Усебеларускі народны сход. Гісторыя гэтага інстытута пачалася ў нашай краіне 19 кастрычніка 1996 года. Гэты быў час няпросты і гэта мякка сказана. Самі ўявіце - прыярытэтамі прынятай тады Праграмы сацыяльна-эканамічнага развіцця на пяцігодку былі праславутыя экспарт, жыллё, харчаванне. У пачатку 90-х мы проста не маглі прадаць тое нямногае, што выраблялі на развалінах Савецкага Саюза, маладым сем'ям няма дзе было жыць - будаўніцтва было амаль спынена. Магазіны пуставалі, хоць я не скажу, што мы галадалі - былі і хлеб, і каўбаса, і мяса. Праўда, калі вельмі моцна пашанцуе і толькі пасля таго, як у чарзе адстаіш з 6 раніцы. Тыя гады, пачатак 90-х, інакш як знявагай не назавеш.
Праз 5 гадоў на сходзе пад нумарам два канстатавалі. Імклівая інфляцыя спынена, дэфіцыт дзяржаўнага бюджэту скарочаны. Валавы ўнутраны прадукт дадаў фантастычныя 36 %, кожны год будуем 3,5 млн квадратаў жылля, харчовая бяспека краіны гарантавана, экспарт дадаў 3 мільярды долараў. Увогуле, эканоміка, нарэшце, перавысіла ўзровень самага паспяховага паказчыку ў гісторыі 1990 года. І так кожныя 5 гадоў мы навучыліся ставіць перад сабою глабальныя задачы і крок за крокам іх выконваць.
Што дзень сённяшні? Зразумела, час няпросты. Так, ёсць праблемы, так, былі памылкі, вядома, не ўсё з задуманага выканалі, а тут яшчэ гэты праславуты крызіс. Але... Дакладна, шмат "але". Ну ўжо сапраўды можна быць упэўненым, што дзяржава пад назвай Беларусь адбылася. Хоць праблемы са збытам прасеўшым суседзям ёсць, але мы маем прамысловасць, што працуе, не развалілася, цалкам баяздольную, мадэрнізаваную армію. Мы будуем школы і дзіцячыя сады, стадыёны і гандлёвыя цэнтры, дарогі і нават сваю атамную станцыю. У космас, урэшце, зляталі.
Гэтыя кампліменты надакучылі нават нам, але ў нас неверагодна чыста, мы прывыклі адпачываць за мяжой, у нас не праблема атрымаць вышэйшую адукацыю, а аўтамабіляў на душу насельніцтва больш, чым у любой краіне СНД. Урэшце мы ледзь ці не адзіная краіна ў Садружнасці, дзе за гады незалежнасці не пралілася кроў, што вынік усяго разам вышэйпералічанага.
Хтосьці папракне, маўляў, гэта зусім нармальныя рэчы ў XXI стагоддзі. Па-першае, далёка не для ўсіх краін, а па-другое, мы сапраўды не нейкая звышнатуральная, а зусім нармальная еўрапейская дзяржава. З цяжкім лёсам - гэта мы пра цэлыя пакаленні, якія загінулі ў войнах. Без нафты і газу - гэта пра цану ўсяго, што мы стварылі, з практычна поўнай адсутнасцю вопыту жыць самастойна, але з жаданнем пабудаваць годную краіну.
Каб будаваць, трэба зразумець - будаваць што менавіта. Вось для гэтага, мяркую, і патрэбныя такія мерапрыемствы. Хоць бы раз на 5 гадоў. Каб і просты рабочы, і супрацоўнік выканкама невялікага гарадка, і дробны бізнесмен, і вялікі прамыслоўца папрацавалі разам, у адной зале хоць бы 2 дні. Паслухалі адзін аднаго, Прэзідэнта, прэм'ер-міністра, дэпутатаў, выступілі самі - такія рэчы ніколі бясследна не праходзяць.
Зразумела, ёсць і тыя, хто ставіць пад сумненне неабходнасць правядзення такіх форумаў. Праўда, кароткі аналіз біяграфіі большасці гэтых людзей паказаў, што самі збірацца і ўдзельнічаць у такіх сходах, хай часта і несанкцыянаваных, яны таксама любяць і робяць гэта куды часцей, чым раз на 5 гадоў. Г.з. разумеюць, што сустракацца і раіцца - справа цалкам патрэбная, а вось прызнацца ў гэтым не хочуць.
