На прынцыпах добрасуседства. У Бруселі ў пятніцу прайшоў саміт "Усходняга партнёрства". Прадстаўнікі шасці постсавецкіх краін абмяркоўвалі супрацоўніцтва з Еўрапейскім саюзам. Гутарка ішла за круглым сталом. Кіраўнік беларускай дэлегацыі - міністр замежных спраў Уладзімір Макей - сядзеў паміж прадстаўніком Грэцыі і канцлерам Германіі. Праўда, Інтэрнэт гудзеў не пра гэта.
Чаму на саміт не паляцеў Прэзідэнт Лукашэнка? З гэтым пытаннем усе палітыкі і эксперты сустракалі і нашу здымачную групу, якая ў гэтыя дні працавала ў Бруселі. Беларускі лідар сам развеяў усе чуткі, адзначыўшы: ніякай канспіралогіі або таямніцы ў гэтым няма. Проста нестасоўка ў палітычных календарах. Пра што гаварылі на саміце "Усходняга партнёрства" і чаму на Захадзе так шырока расчыняюць дзверы для супрацоўніцтва з нашай краінай? Аляксей Адашкін расклаў сутнасць "Усходняга партнёрства" на атамы.
Пол ван дэн Дрышэ ўжо дзесяць гадоў з'яўляецца сенатарам бельгійскага парламента. Гісторык па адукацыі, у палітыку ён прыйшоў з журналістыкі. Пра нашу краіну месье Ван дэн Дрышэ ведае не па чутках - літаральна два месяцы таму лётаў у Мінск. Сустракаўся са сваімі беларускімі калегамі.
Пол ван дэн Дрышэ, сенатар Федэральнага парламента Бельгіі: "Для Еўропы ў цэлым і для Бельгіі ў прыватнасці Беларусь - вельмі важная краіна, яна займае вельмі каштоўнае геапалітычнае становішча паміж Захадам і Усходам. І мы выразна бачым тую ролю, якую Беларусь іграе ва ўстанаўленні дыялогу паміж двума цэнтрамі сілы на кантыненце".
У гэтыя дні ў Бруселі часта падкрэслівалі, што Беларусь - адзіная з шасці краін "Усходняга партнёрства", на тэрыторыі якой няма ніякіх канфліктаў - гарачых або замарожаных. Бяспека сёння ў цане. Гэта разумееш, калі бачыш акружаны дротам еўраквартал у бельгійскай сталіцы. Барыкады ўзвялі на час саміта "Усходняга партнёрства".
Пол ван дэн Дрышэ, сенатар Федэральнага парламента Бельгіі: "Мяне вельмі ўразіла тое, што на мінскіх вуліцах я не бачыў ні вайскоўцаў, ні паліцыі - а гэта самыя дакладныя прыкметы таго, што ў вас мірна і спакойна. Заўсёды лепш працаваць з краінамі, якія не залучаныя ні ў якія канфлікты. З пункта погляду эканомікі, ваша стабільнасць - гэта моцная перавага. У вас вельмі ціха і спакойна, усё вельмі добра арганізавана, нават з дарожным трафікам няма праблем - у Еўропе мала такіх сталіц. І ў сваёй справаздачы пасля вяртання з Мінска я асабліва адзначыў, што нам варта далей развіваць нашы адносіны - з Беларуссю можна і трэба працаваць".
Аптымізм бельгійскага сенатара падзяляюць і высокапастаўленыя ўдзельнікі саміта "Усходняга партнёрства". Афіцыйныя выступленні на гэтым форуме былі закрытымі для прэсы. Аднак у кулуарах будынка "Еўропа", дзе ўсё праходзіла, еўрапалітыкі актыўна абмяркоўвалі Беларусь.
Крысціян Керн, федэральны канцлер Аўстрыі: "Як кіраўнік урада Аўстрыі я абсалютна дакладна ўсведамляю, што мы разглядаем Беларусь як важнага партнёра. У нас цесныя сувязі ў эканоміцы, і мы хацелі б умацаваць нашы адносіны".
Клаус Вернер Ёханіс, прэзідэнт Румыніі: "Вядома, Беларусь мае сур'ёзнае значэнне для ЕС. Я ўпэўнены, што будуць распрацаваныя і рэалізаваныя патрэбныя дзеянні для таго, каб былі створаныя годныя адносіны паміж Беларуссю і Еўрасаюзам. Мы бачым пазітыўныя знакі, таму можна быць аптымістамі".
Саміт "Усходняга партнёрства" ўпершыню прайшоў у Еўропе Заходняй. І адразу - у штаб-кватэры галоўных устаноў ЕС. На форум Прэзідэнта Беларусі запрасілі персанальна. Але ў Бруселі нашу краіну прадстаўляў міністр замежных спраў.
Падчас гутаркі з журналістамі ў Буда-Кашалёве Аляксандр Лукашэнка парэкамендаваў не шукаць у гэтым канспіралогіі. Беларускага лідара не было на форуме ад таго, што не супалі графікі.
