За апошнія 140 гадоў Мінск паглынуў дзве сотні вёсак

4 сентября 2016

Беларуская сталіца - найбуйнейшы эканамічны, навуковы і культурны цэнтр краіны. Дзясяты па колькасці насельніцтва горад у Еўропе. Але з кожным сезонам колькасць жыхароў і плошча сэрца рэспублікі растуць. Гісторыкі падлічылі, што за апошнія 140 гадоў Мінск паглынуў дзве сотні вёсак. Зараз іх жыхары мінчане, але не толькі. Шматлікія захавалі сельскі ўклад жыцця, уносячы ў гарадскі побыт непаўторны каларыт вёскі.

Іна Пілевіч адправілася ў мінскія вёскі, дзе акунулася ў непаўторную атмасферу. Яе вялікі рэпартаж.

З аднаго боку - ЦЭЦ, з другога - вышынныя дамы. У цэнтры гарадскога краявіду - сельскія персанажы.

Гэты лужок недалёка ад сталічнай вуліцы Алтайскай ужо даўно стаў пашай для коз мінчанкі Зінаіды Сцяпанаўны.

Пенсіянерка завяла рагатых яшчэ ў 90-я. У няпросты час жывёліны дапамагалі справіцца з фінансавымі цяжкасцямі. Свае сыр, малако, сыроватка - значная эканомія сямейнага бюджэту. Сёння апроч 4 коз мінчанка трымае з дзясятак курэй і збірае багаты ўраджай з уласных градак. Набліжэнне горада да дома Зінаіду Сцяпанаўну толькі радуе - прасцей дабрацца ў цэнтр сталіцы. Ды і на якасці малака ўрбанізацыя ніяк не адбіваецца.

Мінск - вялікая вёска. Фраза дакладная ў тым сэнсе, што шматлікія раёны сталіцы выраслі на месцы былых сяліб і сядзіб. Нядаўна гісторыкі падлічылі: толькі за апошнія 140 гадоў сталіца паглынула дзве сотні вёсак. Забудоўшчыкі імкнуцца захаваць памяць аб зніклых населеных пунктах у назвах сквераў, паркаў, вуліц, магазінаў.

Іван Сацукевіч, даследчык гісторыі горада Мінска, выкладчык БГЭУ: «Напрыклад, вёска Пятроўшчына. Мы захавалі назву дзякуючы новай станцыі метрапалітэна. Але мала хто ведае, што ў сядзібе Пятроўшчына калісьці нарадзілася дачка легендарнага культурнага дзеяча Літвы Чурлёніса. Вось і з'явілася вуліца Чурлёніса непадалёку ад гэтага месца”.

Сельскі след на мінскай карце адлюстраваўся далёка не ў поўным аб'ёме. Згодна з прыблізнымі падлікамі, у сталічнай тапаніміцы захавалася крыху больш за 40 % назваў былых вёсак.

Зялёны Луг увайшоў у гарадскую мяжу ў 76-м. Хоць яшчэ ў пачатку 20 стагоддзя так называлі месца, дзе размяшчаліся сялянскі двор, карчма, фальварак і дзве сялібы. Жылы мікрараён Мінска падмяў пад сябе Падбалоцце. Тапонім, на жаль, не захаваўся да нашых дзён. Вёска насіла размоўную назву - тут было мноства балот.

Зніклі з карты Банцэраўшчына, Вілкоўшчына. А вось засталіся ў гісторыі і падарылі назвы мікрараёнам Шабаны, Чыжоўка, Дражня, Курасоўшчына, Серабранка, Мядзведзіна, Лошыца. У гонар ужо неіснуючых вёсак названы і новыя станцыі падземкі. Неўзабаве на трэцяй лініі мінскага метро будуць аб'яўляць прыпынкі "Кавальская Слабада" і "Немаршанскі Сад".

Галоўны харчовы рынак сталіцы атрымаў назву ад вёскі, якая некалі знаходзілася тут. Камароўка была ўласнасцю магнатаў Радзівілаў, пасля перайшла да памешчыка Станіслава Ваньковіча. У межы горада трапіла яшчэ ў 19 стагоддзі. Сёння складана ўявіць, што калісьці тут была ўскраіна Мінска, якую гараджане недалюблівалі за неўладкаванасць.

Ільготныя ўмовы для пераезду ў сталіцу сельскаму насельніцтву актыўна прапаноўвалі ў 70-я. Кіраўніцтва тады яшчэ БССР прыняло такія меры з мэтай узвесці ў Мінску падземку. А ў Савецкім Саюзе метро будавалі толькі ў гарадах-мільённіках. Нам да запаветнай лічбы не хапала амаль 100 тысяч…

Армен Сардараў, дэкан архітэктурнага факультэта БНТУ, доктар архітэктуры: "Мы па шчыльнасці насельніцтва роўныя Токіа. У нас 6 тысяч жыхароў на квадратны кіламетр. Можаце сабе ўявіць. Нават у Пекіне менш шчыльнасць, не гаворачы аб Скандынавіі".

За 949 гадоў Мінск змяніў мноства статусаў - горад ваяводскі, губернскі, савецкі і, нарэшце, незалежны. Да сярэдзіны 16 стагоддзя ён быў цалкам драўляным. І толькі ў 19-м здабыў рэгулярную планіровачную сістэму. У часы Савецкага Саюза пабудаваны архітэктурныя жамчужыны Мінска - шэдэўры Лангбарда. Але шматлікія гістарычныя помнікі былі разбураны ў гады Вялікай Айчыннай вайны. Ацалелі толькі манументальныя пабудовы.

Армен Сардараў, дэкан архітэктурнага факультэта БНТУ, доктар архітэктуры: "У 44-м Мінск вызвалілі, ён уваходзіць у дзясятку гарадоў у свеце, якія найлепш развіваюцца. Ён у 20 разоў вырас за першыя 30 гадоў".

Адноўлены з руін Мінск зараз захапляе турыстаў усяго свету. Архітэктурны ансамбль праспекта Незалежнасці, пабудаваны ў стылі сталінскага ампіру, нават прэтэндуе на ўключэнне ў спіс сусветнай спадчыны ЮНЕСКА. Перад сучаснымі горадабудаўнікамі стаіць няпростая задача - гарманічна ўпісаць архітэктуру ўжо новага пакалення. Сучаснікам крытыкі не пазбегнуць. Так выклікала спрэчкі малапавярховая забудова ў Мядзведзіне, якая рэгулярна трапляе ў спіс сумніўнай архітэктуры Мінска.

Апошні раз тэрыторыя сталіцы павялічвалася ў сакавіку. Да Мінска далучылі амаль гектар Смалевіцкага раёна. Там размесціцца бізнес-цэнтр. Хоць апошні час нават у сучаснай архітэктуры беларусы сталі вяртацца да вытокаў. Сёння ў Мінску ідзе будаўніцтва шматпавярховак і гандлёвых цэнтраў, чые дахі будуць выкарыстоўвацца пад сады і агароды.