалі ролікі, у тым ліку і аб Беларусі. А ў гэты час у кулуарах да свайго выхаду рыхтаваліся больш чым сто афіцыянтаў. Ідэальна адпрасаваныя касцюмы і нацёртыя да бляску бакалы. Усё ж перамовы перамовамі, але і ў кіраўнікоў дзяржаў абед таксама значыцца ў раскладзе. Зараз мы бачым, як інструктаж праводзяць для афіцыянтаў. У гэта цяжка паверыць, але правяраюць нават чысціню рук. Да бляску мыюць і мармуровыя падлогі, а пад плёнкай да апошняга трымаюць чырвоную дывановую дарожку. Праз некалькі хвілін па ёй пройдуць кіраўнікі дзяржаў. Каб захаваць гэты момант, сабралася шмат фатографаў і тэлеаператараў. Але трапіць у гэтую зону можна толькі пры наяўнасці спецыяльнага флоўтара - карткі з лічбай на бейджы.
Прыбыцця ўсіх удзельнікаў саміту кіраўнікі дзяржаў чакаюць у спецыяльным пакоі. Тым часам у зале, дзе пройдзе першая сустрэча, апошняя падрыхтоўка: дэлегацыі перачытваюць дакументы, арганізатары правяраюць гук. Дэталі абмяркоўваюць віцэ-прэм'еры Беларусі і Расіі. Лідары "пяцёркі" ў вузкім складзе сустракаюцца ў зале, стылізаванай пад юрту. Гэта сімвал адзінства і гасціннасці. Вось фотасесія Дзмітрыя Пяскова з гасцямі (а дакладна гасцей з ім) і з'яўленне лідараў у добрым настроі.
На гэты раз за сталом на аднаго ўдзельніка больш. Гэта першы Прэзідэнт Казахстана (Нурсултан Назарбаеў атрымаў званне ганаровага старшыні аб'яднання). Ужо на сустрэчы ў пашыраным фармаце з гэтай нагоды памянялі таблічку. Яго вопыт важны саюзу. За пяць гадоў існавання саюз з "тройкі" (Беларусі, Расіі і Казахстана) ўжо вырас у "еўразійскую пяцёрку" з плюсам (далучыліся Арменія, Кыргызстан і ў якасці назіральніка Малдова). Гэта стала добрым падмуркам для развіцця эканомік. Тэмпы тавараабароту хоць і запавольваюцца апошнім часам, але растуць: за мінулы год дадалі амаль 12 %. Акрамя таго, разам прасцей выстаяць у турбулентнасці на сусветных рынках (гэты санкцыённы націск і цяперашняе супрацьстаянне Кітая і ЗША). Тым не менш праблемы застаюцца і ў самім саюзе. Калі ўявіць, што рынак Еўразіі або нават сусветны - гэта футбольнае поле, то пяць дзяржаў ЕАЭС вырашылі гуляць у адной камандзе. Здавалася б, і мэты агульныя (кааперацыя і продажы), і гульцы вопытныя, але мяч то і справа спатыкаецца аб няроўнасці на стадыёне (гэта значыць перашкоды і бар'еры). А ў агульных правілах прапісана: тое самае гульнявое поле павінна быць роўным для ўсіх. Тым не менш, некаторыя гульцы перыядычна атрымліваюць жоўтыя і нават чырвоныя карткі (калі прадпрыемству закрываюць доступ да рынку).
І такія гандлёвыя бар'еры на еўразійскім полі не рэдкасць. Расія ўсё яшчэ прад'яўляе прэтэнзіі беларускаму харчаванню, у Казахстана ўзнікаюць гандлёвыя спрэчкі з Кыргызстанам. Вырашэнне гэтых пытанняў пакінем спецыялістам, але нагадаем: уся сутнасць ЕАЭС - гэта рынак роўных умоў, без абмежаванняў і бар'ераў. Падчас гэтай сустрэчы кіраўнікі дзяржаў паставілі подпісы пад рашэннем Вышэйшага савета, якое вядзе да стварэння зоны свабоднага гандлю з Сербіяй. Такое ўжо працуе з В'етнамам. А перамовы ідуць з Сінгапурам, Індыяй, Егіптам. Супрацоўнічаць хочуць дзясяткі краін. Па сутнасці ў саюза ёсць шанцы стаць магутнай эканамічнай платформай у свеце. Зрэшты, Аляксандр Лукашэнка так і скажа: "Не заўважаць ЕАЭС ужо не ўдасца". Пазбавіцца ад бюракратычных бар'ераў дапаможа ў тым ліку і электронны дакументаабарот. Лічбавы парадак дня лідары таксама абмеркавалі. У будучыні гэта дазволіць стварыць транспартныя калідоры і сістэму прасочвання тавараў. Зрэшты, лічбавізацыя бачная ў дзеянні і на самім саміце. На гаджэты падчас сустрэчы глядзелі не толькі члены дэлегацый, але нават мадэратар саміту Нікол Пашынян (а Арменія старшыня сёлета).
Дарэчы, у 2020-м старшынства ў ЕАЭС пераходзіць да Беларусі. Пакуль жа на цяперашнім саміце кіраўнікі дзяржаў падпісалі два дзясяткі дакументаў. Сярод іх і стварэнне новага дапаможнага органа. У ЕАЭС з'явіцца савет па прамысловай палітыцы. Зрэшты, у Казахстане беларускія тавары ведаюць: тут прадаюць мэблю, наша адзенне і прадукты. Не гаворачы ўжо аб прамысловай кааперацыі. Тавараабарот - амаль мільярд. Пры гэтым 80 % - гэта беларускі экспарт. Гандаль трэба збалансаваць, у тым ліку і гэтае пытанне абмяркоўвалі прэзідэнты Беларусі і Казахстана. (Дарэчы, як падарунак з Мінска кошык з беларускімі гасцінцамі). А вось куды больш складана падлічыць, колькі сустрэч і перамоў за гэты юбілейны дзень у Нур-Султане адбылося паміж кіраўнікамі дзяржаў. Як вядома, такія саміты - добрая магчымасць для перамоў тэт-а-тэт. Дык вось для таго, каб лідары маглі абмеркаваць патрэбныя ім пытанні, зроблены кабінкі і пакоі. Тут крэслы для дэлегацый, прэзідэнтаў і тут можна спакойна абмеркаваць самыя важныя пытанні. Ці скарысталіся прэзідэнты гэтымі пакоямі - не вядома. Большая частка перамоў усё ж была схаваная ад аб'ектываў тэлекамер. Развіццё адносін Аляксандр Лукашэнка абмеркаваў з лідарамі Расіі, Малдовы і Арменіі. А на сустрэчы з Нурсултанам Назарбаевым гаварылі па душах, бо сяброўства палітыкаў праверана часам: і складанымі дзевяностымі, і крызісамі двухтысячных.
Наступны раз у такім складзе кіраўнікі "еўразійскай пяцёркі" збяруцца 1 кастрычніка ў Ерэване. А Нур-Султан пакуль рыхтуецца да прэзідэнцкіх выбараў, яны адбудуцца ўжо ў наступную нядзелю. Дарэчы, цырымонія інаўгурацыі пройдзе там жа, дзе і саміт ЕАЭС, - у Палацы Незалежнасці.
