Беларусь выступае і за выпрацоўку прымальных для ўсіх прынцыпаў супрацоўніцтва ў Еўропе і гатовая на палітычным і экспертным узроўні садзейнічаць іх прыняццю. Гэта заявіў сёння Прэзідэнт Беларусі на сустрэчы з міністрамі замежных спраў СНД. Першым практычным крокам стане запланаваная на май у Мінску экспертная канферэнцыя "Усходняя Еўропа: у пошуках бяспекі для ўсіх". Таксама да канца года ў Беларусі пройдуць антытэрарыстычная канферэнцыя АБСЕ і пасяджэнне Асноўнай групы Мюнхенскай канферэнцыі па бяспецы. Гэтыя фарматы дыялогу цалкам укладваюцца ў маштабную мірную ініцыятыву беларускага лідара пад умоўнай назвай "Хельсінкі-2". Як вядома, першы Хельсінскі працэс дазволіў Еўропе і свету адносна хутка і бязбольна выйсці з халоднай вайны напрыканцы мінулага стагоддзя. Аналагічнага выніку ад палітыкаў чакаюць і сёння. Афіцыйны Мінск гатовы стаць пляцоўкай і ўдзельнікам новай "разрадкі". Якія яшчэ ініцыятывы для рэгіянальнай палітыкі і ў фармаце Садружнасці прапанаваў сёння Беларускі лідар на сустрэчы з міністрамі замежных спраў? І як на іх рэагуюць еўрапейскія і амерыканскія эксперты?
Рэпартаж Андрэя Крывашэева. Ходкая фраза - "няма прарокаў у сваёй Айчыне". Па сутнасці, справядліва, але ў знешняй беларускай палітыцы часта не спрацоўвае. Шматлікае з рашэнняў сучасных канфліктаў афіцыйным Мінскам па-прароцку прадуманае і прапанавана Еўраатлантыцы задоўга да цяперашніх катаклізмаў.
Напрыклад, 5 гадоў таму старшыня Садружнасці праводзіць рэгіянальную канферэнцыю аб прадухіленні распаўсюджвання зброі масавага паражэння. 2013 год. Яшчэ няма ні "брытанскай справы Скрыпаля", ні падазрэнняў аб хімічных атаках у Сірыі. Прадбачанне? Так. Сёння на гэты беларускі "кейс" абапіраюцца ўсе бакі канфлікту.
Або яшчэ: 3 гады таму Прэзідэнт агучвае ініцыятыву "Хельсінкі 2". І прапаноўвае Беларусь стартавай пляцоўкай. Тады шматлікія гэта сустракаюць скептычна. Але наступіў 2018-ы, і менавіта Мінск прымае адразу 4 канферэнцыі па бяспецы: ад чыста еўрапейскага "мюнхенскага фармату" да ўзроўню АБСЕ і глабальнага - Аб'яднаных Нацый.
Хто пасля гэтага засумняваецца ў беларускім майстэрстве прадбачання?
Толькі прадбачыць сёння мала. Таму - насычаны практыкай парадак беларускай дыпламатыі. Ва ўсіх фарматах. Ад роднага рэгіёна (Саюзная Дзяржава, Еўразійскі квінтэт або СНД) да глабальных платформ - Арганізацыі па бяспецы і супрацоўніцтве ў Еўропе і Аб'яднаных Нацый.
Да цяперашняга хаосу еўраатлантычную палітыку параўноўвалі з аркестрам. Праўда, у ім моцныя інструменты часцей забівалі галасы малых народаў. Але ў цяперашняй какафоніі канфлікту ўсіх з усімі ўспомнілі і аб роўным гуку малой беларускай флейты. Аб нашых ініцыятывах. Тым больш гучаць яны сёння пад грукат тэктанічнага разлому еўразійскіх і сусветных палітычных пліт. Аб тым, наколькі гэта небяспечна, беларускі лідар гаворыць з міністрамі замежных спраў СНД.
Упершыню паўнавартасна прыслухаліся да Мінска ў Палацы Незалежнасці ў "нармандскім фармаце" па Украіне. Затым было парламенцкае вымярэнне АБСЕ і зноў у беларускай сталіцы. Менавіта тады выразна азначыліся контуры "Хельсінкі 2". Прэзідэнцкай ініцыятывы, у рамках якой сусветныя цэнтры сілы змаглі б дамовіцца па ключавым - бяспецы і супрацоўніцтве.
Толькі так на экспертным і палітычным узроўнях можна зняць дзве галоўныя праблемы сучаснасці - страх і недавер, упэўнены бліскучы канадскі палітолаг, прафесар Карлтанскага ўніверсітэта Петэр Дуткевіч. Інакш страх сам стане палітыкай - ад раней ціхага брытанскага Солсберы да сірыйскіх руін і далей.
Петэр Дуткевіч, прафесар паліталогіі, дырэктар цэнтра дзяржаўнага кіравання і публічнага кантролю Карлтанскага ўніверсітэта (Канада): "Страх ужо перастаў быць элементам палітыкі. Ён становіцца палітыкай. Страх або жах падмяняе палітыку. І самае страшнае - наша рэальная палітыка па дачыненні да міграцыі, да бяспекі, да размеркавання бюджэту. І г. д. Яны становяцца не рацыянальнымі. Таму што заснаваныя ўжо на страху. Страх стаў іманентнай рысай палітычнага працэсу...
… Па-першае, трэба рабіць тое, што завецца confidence building, прычым у рэгіянальным і сусветным маштабе. Трэба ствараць давер. З дапамогай чаго? З дапамогай норм і міжнародных арганізацый».