Надзейныя суседзі - аснова стабільнасці ў рэгіёне і ЕС. Менавіта з такім разлікам амаль дзесяць гадоў таму была распрацаваная праграма "Усходняе партнёрства".
Ангела Меркель, канцлер Германіі: "Нам вельмі важныя адносіны ЕС з усходнімі суседзямі. З аднаго боку, мы зацікаўленыя ў паляпшэнні дабрабыту людзей і дэмакратычным развіцці. З іншага боку, гэта важны аспект нашай бяспекі. Мы вельмі рады, што змаглі зняць з Беларусі абмежаванні. Я спадзяюся, што гэты саміт будзе паспяховым".
Краіны "Усходняга партнёрства" аб'яднаныя агульным мінулым, але сваю будучыню бачаць па-рознаму. Грузія, Малдова, Украіна актыўна заяўляюць пра свае еўрапейскія памкненні. Азербайджан, Арменія і Беларусь больш схіляюцца да прынцыпу шматвектарнасці.
Усю сутнасць "Усходняга партнёрства" можна растлумачыць на малекулярным узроўні. Ёсць Еўрасаюз і ёсць шэсць суседніх постсавецкіх краін (уключаючы Беларусь). З кожнай з гэтых дзяржаў Брусель развівае двухбаковыя адносіны. Ініцыятыва "Усходняе партнёрства" першапачаткова павінна была гэтыя сувязі зрабіць больш падобнымі адна на адну. Аднак з часам стала відавочна, што атамы маюць цалкам розныя геапалітычныя памкненні і стандартныя падыходы да ўсіх нельга ўжываць. Бо гэта можа проста разарваць малекулу. Таму зараз ЕС за аснову бярэ індывідуальны падыход да кожнай з краін "Усходняга партнёрства".
Для Беларусі Еўрасаюз - другі значны знешнеэканамічны партнёр. Палітычнае пацяпленне можа разагрэць і ўзаемную эканоміку. Наш экспарт на Захад за дзевяць месяцаў гэтага года ўжо амаль зраўняўся з лічбамі за ўвесь мінулы год. Еўрадэпутат ад Польшчы Богдан Здраеўскі ўпэўнены, што ў адносінах з ЕС наша краіна можа дамагчыся большага.
Богдан Здраеўскі, дэпутат Еўрапарламента, кіраўнік дэлегацыі Еўрапарламента па сувязях з Беларуссю: "Мы назіраем пазітыўныя змены ў Беларусі. ЕС адмяніў санкцыі, у Брусель запрасілі вашага Прэзідэнта. Але ўсё роўна - такі прагрэс у адносінах меншы, як хацелі б абодва бакі. Ва "Усходнім партнёрстве" кожная з дзяржаў чакае індывідуальнага падыходу. Бо ў кожнай свой набор чаканняў і свой абраны шлях. З іншага боку, цалкам апраўданая крытыка Еўрапейскага саюза ў тым, што ён чакае занадта многага, дапамагае менш, чым трэба партнёрам і сам пры гэтым яшчэ і нецярплівы".
Афіцыйны Мінск не хавае, што наша цікавасць да "Усходняга партнёрства" асабліва прагматычная. На саміце ў Бруселі, да прыкладу, падпісана пагадненне, якое ўключае Беларусь у еўрапейскія транспартныя калідоры. Гэта дапаможа прыцягнуць фінансы ЕС на развіццё нашых дарог.
Энергетыка, транспарт, зялёная эканоміка, турызм, культура. Усе гэтыя сферы Брусель гатовы дапамагаць развіваць сваім усходнім суседзям. З 2009 года, да прыкладу, дзейнічае ініцыятыва EU4Business - "Еўрасаюз для бізнесу", калі па-беларуску. Яна з дапамогай ільготных крэдытаў дапамагае малым прадпрыемствам стаць на ногі. У Беларусі па гэтай лініі сёння рэалізуецца праектаў на 20 мільёнаў долараў.
Юлія Джарава, кіраўнік сакратарыята ініцыятывы EU4Business: "Беларусь дапамагае Еўропе, Еўропа дапамагае Беларусі. Калі мы гаворым пра грошы, то яны заўсёды ідуць на карысць таго, у каго менш. Так што мы - ЕС - такі сусед, які мае трошкі больш - не толькі грошай, шмат ведаў, вопыту, і Еўропа хацела б пасябраваць пабольш з РБ. Мы даем веды, грошы і нейкія магчымасці, каб ад гэтага больш атрымалася".
Брусельскі палітолаг Грант Кастанян цэлую кнігу напісаў пра тое, як ЕС развівае адносіны са сваімі суседзямі. На думку эксперта, Еўрасаюз сёння робіць стаўку менавіта на пашырэнне прагматычнага супрацоўніцтва з краінамі на Усходзе.
Для Беларусі сёння галоўнае пытанне - гэта падпісанне базавага пагаднення аб партнёрстве і супрацоўніцтве з ЕС. Бо дагэтуль Мінск і Брусель працуюць на аснове даўно састарэлых дакументаў. І гэтую перашкоду ў адносінах можна зняць досыць хутка.