Народнае веча сабралася ў святы для кожнага беларуса дзень - 22 чэрвеня. Тады мы кансалідаваліся, каб перамагчы ворага, сёння, каб пераадолець цяжкасці.
Расказвае Андрэй Крывашэеў: Прадстаўніча. 2,5 тысячы дэлегатаў як люстэрка ўсяго грамадства. Ад рабацягі да ўладальніка мільярднага бізнесу, ад раённага дэпутата да сенатара, ад сельскага настаўніка да акадэміка, ад студэнта да дзяржаўнага дзеяча яшчэ савецкай эпохі.
Аб дэлегатах, выдатным складзе спікераў і галоўным пытанні - эканоміцы.
Драгамір Карыч, ганаровы консул Беларусі ў Бялградзе: "Бачу вельмі шмат людзей з-за мяжы. Гэта азначае яшчэ раз, што палітыка Аляксандра Рыгоравіча Лукашэнкі ў тым, што тычыцца інвестыцыйнага клімату ў Рэспубліцы Беларусь, правільная. Яна выдатная. Вось сёння вам самы яркі прыклад. У вас працуюць кітайцы, сербы, іранцы, латышы, палякі, у вас вялізная праца з Расіяй. C іншага боку, Заходняя Еўропа. Так што вы, зразумела, сталі тым мостам, які патрэбен і тым, і іншым".
Традыцыйна. Ад старажытнаславянскіх вечаў, дзе вырашалі ўсёй грамадой - дзе царкву ставіць, куды паходам ісці. Сёння прасоўваемся, вядома, паходамі выключна экспартнымі. Гандлем, эканомікай. Але храм каштоўнасцяў адзін. Яго і захоўваем.
Марат Жылінскі, рэктар Акадэміі кіравання пры Прэзідэнце Рэспублікі Беларусь: "Ёсць шмат праблем, але ёсць і вельмі вялікія дасягненні. Самае вялікае дасягненне, калі паглядзець з кіраўніцкага пункта погляду, тая незалежнасць, якую мы ўжо 25 гадоў маем, яна дасягнута дзякуючы той сацыяльна-эканамічнай мадэлі, сацыяльна-арыентаванай мадэлі, якая ёсць сёння. Наша краіна адзіная на постсавецкай прасторы, якая не ведае, што такое кроў".
Інтэлектуальна. "Мазгавы штурм", які пачалі на другі дзень пасля сходу чацвёртага. Хоць больш актыўна генерыравалі ідэі будучыні, вядома, напярэдадні сходу пятага. Шчыра, адкрыта, публічна, па ўсёй краіне.
Канструктыўна. Папрокі - няма скандалаў і палітычных правакацый, у залах Палаца Рэспублікі выклікаюць усмешку. Да высокай палітычнай культуры Беларусь ішла 2 дзесяцігоддзі. Таму крыкуны з плошчаў нагадваюць хуліганаў, якія плююць у агульным доме, і якія лічаць гэта нормай. На форуме іншая мэта і іншы ўзровень культуры.
Дэмакратычна. Літаральна "дэмас" "кратас". Паводле Канстытуцыі народ вырашае. Сумяшчаючы IT і паліталогію, на Захадзе гэта называюць анлайн- дэмакратыяй. Кожны дзень слухаць і чуць народ. Інакш страціш спачатку давер, а потым і краіну. Прыкладаў - ад Трыпалі да Лондана - на жаль, у сучасным свеце дзясяткі.
Усебеларускі народны сход як механізм прамой дэмакратыі працуе на кансалідацыю грамадства. Гэта, калі хочаце, як прышчэпка ад глухаты эліты і рэвалюцыйнай сітуацыі знізу. Тут Беларусь ужо 2 дзесяцігоддзі іграе на апярэджанне, як інаватар, бо наш форум ужо пяты, а нашы партнёры ў Еўропе і свеце толькі сёння пачынаюць разумець, што без зваротнай сувязі з народам дацягнуць да наступных выбараў без расколу і насілля зможа далёка не кожны палітык.
Зрэшты, магчыма адсюль лёгкая і не вельмі зайздрасць да нашага ўмення захоўваць мір, бяспеку і якасць жыцця ў самыя няпростыя моманты гісторыі і ў зусім маладой, але суверэннай дзяржаве. А гэта сёння вялікая, калі не галоўная раскоша на планеце.