Канадскі прафесар як у ваду глядзеў. Да канца года ў Мінску пройдзе канферэнцыя АБСЕ менавіта па антытэроры. Але не толькі. На сустрэчы з міністрамі замежных спраў Садружнасці Прэзідэнт анансуе яшчэ тры ключавыя форумы. І найбліжэйшы ўжо праз месяц як раз на экспертным узроўні. Г.з. там, дзе баяцца зрабіць крок палітыкі Еўраатлантыкі, яго павінны пралічыць і прапанаваць аналітычныя цэнтры.
Ці ёсць шанц у экспертаў астудзіць гарачыя галовы палітыкаў у Еўраатлантыцы, каб кантынент не акалеў у новай халоднай вайне? Пытаем у нямецкага аналітыка Пітэра Шульца. На думку прафесара, шанц ёсць. Бо як бы не напаўнялі грамадскую думку недаверам, рэальна ваяваць ніхто не гатовы. Асабліва на фоне таго, як змяняецца палітычны ландшафт у Еўрасаюзе. У той жа Германіі - ад сацыял-дэмакратаў сімпатыі схіліліся да левых і "Альтэрнатывы".
Пітэр Шульц, доктар палітычных навук, прафесар факультэта паліталогіі Гётынгенскага ўніверсітэта (Германія):
"Расія і шырэй Усход Еўропы не ворагі, а неад'емная частка сістэмы агульнай еўрапейскай бяспекі. Таму мы проста абавязаны перагледзець і рэальна перазапусціць нашы адносіны.
Безумоўна, мы павінны вырашыць гэты крывавы канфлікт на ўсходзе Украіны, які зацягнуўся, трагедыю Данбаса, праблему Крыма - ніхто па-сапраўднаму не хоча войны з Расіяй за гэтую прастору. А калі так, варта памятаць, што мілітарысцкая рыторыка вядзе да вайны. Шкада толькі, што ўсе гэтыя прагматычныя довады перш не ўспрымаліся кіруючым класам, палітычным істэблішментам, у прыватнасці, сацыял-дэмакратамі і Хрысціянска-дэмакратычным саюзам. Затое аб гэтым выразна заявіла "Альтэрнатыва для Германіі" і лібералы. Яшчэ і таму я лічу, што гэтыя партыі надоўга замацуюцца як трэцяя сіла ў нямецкай палітыцы. Яны гатовыя да дыялогу".
Дыялог вядуць толькі з моцнымі і зразумелымі палітыкамі і краінамі. Адсюль пазіцыя Прэзідэнта Беларусі па развіцці сілавых ведамстваў і праектаў Садружнасці. Аляксандр Лукашэнка выдзяляе 4 галоўныя вектары: паветрана-касмічная абарона, трансгранічная злачыннасць, антытэрор і барацьба з фінансаваннем экстрэмізму.
Больш цеснае супрацоўніцтва дыпламатаў Садружнасці, да якога заклікае беларускі лідар, ужо афармляецца ў рамках новай стратэгіі СНД. Прычым не на год-два, як звычайна, а на больш важкую перспектыву. Пра гэта Выканаўчы сакратар Сяргей Лебедзеў.
Узгодненая і зразумелая знешняя палітыка не адмяняе ролю асобы ва ўмацаванні Садружнасці і міждзяржаўных сувязяў. На думку афіцыйнага Мінска, якую падтрымалі міністры, такой асобай з'яўляецца старшыня Выканкама Сяргей Мікалаевіч Лебедзеў. Адсюль і цёплыя словы Прэзідэнта ў яго адрас і ордэн Пашаны як ацэнка рэальнага ўнёска ў рэальную інтэграцыю.
Кітайская мудрасць гаворыць: дом, падзелены знутры, не выстаіць. Адсюль высокая ацэнка місіі назіральнікаў за выбарамі ад Садружнасці - не даюць манапалізаваць такую важную справу, як назіранне за плебісцытамі. І высокая ацэнка нядаўняга выбару расійскага народа.
Унутраная палітычная стабільнасць большасці краін Садружнасці - зарука аптымізму для ўсёй еўразійскай прасторы. Падмацаваная ростам сумеснай эканомікі і безбар'ернага асяроддзя для інвестыцый, гандлю і праектаў развіцця яно і зусім становіцца непатапляльным. Гэта нязменная пазіцыя Беларусі ў рамках інтэграцыі любога фармату.
З гэтым згодны і "прарокі з чужых айчын", пазіцыі якіх мы пакажам у "Галоўным эфіры". Першы госць - Петэр Дуткевіч. Ужо ў найбліжэйшую нядзелю прафесар ацэніць маштабы страху ў глабальнай палітыцы і настроіць на аптымізм.
Петэр Дуткевіч, прафесар паліталогіі, дырэктар цэнтра дзяржаўнага кіравання і публічнага кантролю Карлтанскага ўніверсітэта (Канада): "Я думаю, што мы павінны быць значна больш аптымістычныя, чым мы ёсць. Таму што калі мы не будзем, мы ўваходзім у рэйкі гэтага страху, які нам гаворыць: усё, патрэбна толькі прасціна і рухацца ў бок могілак. Я думаю, што наадварот трэба на гэтай прасціне напісаць вялікімі літарамі: "Трэба супрацоўнічаць. Трэба ствараць новыя арганізацыі і нормы". І гаварыць аб тым, што нам трэба рабіць, улічваючы роўнасць бакоў, якія ўваходзяць у перагаворны працэс".
У фармаце Садружнасці паважлівая роўнасць ёсць, а значыць і вынік, у тым ліку сённяшняга Савета міністраў замежных спраў, ляжа ў скарбонку палітыкі і эканомікі агульнага дома Еўразіі.