Народнае веча - гэта яшчэ і вышэйшая школа дзяржкіравання, дзе кожны дэлегат узнімаецца над праблемамі асабістымі, свайго цэха, завода або раёна і думае катэгорыямі ўсяго грамадства. Напрыклад, абутковых спраў майстар фармулюе не толькі рэцэпт па разгрузцы склада, але і свой погляд на імпартазамяшчэнне - па скуры, футры і актуальных зараз пляжных сандалях у маштабах краіны. Каб не кітайскія, а свае. Нават лютыя скептыкі краіны і сістэмы Саветаў прызнаюцца: раіцца варта. А людзі з месцаў часам больш пераканаўчыя, чым і дэпутаты, і эліта, і гатовыя стаць кадравым рэзервам.
Аляксей Бінецкі, доктар паліталогіі і правы, прафесар Дыпламатычнай акадэміі МЗС Расіі: "Я не вялікі прыхільнік савецкай улады, мякка кажучы, як палітычнай сістэмы. Вось гэтая форма зносін, яна неяк нагадвае гады савецкай улады, камуністычныя, але з іншага боку, калі на гэта глядзець без палітычнага флёра, гэта сапраўды нейкая рэальная форма народнага выяўлення. Гэта сапраўды людзі, якія прыехалі з усёй краіны, яны абсалютна ўсе розныя, і як я бачу, шматлікія з тых, хто прыехаў, калі не ўсе, яны ў стане, калі не выказацца на гэтым форуме, яны ў стане мець зносіны адзін з адным. Гэта вельмі важна".
Менавіта з важнасці народнага прадстаўніцтва пачынае свой даклад Кіраўнік дзяржавы. Прэзідэнт не супраць спрэчкі лібералаў, левых і кансерватараў ва ўрадзе і сярод эканамістаў, але без экзамена народным прадстаўніцтвам гэта толькі тэорыя, далёкая ад інтарэсаў грамадства.
Вынікі. Атрымалася шмат. Які збіраецца ўраджай там, дзе рыхтавалі раллю ўсе гады суверэнітэту. Часта на "няўдобіцы" саюзнага развалу і Чарнобыля пачынаць прыходзілася з нуля. Галоўным рэсурсам і меркай поспеху пры гэтым быў і застаецца чалавек. Паводле крытэрыяў Аб'яднаных Нацый, Беларусь увайшла ў топ-50 краін з высокім узроўнем чалавечага развіцця.
Палепшылі дэмаграфію - упершыню за два дзесяцігоддзі з 2014 расце колькасць грамадзян Беларусі. Насуперак катастрофам і катаклізмам, еўрапейскім трэндам і змрочным прагнозам - не знікаем. На гэта працуе і стабільнасць, і медыцына.
За 10 гадоў глыбока мадэрнізаваны прамысловасць і АПК. Інвеставана ў развіццё больш за 40 мільярдаў долараў. Цалкам абноўлена дрэваапрацоўка. Асвоена серыйная зборачная вытворчасць легкавых аўтамабіляў. З канвеера сышоў самы буйны ў свеце кар'ерны самазвал.
Дынаміка прыгарадаў - з новага завода выпускаюцца электрычкі еўрапейскай якасці і камфорту. Пачата ўзвядзенне Беларускай АЭС, 5 гадоў таму толькі шукалі пляцоўку і падрадчыка. Нараўне з Аўстраліяй, Новай Зеландыяй, Бразіліяй і Аргенцінай уваходзім у пяцёрку найбуйнейшых экспарцёраў малака на планеце.
Інфарматызацыя - адштурхнуўшыся ад ПВТ, ступілі ў эканоміку ведаў. Менавіта на гэтым стаіць праграма XXI стагоддзя … да 21 года.
Прэзідэнт: Гэта праграма развіцця, а не застою; праграма будучыні, а не мінулага; праграма дзеянняў, а не чаканняў... Мы робім стаўку на веды і тэхналогіі. У гэтым ключ да вырашэння бягучых праблем і руху наперад.
Другая асаблівасць. Гэта рэальная праграма, без лішніх абяцанняў і нязбытных планаў. Тут аналізуюцца не толькі аб'ектыўныя цяжкасці, але і нашы памылкі. І прапануюцца шляхі іх выпраўлення.
Гэта праграма эвалюцыі, а не рэвалюцыі. У ёй мы цвёрда захоўваем пераемнасць нашага курсу і базавыя асновы беларускай мадэлі развіцця. Мы катэгарычныя праціўнікі радыкалізму, шоку і ломкі ўсяго.
Дзяржава для народа, справядлівасць, абарона простага чалавека - гэта тое, на чым стаяла і стаяць будзе беларуская дзяржаўнасць.
